Tuần 30. Nhìn về vốn văn hoá dân tộc

NHÌN VỀ VỐN VĂN HÓA DÂN TỘC
Trần Đình Hượu
Trích t? ph?n hai tiĨu lu?n VỊ v�n �Ị t�m �Ỉc s�c v�n h�a d�n t�c in trong cu?n "D?n hi?n d?i t? truy?n th?ng".
I. Tìm hiểu chung
1, Tiểu dẫn
a.Tác gi?.- ( 1926 - 1995)
-Là chuyên gia nghiên cứu
lịch sử tư tưởng và văn học VN
trung cận đại
-Các tác phẩm chính : SGK
b. Vị trí đoạn trích
a. Nội dung vấn đề được đề cập trong văn bản : Bản sắc văn hóa của dân tộc là vấn đề có ý nghĩa thời sự trong bối cảnh xu thế toàn cầu hóa đang diễn ra ra trên rất nhiều lĩnh vực của đời sống hiện nay
b. Khái nieọm văn hóa và bản sắc văn hóa dân tộc
- Văn hóa: Những giá trị vật chất, tinh thần do con người tạo ra trong lịch sử (Theo Từ điển tiếng Việt thông dụng của Nguyễn Như ý)
2. Văn bản
-Bản sắc văn hóa: là kết tinh thành quả, tổng hợp của quá trình sáng tạo, tiếp xúc cái vốn có riêng của dân tộc với những cái tiếp thu từ bên ngoài.
- Bản sắc văn hóa dân tộc vừa có mặt ổn định vừa có mặt biến đổi
c. Thể loại và bố cục của văn bản
-Văn bản thuộc loại chính luận - khoa học - Văn bản nhật dụng
-Bố cục : 3 phần
+ Nêu vấn đề :
Từ đầu -> gần gũi với nó: : Vốn văn hóa dân tộc trong thời kỳ trung đại
+ Trình bày vấn đề:
Tiếp -> đô thị : Đặc điểm nền văn hóa dân tộc
+ Kết luận chung:
Còn lại : Tinh thần chung và con đường hình thành bản sắc văn hóa dân tộc Việt nam
vốn văn hóa dân tộc
trong thời kỳ trung đại
Nhìn nhận chung
về vốn
truyền thống văn hóa
Đặc điểm nền
văn hóa dân tộc
Tinh thần chung và con đường hình thành
của vốnvăn hóa dân tộc VN
Cấu trúc kiểu tổng phân hợp
II. Đọc hiểu các luận điểm trong văn bản
1. Nhìn nhận chung về vốn văn hóa của dân tộc
2. Đặc điểm văn hóa dân tộc VN trong truyền thống
a. Về Tôn giáo :
- ít tinh thần tôn giáo, coi trọng hiện thế
- Tin có linh hồn ma quỷ nhưng về tương lai lo cho con cháu hơn là linh hồn của mình
- Tâm trí nhân dân có Thần, có Bụt nhưng không có Tiên
b. Quan niệm về lối sống
-ý thức cá nhân và sở hữu không phát triển cao
-Mong ước thái bình, an cư lạc nghiệp
-Sống thanh nhàn thong thả, có đông con, nhiều cháu
- Con người được ưa chuộng : hiền lành, tình nghĩa
Không chuộng trí, không chuộng dũng, không thượng võ mà chuộng sự khôn khéo
Đối với cái dị kỷ, cái mới không dễ hòa hợp nhưng không cự tuyệt đến cùng
c. Về quan niệm thẩm mỹ
- Cái đẹp vừa xinh, là khéo
- Màu sắc: dịu dàng thanh nhã
- Quy mô : vừa khéo vừa xinh.
d. Về sinh hoạt
- Giao tiếp, ứng xử: Chuộng hợp tình hợp lý
- Về ăn mặc: Không cầu kỳ
3. Kết luận chung:
a.Khẳng định
Người VNam sống có văn hóa, có nền văn hóa của mình
Tinh thần chung của văn hóa Việt Nam :
thiết thực - linh hoạt - dung hòa
Hạn chế: Vì quá thiết thực nên không có khát vọng hướng đến những sáng tạo lớn , không đạt tới những giá trị phi phàm, kỳ vĩ. Vì luôn dung hòa nên không có những giá trị đặc sắc nổi bật
