Tuần 3. Chiến thắng Mtao Mxây (trích Đăm Săn - sử thi Tây Nguyên)

ĐAM SAN-NGƯỜI ANH HÙNG CHIẾN TRẬN
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
ĐĂM SĂN
SỬ THI TÂY NGUYÊN .
I. PHẦN GIỚI THIỆU :
Thể loại : Sử thi dân gian của dân tộc Tây Nguyên –Việt Nam một loại hình văn hóa dân gian độc đáo ở Nam Tây Nguyên
a.Hình thức:Tiếng Êđê ,truyền miệng trong 2077câu thơ
b.Nội dung : Gồm 3 phần chính (Xem SGK )
(1)Đăm Săn làm chồng HơNhị, HơBhị và trở nên một tù trưởng giàu có, danh tiếng .Các bộ tộc láng giềng cướp phá, bắt cóc vợ,ĐS đánh bại, bộ tộc của chàng càng giàu mạnh.
(2)ĐS chặt đổ cây smuk, giết chết vợ , nhưng lại cầu xin Trời cứu vợ .
(3)ĐS tìm cách cưới nữ thần Mặt Trời và chết trong bùn. ĐS cháu (gọi ĐS là cậu )kế nghiệp .


C. Diễn xướng:Già làng kể cho con cháu nghe trong nhà rông, bên bếp lửa .
Biện pháp Trùng Điệp: một khái niệm được nhắc ba lần (ĐS tài giỏi)
d.Đặc điểm nghệ thuật :ngôn ngữ trang trọng, ngợi ca,( lối trùng điệp, so sánh, phóng đại )
4.Đọc- Từ khó :
Nhà sàn : Lối kiến trúc thông dụng của người dân tộc miền núi –bậc cầu thang đẽo hình bộ ngực mẹ
Bộ tộc : Chỉ độ vài trăm người (thời điểm cách nay độ 2700mnăm )do 3 yếu tố tạo nên : đất đai cùng của cải (1),nhân dân(2) , tù trưởng (3).
(1)
(2)
(3)
Trang phục : chân đất, đóng khố,ở trần ( cả nam và nữ), đeo rất nhiều trang sức .Đó là phong tục ,là văn hoá, ta cần phải trân trọng
Ngực đụng ngực :
dân làng đông đảo, đa số trẻ trung, khoẻ mạnh .
2. Bố cục đoạn trích :
Phần 1: Nhà …làng : Mtao Mxây (tù trưởng Sắt) cứơp vợ Đăm Săn, anh giết được kẻ thù
a. Nhà…ta đây : Đăm Săn giao chiến với Mxây qua lời nói
b. Đăm Săn rung khiên …thấy ông trời ;Hai bên hành động giao chiến
c. Ôi chao..bêu ngoài đường : Đăm Săn giành chiến thắng
Phần 2: Ơ các con… hết: lễ hội mừng chiến thắng.
II. PHẦN ĐỌC HIỂU VĂN BẢN :
Mtao Mxây cứơp vợ Đăm Săn, Đăm Săn giết được kẻ thù-
Nhà…ta đây : Đăm Săn giao chiến với Mxây qua lời nói
a. ĐS đến gặp MX
+Đăm Săn ở thế bị động-có nhân cách
-ĐS đứng dưới sân,tỉnh táo, hăm doạ (ta sẽ hun cái nhà của ngươi )
-cao thượng (đến con lợn, ta cũng không thèm đâm)
-gặp khó khăn (đâm khôngthủng Mxây )
+ Mxây giành thế chủ động-thiếu nhân cách
- khiêu khích ĐS (ta bận ômvợ hai ta ở trên nhà này)
-Hèn hạ(ta sợ ngươi đâm ta khi ta đang xuống)
-Trang bị chu đáo (áo dày nút)

