Tuần 30. Phong cách ngôn ngữ chính luận

Trong Tiếng Việt có những loại
phong cách ngôn ngữ nào?
PHÂN
LOẠI
VĂN
BẢN
THEO
PCNN
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ SINH HOẠT
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ KHOA HỌC
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ BÁO CHÍ
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ HÀNH CHÍNH
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN
Phong
cách
ngôn
ngữ
chính
luận


Nêu tên các văn bản chính luận mà em đã đọc, học?


HỊCH TƯỚNG SĨ
Bình
Ngô
Đại Cáo
BÁC HỒ ĐỌC TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
Văn bản chính luận thời xưa viết theo các thể loại nào?
Văn bản chính luận hiện đại bao gồm các thể loại nào?
1. Tìm hiểu văn bản chính luận:
Thời xưa
Hiện đại
Hịch, Cáo, Thư, Sách, Chiếu, Biểu,…
Các cương lĩnh; tuyên bố, tuyên ngôn, lời kêu gọi, hiệu triệu; các bài bình luận, xã luận; các báo cáo, tham luận, phát biểu trong các hội thảo, hội nghị chính trị, …
Chữ Hán
I. VĂN BẢN CHÍNH LUẬN VÀ NGÔN NGỮ CHÍNH LUẬN
VB
Chính luận


b. Tìm hiểu văn bản chính luận hiện đại.
Đọc các văn bản trong SGK và trả lời
các câu hỏi:
Xác định thể loại của văn bản?
Mục đích viết văn bản là gì?
Nêu thái độ, quan điểm của người viết
đối với những vấn đề được đề cập đến?
a) Tuyên ngôn:
“Tất cả mọi người đều sinh ra có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ những quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”
Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn Độc lập năm 1776 của nước Mỹ. Suy rộng ra, câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.
Bản Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Cách mạng Pháp năm 1791 cũng nói:
“Người ta sinh ra tự do và bình đẳng về quyền lợi; và phải luôn luôn được tự do và bình đẳng về quyền lợi”
Đó là những lẽ phải không ai chối cãi được
Bản tuyên bố có tính chất cương lĩnh của một chính đảng, một tổ chức
TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
 Sức thuyết phục
 Niềm tự hào dân tộc
 Tính chiến đấu
 Tính sáng tạo
* TUYÊN NGÔN ĐỘC LẬP
- Thể loại: Tuyên ngôn.
Mục đích: Trích bản tuyên ngôn độc lập
của Mỹ và bản tuyên ngôn Nhân quyền
và Dân quyền của Pháp.
=>Nhấn mạnh chân lý, l? phải làm
cơ sở pháp lý để vạch trần tội ác
của TD pháp.
Thái độ người viết: Dàng hoàng,
Ch?ng chạc tạo nên giọng van hùng hồn,
đanh thép.
Quan điểm người viết: Dứng trên lập
trường dân tộc và nguyện vọng
của dân tộc để viết bản tuyên ngôn.
b) Bình luận thời sự:
Bàn, đánh giá, nhận định về một tình hình, một vấn đề, thường là xã hội, chính trị xảy ra trong thời gian gần nhất và đang được nhiều người quan tâm
CAO TRÀO CHỐNG NHẬT, CỨU NƯỚC
Ngày 9 – 3 – 1945, ở Đông Dương, phát xít Nhật quật thực dân Pháp xuống chân đài chính trị. Không đầy hai mươi bốn tiếng đồng hồ, trong các thành phố lớn, thực dân Pháp đều hạ súng xin hàng. Nhiều đội quân của Pháp nhằm biên giới cắm đầu chạy. Riêng ở Cao Bằng và Bắc Cạn, một vài đội quân của Pháp định thống nhất hành động với Quân Giải phóng Việt Nam chống Nhật. Ở Bắc Cạn, họ đã cùng ta tổ chức “Ủy ban Pháp – Việt chống Nhật”. Nhưng không bao lâu họ cũng bỏ ta chạy sang Trung Quốc. Có thể nói là quân Pháp ở Đông Dương đã không kháng chiến và công cuộc kháng chiến ở Đông Dương là công cuộc duy nhất của nhân dân ta. […]
(Trường Chinh - Cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân Việt Nam - tập I..)
 Chỉ rõ kẻ thù lúc này của nhân dân ta là phát xít Nhật
 Khẳng định dứt khóat: bọn Pháp không còn là đồng minh chống Nhật của chúng ta nữa
.
* Cao trào chống Nhật, cứu nước.
- Thể loại bình luận thời sự.
- Mục đích viết văn bản: Tổng kết một giai đoạn cách mạng thắng lợi và sách lược của CMT8. Ý nghĩa của cách Mạng Tháng Tám.
- Thái độ: Chỉ rõ kẻ thù số một là phát xít Nhật và khẳng định Pháp không còn là đồng minh chống Nhật của ta.
- Quan điểm: Đứng trên lập trường dân tộc, của người chiến sĩ cộng sản trong sự nghiệp chống phát xít.
C? TBT: Tru?ng Chinh.
c) Xã luận:
Bài chính luận trình bày quan điểm của tờ báo về một vấn đề thời sự quan trọng, thường đăng ở trang nhất
VIỆT NAM ĐI TỚI
Khắp non sông Việt Nam đang bừng dậy một sinh khí mới. Sinh khí ấy đang biểu hiện trên khuôn mặt từng người dân, trong từng thôn bản, ngõ phố, trên từng cánh đồng, công trường, trong từng viện nghiên cứu, trên các chốt tiền tiêu đầu sóng ngọn gió, …
Rạo rực đất trời, rạo rực lòng người ! […]
Đất nước đang căng tràn sức xuân trong ý chí và khát vọng vươn tới của 80 triệu người con đất Việt. Nguồn sinh lực mới được kết tụ và nhân lên trong xuân Giáp Thân đang hứa hẹn tạo ra một sức băng lướt mới trên con đường dài xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Xuân mới, thế và lực mới, chúng ta tự tin đi tới !
(Theo báo Quân đội nhân dân, số Tết 2004)
 Những thành tựu mới về các lĩnh vực của đất nước, vị thế của đất nước trên trường quốc tế
 Những triển vọng tốt đẹp của cách mạng trong thời gian sắp tới
 Giọng văn hào hứng sôi nổi, câu văn giàu hình ảnh gợi mở một tương lai sáng sủa của dân tộc nhân dịp đầu năm mới.
* Van bản: Việt Nam đi tới