Ưu điểm: Nhạy cảm, tinh nhanh, khôn khéo tháo gỡ các khó khăn, tìm được sự bình ổn trong cuộc sống
b. Con đường hình thành bản sắc văn hóa dân tộc
Cái vốn có của
dân tộc ( Thiết
thực, linh hoạt,
dung hòa)
Cái được chiếm
lĩnh, đồng hóa
và sàng lọc, tinh
luyện Văn hóa
nước ngoài
Bản sắc văn hóa dân tộc
-Cách lập luận và triển khai các luận điểm mạch lạc, logic khoa học như một học liệu mở
-Bài viết ít có dẫn chứng và ít đưa những dẫn chứng cụ thể nhưng người đọc dễ dàng chia sẻ và tán đồng với tác giả đồng thời dễ dàng bổ sung dẫn chứng minh họa cho ý kiến của tác giả )
Tư tưởng và thái độ của tác giả
4. Đánh giá và rút ra bài học
a. Đánh giá chung
Với một giọng điệu ủiềm tĩnh, cái nhìn khách quan khi nhìn nhận đánh giá về vốn truyền thống văn hóa của dân tộc ( vừa chỉ ra được những hạn chế , những ưu điểm vừa khẳng định được nét riêng mang tính đặc thù tcủa nền văn hóa truyền thống của dân tộc ) tác giả đẫ gửi gắm một thông điệp : Chúng ta tự hào vì Dân tộc VNam sống có văn hóa, Đất nước VN có nền văn hóa của mình nhưng chúng ta cần phải biết nhận ra những hạn chế , những lạc hậu những kém phát triển của mình, tiếp thu có sàng lọc và tinh luyện những yếu tố tieõn tiến của các nước trên thế giới để xây dựng một nền văn hóa hiện đại tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc
Chúng ta đang xây dựng đất nước trong điều kiện gia lưu hội nhập với các nước trên thế giới. Nền văn hóa dân tộc đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức lớn . Trong điều kiện chúng ta cần tránh được hai khuynh hướng cực đoan : Dân tộc chủ nghĩa và tự ti dân tộc đồng thời có ý thức xây dựng một nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc
b. Bài học
-Về phương pháp tìm hiểu đặc sắc văn hóa của VN
-Nhận thức về mục tiêu xây dựng một nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc trong thời đại hiện nay
-Về vai trò của thế hệ trẻ trong việc đưa VN rgần với thế giớ, tiếp cận trình độ của thế giới trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội và khoa học đồng thời khẳng định có một bản sắc Vn , mộtbản lĩnh VN Giữa bạn bè quốc tế
-Mối quan hệ giữa phát triển nền kinh tế và nền văn hóa của dân tộc
Con đường hình thành bản sắc văn hoá dân tộc
Vốn tự có
( Thiết thực, linh hoạt, dung hoà)
Khả năng chiếm linh, đồng hoá ( sàng lọc, tinh luyện) văn hoá nước ngoài
Giá trị văn hoá dân tộc Việt Nam
Dung hoà
C?ng c?:
III. Luyện tập.
Bài 2,3 SGK tr 162
Theo anh chị, nét đẹp văn hoá gây ấn tượng nhất trong những ngày tết nguyên đán của Việt Nam là gì? Trình bày những hiểu biết và quan điểm của anh chị về vấn đề này?Những hủ tục cần bài trừ là gì?
a. Tống cựu nghênh tân( tiễn năm cũ qua đón năm mới đến): cuối năm quét dọn sạch sẽ nhà cửa, sân ngõ, vứt bỏ những thứ rác rưởi, cùng làng xóm dọn dẹp nhà thờ, đình chùa, tắm giặt, cắt tóc, may sắm quần áo mới, trang trí bàn thờ, lau chùi bàn ghế, ấm chén và mọi thứ thức ăn vật dụng.


