Tuần 3. Đọc thêm: Khóc Dương Khuê

CHÀO MỪNG CÁC BẠN
ĐẾN VỚI BÀI THUYẾT TRÌNH HÔM NAY
Nhóm 1


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
1. Tác giả:
Nguyễn Khuyến (1835 – 1979) tên thật là Nguyễn Thắng, hiệu Quế Sơn, tự Miễu Chi. Quê ngoại làng Văn Khế, xã Hoàng Xá, huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định. Lớn lên sống ở làng Yên Ðỗ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam. Nguyễn Khuyến nổi tiếng là một người thông minh, hiếu học.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
Năm 1864, Nguyễn Khuyến đi thi Hương và đỗ giải nguyên ở trường Nam Ðịnh.

Năm 1871, Thi Hội lần hai, đỗ Hội nguyên và thi Ðình đỗ Ðình nguyên. Ông từng thi đỗ Tam nguyên nên người ta gọi Nguyễn Khuyến là Tam nguyên yên Ðỗ và làm quan dưới triều Tự Ðức.

Nguyễn Khuyến là người có phẩm chất trong sạch, mặc dù ra làm quan nhưng nổi tiếng là thanh liêm, chính trực.

Ông là người có tâm hồn rộng mở, giàu cảm xúc trước cuộc sống và gắn bó với thiên nhiên.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
Trong bộ phận thơ Nôm, Nguyễn Khuyến vừa là nhà thơ trào phúng vừa là nhà thơ trữ tình.  
Ông tiếp tục truyền thống học tập ca dao, tục ngữ của những nhà thơ Nôm các thế kỷ trước, nhưng ông có lối sáng tạo riêng.
 


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến

Hoàn cảnh sáng tác: Khi Nguyễn Khuyến đột ngột nghe tin bác Dương lâm bệnh qua đời.

Thể loại: Song thất lục bát

Bố cục: 3 phần
2. Tác phẩm:


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
3. Đọc – Hiểu văn bản:
"Bác Dương thôi đã thôi rồi,
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta!”
Hư từ “thôi” Nhẹ nhàng, tinh tế. Là tiếng than nhẹ khi nghe tin bạn mất.
Cách xưng hô “Bác” Sự trân trọng người bạn của mình
Hình ảnh “man mác, ngậm ngùi”
Đau chưa kịp định hình
Nghệ thuật nói giảm nói tránh, cách sử dụng hư từ tinh tế, làm giảm nhẹ nỗi đau khi nghe tin bạn mất.
a. Nỗi bàng hoàng khi nghe tin bạn mất:


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
Dòng kí ức về tình bạn thắm thiết hiện về như mới đây :
Đôi bạn gắn bó từ thời trẻ, cùng hưởng niềm vui đỗ cao, cùng làm quan, cùng sống bên nhau sớm hôm thân thiết, là duyên trời sắp đặt.
“Nhớ từ thuở đăng khoa ngày trước,
Vẫn sớm hôm tôi bác cùng nhau;
Kính yêu từ trước đến sau,
Trong khi gặp gỡ khác đâu duyên trời”
2. Hồi tưởng những kỉ niệm về tình bạn
a) Thuở trẻ :


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
Cùng nhau hưởng những thú vui của những bậc cao nhân mặc khách, quan, ăn bổng lộc của vua, cùng chịu chung gian nan, hoạn nạn của kẻ mất nước:
“Cũng có lúc chơi nơi dặm khách,
Tiếng suối nghe róc rách lưng đèo;
Có khi từng gác cheo leo,
Thú vui con hát lựa chiều cầm xoang.
Cũng có lúc rượu ngon cùng nhắp,
Chén quỳnh tương ăm ắp bầu xuân.
Có khi bàn soạn câu văn,
Biết bao đông bích, điển phần trước sau.
Buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn,
Phận đẩu thăng chẳng dám than trời


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
=> Những kỉ niệm vui buồn, đẹp đẽ, sâu sắc của tình bạn.
Liệt kê gợi nhớ: cùng chơi nơi dặm khách, thú vui con hát, rượu ngon cùng nhắp, bàn soạn câu văn, cùng nhau hoạn nạn
Sử dụng nhiều điển tích điển cố: đông bích, điển phần, dương cửu, đẩu thăng.
Điệp ngữ “cũng có lúc” , “có khi” âm hưởng trùng điệp như những kỉ niệm của năm tháng hiện về dồn dập, thể hiện sự đồng điệu của hai tâm hồn.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
Tình cảm sâu sắc hơn, thắm thiết hơn:
“Bác già, tôi cũng già rồi,
Biết thôi, thôi thế thì thôi mới là!”
Câu thơ cảm thán cùng với điệp từ “thôi” làm bộc lộ lên nỗi niềm tâm sự thầm kín xót xa của nhà thơ, dẫu hoàn cảnh cuộc sống giữa hai người có khác .
Lúc về già :