- Thể loại: Xã luận
Mục đích: Nói về nh?ng thành tựu, triển vọng của đất nước.
Thái độ: Thể hiện niềm vui, tin tưởng qua giọng van tự hào, sôi nổi.
Quan di?m: D?ng trờn l?p tru?ng dõn t?c c?a m?t ngu?i dõn VN.
Khái quát những nội dung vừa tìm hiểu ở mục 1, em hãy cho biết: Mục đích viết văn bản chính luận? Thái độ, quan điểm của người viết đối với những vấn đề được đề cập đến?
*Thể loại: Văn bản chính luận
* Mục đích: Tác động đến dư luận xã hội thuyết phục người đọc (nghe) bằng lí lẽ và lập luận dựa trên một quan điểm chính trị nhất định .
*Thái độ: Người viết có thể bày tỏ thái độ khác nhau tuỳ theo nội dung của vấn đề được đề cập, bao giờ người nói ( người viết) cũng có thái độ dứt khoát để giữ vững quan điểm chính trị của mình.
*Quan điểm: Dùng lí lẽ sắc bén, luận cứ xác đáng, lập luận chặt chẽ. lời văn chính xác, giàu sức thuyết phục để không ai có thể bác bỏ được
2. Nhõn xột chung v? van b?n chớnh lu?n
v� ngụn ng? chớnh lu?n.
Khái niệm:
Phong cách ngôn ngữ chính luận là loại phong cách ngôn ngữ dùng trong những văn bản trực tiếp bày tỏ tư tưởng, lập trường, thái độ đối với những vấn đề thiết thực, nóng bỏng của đời sống,đặc biệt trong lĩnh vực chính trị, xã hội. Những văn bản này dược gọi là văn bản chính luận.
Em hãy cho biết các dạng tồn tại và phạm vi sử dụng của ngôn ngữ chính luận?
Các dạng tồn tại, phạm vi tồn tại của ngôn ngữ chính luận.

* Dạng tồn tại.
- Ở dạng viết: Ngôn ngữ chính luận được dùng trong các tác phẩm lí luận và các tài liệu chính trị…
- Ở dạng nói: ngôn ngữ chính luận tồn tại trong những lời phát biểu hội nghị, các cuộc thảo luận, tranh luận…mang tính chất chính trị
* Phạm vi sử dụng.
Không phải tất cả các phát biểu trong các hội nghị, đại hội đều theo phong cách ngôn ngữ chính luận (tùy theo nội dung, có những bài phát biểu lại theo phong cách ngôn ngữ hành chính, khoa học…). Chỉ có những bài phát biểu mà nội dung bàn về chính trị, mang tính chất chính trị thì mới sử dụng ngôn ngữ chính luận.