Đăm SĂn, ngực quấn chéo mền chiến,
Tai đeo nụ,mắt long lanh,đầu đội khăn nhiễu ,bên mình gươm giáo
Đăm SĂn,
HơNhi- HơBhi : hai chị em ruột –vợ Đăm Săn , tạo lập chế độ mẫu hệ
Đăm Săn rung khiên …thấy ông trời ;Hai bên hành động giao chiến
ĐS giành thế chủ động
Khiêm tốn (không có cậu, có bác )
Tỏ rõ tài năng (xốc tới, chạy vun vút )
Thần linh,chínhnghĩa phù trợ (mộng thấy Trời, ném vành tai Mxây )
Mxây phải ở thế bị động
Khoác lác( học cậu, bác,thần rồng )
kém cõi(khiên kêu lạch xạch, bước cao bước thấp )
Bị trừng trị đích đáng(đầu bị bêu )

XUNG ĐỘT GIỮA HAI TÙ Trưởng
ĐAM SAN- MXÂY-
1. Đăm Săn ở thế bị động,vì sao ? Nêu bốn nét chủ động trong Mxây ?Qua đó, nêu ba nét trong tính cách của Đăm Săn ?
2. Đam SĂn thể hiện thế chủ đọng ra sao ? Dẫn chứng các biện pháp trùng điệp ,so sánh ,phóng đại, giọng ngợi ca trang trọng(đoàn người ..cõng nước ) Ý nghĩa của các biện pháp này ?
3.Nêu hai nhận xét chung về con người Đăm Săn ?
ĐAM SAN TÀI NĂNG- ĐỨC ĐỘ
MXÂY BẤT TÀI –KÉM NHÂN CÁCH
ĐẦU MXÂY BỊ BÊU – BỘ TỘC CỦA HẮN BỊ DIỆT
bắt tù binh làm nô lệ
tich thu tài sản của bộ tộc Mxây .
tài sản của bộ tộc Mxây bị tịch thu
TIỂU KẾT:
Bằng các biện pháp trùng điệp ,so sánh ,phóng đại, giọng ngợi ca trang trọng, nhân vật anh hùng ĐĂm Săn hiện rõ là người tài năng , đức độ của dân
tộcTây nguyên
2. Lễ hội mừng chiến thắng :

Lễ :
lời nguyện khi tế lễ: trang trọng, hùng tráng (đánh chiêng cho đòn ngạch vỡ toác, xà ngang gãy nát ), tạ ơn thần linh
lời nguyện khi tế lễ: thiêng liêng(vạn vật ngày đêm lặng thinh nghe )vì để tạ ơn thần linh


Thịt (trong lễ hội ): làm từ gia súc (vật nuôi ,vật săn bắt )->sản phẩm quý giá từ lao động của con người – thiêng liêng:tạ ơn thần linh
Rượu (trong lễ hội ): làm từ lúa gạo (vật trồng)hoa quả (vật hái lượm )->sản phẩm quý giá từ lao động của con người – thiêng liêng :tạ ơn thần linh
(1)Mâm cỗ +của cải : thịt lợn, thịt dê cháy đên hết ống lồ ô, máu bò trâu đọng đen khắp sàn hiên ->+ Chiêng đống, la nhiều ,voi bầy =>ca ngợi sự giàu có của bộ tộc ĐS
B. HỘI
Chủ nhân : Tù trưởng ĐS trẻ (tóc thả trên sàn, mắt long lanh )khoẻ mạnh ( bắp chân to, sức ngang voi đực, hơi thở ầm ầm tựa sấm )oai vệ (đầu đội khăn nhiễu, vai mang nải hoa,mình khoác áo chiến, tai đeo nụ, nghênh ngang gươm giáo )
B.HỘI
Thực khách :các chàng trai, cô gái đilại, ngực đụng …-> dân cư của bộ tộc ĐS đông đảo, trẻ trung, khoẻ mạnh
B. HỘI
(1),
(2)
(3)
TK : Bên cạnh tài năng, đức độ, ĐS còn là một tù trưởng trẻ tuổi, cường tráng ,oai vệ , giàu có ,uy danh .
Bộ tộc của ĐS cũng rất giàu manh.
Âm hưởng ngợica tự hào
TỔNG KẾT :
1.Ngôn ngữ trang trọng, hình ảnh phong phú ..tạo nên hiệu quả cao của sử thi
2. Sử thi ĐS cho ta hiểu về những bộ tộc Tây nguyên giàu mạnh,tù trưởng tài năng, đức độ, trẻ trung, cường tráng .
3.Tây Nguyên mãi là niềm tự hào của chúng ta .