Tuần 30. Phong cách ngôn ngữ chính luận

PHONG CÁCH
NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN
TRƯỜNG THPT ĐẠ TÔNG
GV: TRẦN THỊ KIM LY
I- VĂN BẢN CHÍNH LUẬN VÀ NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN
1) Tìm hiểu văn bản chính luận:

Nêu một số văn bản chính luận thời xưa và hiện đại em đã từng học qua hoặc đã được biết đến ?
?
Bình
Ngô
đại
cáo
ĐẠI CÁO BÌNH NGÔ
Từng nghe:
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo.
Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu.
Núi sông bờ cõi đã chia,
Phong tục Bắc Nam cũng khác.
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nền độc lập,
Cùng Hán, Đường, Tống, Nguyên mỗi bên xưng đế một phương.
Tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau,
Song hào kiệt đời nào cũng có.
…
LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không phân chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp để cứu Tổ quốc. Ai có súng dùng súng. Ai có gươm dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân Pháp cứu nước. Hỡi anh em binh sĩ, tự vệ, dân quân! Giờ cứu nước đã đến. Ta phải hy sinh đến giọt máu cuối cùng, để giữ gìn đất nước. Dù phải gian lao kháng chiến, nhưng với một lòng kiên quyết hy sinh, thắng lợi nhất định về dân tộc ta! (Hồ Chí Minh)
Văn bản chính luận thời xưa viết theo các thể loại nào?
Văn bản chính luận hiện đại bao gồm các dạng loại nào?
1. Tìm hiểu văn bản chính luận:
Thời xưa
Hiện đại
Hịch, Cáo, Thư , Sách, Chiếu, Biểu,…
Các cương lĩnh; tuyên bố, tuyên ngôn, lời kêu gọi, hiệu triệu; các bài bình luận, xã luận; các báo cáo, tham luận, phát biểu trong các hội thảo, hội nghị chính trị, …
Văn bản chính luận
Chữ Hán
I. VĂN BẢN CHÍNH LUẬN VÀ NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN
“Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”
Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.
Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói:
“Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”
Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được.
TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
a) Tuyên ngôn:
“Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”
Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.
Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói:
“Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”
Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được
Bản tuyên bố có tính chất cương lĩnh của một chính đảng, một tổ chức
TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
 Sức thuyết phục
 Niềm tự hào dân tộc
 Tính chiến đấu
 Tính sáng tạo
b) Bình luận thời sự:
Bàn, đánh giá, nhận định về một tình hình, một vấn đề, thường là xã hội, chính trị xảy ra trong thời gian gần nhất và đang được nhiều người quan tâm
CAO TRÀO CHỐNG NHẬT, CỨU NƯỚC
Ngày 9 – 3 – 1945, ở Đông Dương, phát xít Nhật quật thực dân Pháp xuống chân đài chính trị. Không đầy hai mươi bốn tiếng đồng hồ, trong các thành phố lớn, thực dân Pháp đều hạ súng xin hàng. Nhiều đội quân của Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy. Riêng ở Cao Bằng và Bắc Cạn, một vài đội quân của Pháp định thống nhất hành động với Quân Giải phóng Việt Nam chống Nhật. Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ chức “Ủy ban Pháp – Việt chống Nhật”. Nhưng không bao lâu họ cũng bỏ ta chạy sang Trung Quốc. Có thể nói là quân Pháp ở Đông Dương đã không kháng chiến và công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy nhất của nhân dân ta. […]
(Trường Chinh - Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam - tập I..)
 Chỉ rõ kẻ thù lúc này của nhân dân ta là phát xít Nhật
 Khẳng định dứt khóat: bọn Pháp không còn là đồng minh chống Nhật của chúng ta nữa
 Ngày 9 tháng 3 năm nay, Nhật tước khí giới của quân đội Pháp.
 Bọn thực dân Pháp hoặc là bỏ chạy, hoặc là đầu hàng.


 Người Pháp không liên minh với cách mạng VN để chống Nhật
 Công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy nhất của nhân dân ta
c) Xã luận:
Bài chính luận trình bày quan điểm của tờ báo về một vấn đề thời sự quan trọng, thường đăng ở trang nhất
VIỆT NAM ĐI TỚI
Khắp non sông Việt Nam đang bừng dậy một sinh khí mới. Sinh khí ấy đang biểu hiện trên khuôn mặt từng người dân, trong từng thôn bản, ngõ phố, trên từng cánh đồng, công trường, trong từng viện nghiên cứu, trên các chốt tiền tiêu đầu sóng ngọn gió, …
Rạo rực đất trời, rạo rực lòng người ! […]
Đất nước đang căng tràn sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn tới của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và nhân lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt mới trên con đường dài xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới !
(Theo báo Quân đội nhân dân, số Tết 2004)
 Những thành tựu mới về các lĩnh vực của đất nước, vị thế của đất nước trên trường quốc tế
 Những triển vọng tốt đẹp của cách mạng trong thời gian sắp tới
 Giọng văn hào hứng sôi nổi, câu văn giàu hình ảnh gợi mở một tương lai sáng sủa của dân tộc nhân dịp đầu năm mới.
hãy cho biết mục đích viết văn bản , thái độ, quan điểm của người viết đối với những vấn đề được đề cập đến ?
 Mục đích: thuyết phục người đọc (nghe) bằng lí lẽ và lập luận dựa trên một quan điểm chính trị nhất định
 Thái độ: tuỳ theo nội dung của vấn đề được đề cập, bao giờ cũng với thái độ dứt khóat để giữ vững quan điểm chính trị của mình
 Quan điểm: với lí lẽ sắc bén, luận cứ xác đáng, lập luận chặt chẽ. lời văn chính xác
 Văn bản chính luận có sức thuyết phục lớn đối với người đọc, người nghe
2. Nhận xét chung về văn bản chính luận và ngôn ngữ chính luận:

* Các dạng tồn tại & phạm vi sử dụng:
- Dạng viết: tác phẩm lí luận, tài liệu chính trị…
- Dạng nói: phát biểu hội nghị, các cuộc thảo luận, tranh luận, …mang tính chất chính trị

* Mục đích: Trình bày ý kiến hoặc bình luận, đánh giá một sự kiện, một vấn đề chính trị, một chính sách, chủ trương về văn hoá, xã hội theo một quan điểm chính trị nhất định

b. Phân biệt ngôn ngữ chính luận với ngôn ngữ dùng trong các văn bản khác:
“Xã hội Việt Nam từ xưa không có cá nhân.
Chỉ có đoàn thể: lớn thì quốc gia, nhỏ thì gia
đình. Còn cá nhân, cái bản sắc của cá nhân
chìm đắm trong gia đình, trong quốc gia như
giọt nước trong biển cả (Hoài Thanh)
Nhận định khái quát rõ ràng, dứt khoát, thể hiện cơ sở tư tưởng mà tác giả dựa vào để luận bàn về thơ mới
NGHỊ LUẬN VĂN CHƯƠNG
NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
QĐND
Giàu mạnh từ biển
Loài người coi Thế kỷ 21 là “Thế kỷ của đại dương”, đề cao vai trò của biển đối với cuộc sống hiện đại. Đất liền đang mòn mỏi dần vì bị khai thác kiệt quệ tài nguyên, chật chội và ô nhiễm nặng nề, trong khi nguồn tài nguyên biển rất phong phú và đa dạng, nhất là nguồn lợi sinh học, khoáng sản... có thể mở lối thoát khỏi tình trạng bế tắc về nguyên liệu, nhiên liệu cho sự phát triển. Các quốc gia có biển đều triển khai chiến lược rộng lớn khai thác, phát huy các tiềm năng từ biển.
Một góc biển Phú Quốc. Ảnh Internet
Dân ta có một lòng nồng nàn yêu nước.
(2) Đó là một truyền thống quý báu của ta.
(3) Từ xưa đến nay,mỗi khi Tổ quốc bị xâm lăng,
thì tinh thần ấy lại sôi nổi, nó kết thành một
làn sóng vô cùng mạnh mẽ, to lớn, nó lướt qua
mọi sự nguy hiểm, khó khăn, nó nhấn chìm
tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước (HCM-BT2-SGK)
NGHỊ LUẬN CHÍNH TRỊ
Phong cách chính luận
Dùng nhiều từ ngữ chính trị
Câu văn mạch lạc, chặt chẽ, tuy có thể dùng câu dài (3)
Quan điểm chính trị về lòng yêu nước, đánh giá cao lòng yêu nước của nhân dân ta
Sức hấp dẫn & truyền cảm: lập luận chặt chẽ, hình ảnh so sánh cụ thể, sát hợp
Ngôn ngữ chính luận là ngôn ngữ được dùng trong các văn bản chính luận hoặc lời nói miệng (khẩu ngữ) trong các buổi hội nghị, hội thảo, nói chuyện thời sự, … nhằm trình bày, bình luận, đánh giá những sự kiện, những vấn đề về chính trị, xã hội, văn hoá, tư tưởng, … theo một quan điểm chính trị nhất định.
TRƯỜNG CHINH
HỒ CHÍ MINH
LÊ DUẪN
PHẠM VĂN ĐỒNG
II- Luyện tập
Bài tập 1: Phân biệt khái niệm nghị luận và chính luận.
* Nghị luận là thao tác (phương pháp) diễn giải, phân tích, bình luận một vấn đề, một hiện tượng nào đó. Bất cứ một vấn đề gì ta muốn trình bày, bàn luận, phân tích đều phải dùng thao tác tư duy nghị luận.
* Chính luận là khái niệm chỉ một phong cách ngôn ngữ văn bản nhằm trình bày những quan điểm chính trị của một đảng phái, đoàn thể, những tuyên bố, tuyên ngôn của các nguyên thủ quốc gia, những bài xã luận nêu rõ lập trường, quan điểm chính trị,…

II- Luyện tập
Bài tập 2: Lựa chọn câu trả lời đúng cho câu hỏi: Đặc trưng của phong cách ngôn ngữ chính luận là gì?
A-Dùng nhiều từ ngữ chính trị.
B-Câu văn dài, nhiều thành phần, nhiều câu ghép.
C-Có tính công khai về lập trường quan điểm; tính chặt chẽ trong hệ thống lập luận; tính hấp dẫn, thuyết phục.
D-Có tính thông tin thời sự.
Chúc các em học tốt