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
Lòng quặn đau khi nhớ lại kỉ niệm lần gặp bạn lần cuối nhiều mừng vui bịn rịn, phảng phất lo âu, xúc động bồi hồi:
“Muốn đi lại tuổi già thêm nhác,
Trước ba năm gặp bác một lần;
Cầm tay hỏi hết xa gần
Mừng rằng bác hãy tinh thần chưa can.”
Các từ “mừng rằng”, “cầm tay” bộc lộ sự quý mến thương yêu chân thành.
Đoạn thơ làm nổi bật hình ảnh của đôi bạn già sau nhiều năm cách biệt được gặp lại nhau. Tình bạn keo sơn thắm thiết, bộc lộ nỗi niềm trong tâm trạng thầm kín với nỗi đau thời thế.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
3.Nỗi đau đớn trước cái hiện thực xót xa:
Sự bàng hoàng, bất ngờ của tác giả trước sự ra đi của người bạn:
“Làm sao bác vội về ngay
Chợt nghe tôi bỗng tay chân rụng rời.”
Sử dụng biện pháp nói giảm, nói tránh: “vội về”.
Các từ :“Làm sao”, “vội”, “về ngay”, “chợt nghe”, “bỗng”, “chân tay rụng rời” là những từ ngữ chọn lọc nói lên sự sửng sốt bàng hoàng như không tin vào sự thật đau lòng ấy, đó là nỗi mất mát quá lớn trong cuộc đời.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
- Bạn mất, mọi thú vui đối với nhà thơ cũng mất hết ý nghĩa:
“Rượu ngon không có bạn hiền
Không mua không phải không tiền không mua.”
Năm tiếng “không” nhắc lại liên tục trong 14 tiếng, nhịp thơ dằn xuống.
=>Ngôn ngữ đạt đến mức trong sáng tuyệt vời. Sự trống rỗng đến ghê gớm khi mất bạn, cuộc sống dường như không còn một chút gì là niềm vui.
Sự trống vắng đến nghẹn ngào chua xót.


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
Nhà thơ dùng những điển tích về tình bạn tri âm, tri kỉ nổi tiếng thời xưa “giường” (Trần Phồn-Từ Trĩ), “đàn” (Bá Nha-Tử Kì) để nói lên nỗi cô đơn, xót xa khi mất bạn.
“Câu thơ nghĩ đắn đo không viết,
Viết đưa ai, ai biết mà đưa.
Giường kia ai treo cũng hững hờ,
Đàn kia gảy cũng ngẩn ngơ tiếng đàn”
Từ láy: hững hờ, ngẩn ngơ cho thấy nghệ thuật sử dụng ngôn từ cực kỳ điêu luyện, thơ liền mạch của Tam nguyên Yên Đỗ
Qua cách sử dụng một cách điêu luyện các biện pháp nghệ thuật, nhà thơ đã cho ta thấy một tình bạn cao đẹp, thắm thiết, bền chặt


KHÓC DƯƠNG KHUÊ
 Nguyễn Khuyến
“Bác chẳng ở, dẫu van chẳng ở,
Tôi tuy thương lấy nhớ làm thương;
Tuổi già hạt lệ như sương,
Hơi đâu chuốc lấy hai hàng chứa chan!”
Bài thơ được kết thúc với sự thương tiếc chân thành:
Tâm sự chua xót với nỗi đau chân thành, chỉ biết lấy nhớ làm thương, không thể khóc được nữa, nỗi đau như dồn cả vào lòng, nước mắt chảy vào trong.

Tình ý thật dạt dào, khẳng định quy luật của cuộc sống. Đồng thời thể hiện sự kìm nén cảm xúc, chấp nhận sự thật đau lòng đấy của tác giả và nêu lên sự thủy chung, sâu nặng, tâm trạng thời thế của tác giả.
CÁM ƠN CÁC BẠN
ĐÃ LẮNG NGHE