Đi chùa lễ tết ngày xuân
Du xuân
Pháo hoa ngày tết
Ngày tết của dân tộc Việt Nam




Nhiều gia đình nhắc nhở, dặn dò con cháu từ phút giao thừa trở đi không quấy khóc, không nghịch ngợm, cãi cọ nhau, không nói tục chửi bậy, không vứt rác viết vẽ bừa bãi. Cha mẹ, anh chị cũng không quở mắng, tra phạt con em, đối với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dầu lạ dầu quen.

Đối với bà con xóm giềng dù trong năm cũ có điều gì không hay không phải, điều nặng tiếng nhẹ hay xích mích gì đều xúy xoá hết. Dầu có thực lòng hay không nhưng không để bụng, cũng không ai nói khích bác hoặc bóng gió, ác ý gì trong những ngày đầu năm. Dẫu mới gặp nhau ít phút trước, nhưng sau phút giao thừa coi như mới gặp, người ta chúc nhau những điều tốt lành.


Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi: ai cũng hy vọng một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng, mạnh khỏe tiến bộ, thành đạt hơn năm cũ. Lộc tự nhiên đến, đi hái lộc (chỉ là một cành non ở đình chùa, ở chốn tôn nghiêm mang về nhà), tự mình xông nhà hoặc dặn trước người "Nhẹ vía" mà mình thích đến xông nhà. Bạn nào vinh dự được người khác mời đến xông thì nên chú ý, chớ có sai hẹn sẽ xúi quẩy cả năm đối với gia đình người ta và cả đối với bạn. Nhiều người không tin tục xông nhà nhưng cũng phải dè dặt, chưa dám đến nhà ai sớm, sợ trong năm mới gia đình người ta xảy ra chuyện gì không hay đổ tại mình "Nặng vía". Tục xông nhà chỉ tính người đầu tiên đến nhà, từ người thứ hai trở đi không tính.
Sau giao thừa có tục mừng tuổi chúc Tết. Trước hết con cháu mừng tuổi ông bà, cha mẹ. Ông bà cha mẹ cùng chuẩn bị một ít tiền để mừng tuổi cho con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng giềng, bạn bè thân thích. Lời chúc có ca có kệ hẳn hoi nhưng xem người ta thích nhất điều gì thì chúc điều đó, chúc sức khoẻ là phổ biến nhất. xưng hô hợp với lứa tuổi và quan hệ thân thuộc. Chúc Tết những người trong năm cũ gặp rủi ro tai hoạ thì động viên nhau "Của đi thay người", "Tai qua nạn khỏi", nghĩa là ngay trong cái hoạ cũng tìm thấy cái phúc, hướng về sự tốt lành.
b. Hủ tục cần bài trừ: Kiên quyết chống tệ liên hoan ăn uống, lãng phí, lối sống bê tha, rượu chè, cờ bạc, mê tín dị đoan, giữ gìn trật tự an toàn xã hội và vệ sinh công cộng.
Phối hợp chặt chẽ với ngành Tài chính, Công an làm tốt công tác quản lý thị trường, chống bọn đầu cơ, tích trữ, nâng giá, buôn gian, bán lậu, sản xuất mua bán hàng giả, nghiêm cấm việc sản xuất pháo và nấu rượu lậu,
Quản lý chặt chẽ các đối tượng hình sự, hoặc tập trung đưa đi cải tạo, kiên quyết trừng trị bọn lưu manh càn quấy, ngăn chặt việc đốt pháo bừa bãi hoặc ném pháo vào những người đi đường và những nơi đông đúc...
Cảm ơn các thầy cô
đã chú ý theo dõi