-Mục đích: Trình bày ý kiến hoặc bình luận, đánh giá một sự kiện, một vấn đề chính trị, một chính sách, chủ trương về văn hóa, xã hội theo một quan điểm chính trị nhất định.



Đọc phần 2b. Sau đó phân biệt ngôn ngữ chính luận với ngôn ngữ dùng trong các văn bản khác (hội thảo khoa học, bình luận văn chương…)?
* Phân biệt ngôn ngữ chính luận với ngôn ngữ trong các văn bản khác.
Ngôn ngữ dùng trong các văn bản khác…
Chỉ các phương tiện ngôn ngữ dùng trong các văn bản khác … nhằm diễn giải, phân tích, bình luận… về một vấn đề nào đó trong đời sống xã hội, trong văn chương…=> sử dụng phương pháp nghị luận.
Đồng tiền cơ hồ đã thành một thế lực vạn năng. Tài năng, nhan sắc, tình nghĩa, nhân phẩm, công lí đều không còn có nghĩa gì trước thế lực của đồng tiền. Tài tình, hiếu hạnh như Kiều cũng chỉ còn là một món hàng không hơn không kém (…) Hoài Thanh
(Sơ khảo lịch sử văn học Việt Nam - quyển IV)
Ví dụ:
* Phân biệt NN chính luận với ngôn ngữ dùng trong các vb khác:
“Xã hội Việt Nam từ xưa không có cá nhân.
Chỉ có đoàn thể: lớn thì quốc gia, nhỏ thì gia
đình. Còn cá nhân, cái bản sắc của cá nhân
chìm đắm trong gia đình, trong quốc gia như
giọt nước trong biển cả (Hoài Thanh)
Nhận định khái quát rõ ràng, dứt khoát, thể hiện cơ sở tư tưởng mà tác giả dựa vào để luận bàn về thơ mới
NGHỊ LUẬN VĂN CHƯƠNG
NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
QĐND
Giàu mạnh từ biển
Loài người coi Thế kỷ 21 là “Thế kỷ của đại dương”, đề cao vai trò của biển đối với cuộc sống hiện đại. Đất liền đang mòn mỏi dần vì bị khai thác kiệt quệ tài nguyên, chật chội và ô nhiễm nặng nề, trong khi nguồn tài nguyên biển rất phong phú và đa dạng, nhất là nguồn lợi sinh học, khoáng sản... có thể mở lối thoát khỏi tình trạng bế tắc về nguyên liệu, nhiên liệu cho sự phát triển. Các quốc gia có biển đều triển khai chiến lược rộng lớn khai thác, phát huy các tiềm năng từ biển.
Một góc biển Phú Quốc. Ảnh Internet
- Ngôn ngữ chính luận: Dùng trình bày một quan điểm chính trị đối với một vấn đề nào đó thuộc lĩnh vực chính trị.
…Hiện nay, các thế lực thù địch đang lợi dụng các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo để phá hoại chia rẽ thanh niên, chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc; chúng dùng nhiều thủ đoạn tinh vi để tha hóa thanh niên về chính trị, làm băng hoại về đạo đức, giá trị văn hóa dân tộc, thể lực… hòng dẫn tới sự chuyển hóa chế độ.
Trước tình hình đó, yêu cầu đặt ra trước mắt và lâu dài là tổ chức Đoàn, Hội phải ra sức giúp Đảng tập hợp, đoàn kết mọi tầng lớp thanh niên thành một khối vững chắc, hình thành một thế hệ thanh niên ưu tú, có tài năng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có tinh thần yêu nước nồng nàn, sẵn sàng đương đầu và vượt qua mọi khó khăn, thánh thức (….)
(Tổng bí thư Nông Đức Mạnh)
Ví dụ:
TRƯỜNG CHINH
HỒ CHÍ MINH
LÊ DUẪN
PHẠM VĂN ĐỒNG

Ghi nhớ: SGK.


LUYỆN TẬP
Từ các nội dung vừa tìm hiểu, em hãy phân biệt NGHỊ LUẬN và CHÍNH LUẬN?
Nghị luận
- L� m?t phuong ph�p tu duy d? trình b�i nh?ng � ki?n, lí l?, l?p lu?n v? m?t v?n d? n�o dĩ (di?n gi?ng, b�n b?c, l?p lu?n.).
Chính luận
- L� m?t phong c�ch ngơn ng? , hình th�nh d?c l?p v?i c�c phong c�ch ngơn ng? kh�c.
- Thao tác được sử dụng ở tất cả mọi lĩnh vực khi cần trình bày, diễn đạt.
- Chỉ thu hẹp trong phạm vi trình bày những vấn đề theo một quan điểm chính trị .
Bài tập 2:
-Dùng nhiều từ ngữ chính trị: yêu nước, truyền thống, xâm lăng, bán nước, cướp nước. Để từ đó Bác nêu rõ lập trường quan điểm, khẳng định sức mạnh của lòng yêu nước.
-Câu văn mạch lạc, chặt chẽ,
- Đoạn văn thể hiện rõ quan điểm chính trị về lòng yêu nước, đánh giá cao lòng yêu nước của nhân dân ta
-Đoạn văn có sức hấp dẫn và truyền cảm: Nhờ lập luận chặt chẽ, hình ảnh so sánh cụ thể, sát hợp.
Bài 3
Hỡi đồng bào!
Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa.
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp cứu Tổ quốc. Ai có súng thì dùng súng, ai có gươm thì dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước (…)”.

Bài 3
- Nêu tình thế chúng ta phải chiến đấu:Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa.
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.
-Chúng ta chiến đấu bằng vũ khí gì : súng, gươm ,cuốc, thuổng, gậy gộc khẳng định đó là cuộc chiến tranh nhân dân
- Thể hiện niềm tin vào chiến thắng: Nhất định thắng lợi, độc lập, thống nhất. Khẳng định niềm tin chiến thắng của chúng ta.

Hãy cho biết quan điểm, tư tưởng được bày tỏ trong đoạn trích là gì?
Quan điểm , tư tưởng đó được triển khai như thế nào trong bài viết?
Cảm nhận về giọng điệu câu văn?

“Hỡi đồng bào toàn quốc!
Chúng ta muốn hoà bình, chúng ta đã nhân nhượng. Nhưng chúng ta càng nhân nhượng, thực dân Pháp càng lấn tới, vì chúng quyết tâm cướp nước ta một lần nữa.
Không! Chúng ta thà hy sinh tất cả, chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ.
Hỡi đồng bào!
Chúng ta phải đứng lên! Bất kỳ đàn ông, đàn bà, bất kỳ người già, người trẻ, không chia tôn giáo, đảng phái, dân tộc. Hễ là người Việt Nam thì phải đứng lên đánh thực dân Pháp cứu Tổ quốc. Ai có súng thì dùng súng, ai có gươm thì dùng gươm, không có gươm thì dùng cuốc, thuổng, gậy gộc. Ai cũng phải ra sức chống thực dân cứu nước (…)”.

Hà Nội, ngày 19 tháng 12 năm 1946 Hồ Chí Minh
LỜI KÊU GỌI TOÀN QUỐC KHÁNG CHIẾN CHỐNG PHÁP
- Thể hiện rõ lập trường chính nghĩa của cuộc kháng chiến, thái độ dứt khoát với thực dân Pháp, kêu gọi cả nước quyết tâm đánh giặc
Dùng lí lẽ, dẫn chứng để phơi bày dã tâm xâm lược của kẻ thù.
Giải thích, thuyết phục mọi người cần tham gia đánh giặc cứu nước như thế nào
-> xác đáng, chặt chẽ
Giọng văn hùng hồn, đanh thép, có sức truyền cảm manh mẽ .
Đoạn văn nào sau đây thuộc phong cách ngôn ngữ chính luận? Vì sao?
a. Chiến tranh có thể kéo dài 5 năm, 10 năm, 20 năm hoặc lâu hơn nữa. Hà Nội, Hải Phòng và một số thành phố, xí nghiệp có thể bị tàn phá, song nhân dân Việt Nam quyết không sợ! Không có gì quý hơn độc lập, tự do!
(HỒ CHÍ MINH)
b. Đánh cho tiếng chiêng vượt qua sàn nhà vang xuống đất!
Đánh cho tiếng chiêng vượt qua mái nhà vang lên trời và
lan ra khắp cả xứ! Hãy đánh cho đến lúc voi và tê giác phải
lắng tai nghe và quên cho con bú! Đánh cho ếch
nhái và dế cũng phải lắng tai nghe và không kêu nữa.
(Trường ca Đăm San)



VĂN BẢN A
Chúc các em học tốt