Tuần 3. Chiến thắng Mtao Mxây

Trích sử thi "Đăm Săn"
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
Được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và di sản văn hóa phi vật thể nhân loại vào ngày 15/11/2005.
Trải dài trên 5 tỉnh Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. Chủ thể của không gian văn hóa này gồm nhiều dân tộc khác nhau: Êđê, Jarai, Ba Na, Mạ, Lặc...
Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên bao gồm các yếu tố bộ phận sau: cồng chiêng, các bản nhạc tấu bằng cồng chiêng, những người chơi cồng chiêng, các lễ hội có sử dụng cồng chiêng (Lễ mừng lúa mới, Lễ cúng Bến nước...), những địa điểm tổ chức các lễ hội đó (nhà dài, nhà rông, nhà gươl, rẫy, bến nước, nhà mồ, các khu rừng cạnh các buôn làng Tây Nguyên,...), v.v.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA
CỒNG CHIÊNG TÂY NGUYÊN
1. Thể loại sử thi dân gian Việt Nam
I. TÌM HIỂU CHUNG
SỬ THI
Thể loại tự sự
Văn vần
Văn xuôi+ văn vần
những sự kiện quan trọng của cộng đồng
Sử thi thần thoại.
Sử thi anh hùng
- Phân loại:
+ Sử thi thần thoại.
(“Đẻ đất đẻ nước”- Mường, “Ẩm ệt luông”- Thái; “Cây nêu thần”- Mnông)

+ Sử thi anh hùng.
( “Đăm Săn”, “Xinh Nhã”- Ê đê; “Đăm Noi”- Ba-na.)
2. Sử thi “Đăm Săn”
- Tiêu biểu cho loại sử thi anh hùng của người Ê-đê (Tây Nguyên).
- Kể về cuộc đời người tù trưởng Đăm Săn.
- Nội dung: sgk
3. Vị trí đoạn trích
- Đăm Săn đánh Mtao Mxây cứu vợ về


Trang phục truyền thống của người Ê Đê
Ngôi nhà của người Ê Đê
Bến nước Ê đê
GIÀ LÀNG KỂ SỬ THI (KHAN)
TRANG PHỤC TÙ TRƯỞNG
MỘT TÙ TRƯỞNG NGƯỜI Ê ĐÊ
Ngôi nhà của người Ê Đê
Bến nước Ê đê
1. Đọc, tóm tắt
1. Mtao Mxây múa trước, dùng khiên vụng về, đâm không trúng Đăm Săn.
2. Trời bày cho Đăm Săn lấy chày giã gạo ném vào vành tai Mtao Mxây.
3. Đăm Săn gọi Mtao Mxây xuống đánh.
4. Dân làng và tôi tớ kéo đi theo Đăm Săn, mang theo của cải của Mtao Mxây.
5. Đăm Săn múa, nhưng không đâm thủng thịt Mtao Mxây.
6.Tại buôn làng mình, Đăm Săn tổ chức lễ ăn mừng chiến thắng.
7. Đăm Săn làm theo, Mtao Mxây ngã, Đăm Săn cắt đầu Mtao Mxây cắm lên cọc.

II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN
1. Đọc, tóm tắt
3. Đăm Săn gọi Mtao Mxây xuống đánh.
1. Mtao Mxây múa trước, dùng khiên vụng về, đâm không trúng Đăm Săn.
5. Đăm Săn múa, nhưng không đâm thủng thịt Mtao Mxây.
2. Trời bày cho Đăm Săn lấy chày giã gạo ném vào vành tai Mtao Mxây.
7. Đăm Săn làm theo, Mtao Mxây ngã, Đăm Săn cắt đầu Mtao Mxây cắm lên cọc.
4. Dân làng và tôi tớ kéo đi theo Đăm Săn, mang theo của cải của Mtao Mxây.
6. Tại buôn làng mình, Đăm Săn tổ chức lễ ăn mừng chiến thắng.
II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN
2. Bố cục
Phần 1 (từ đầu đến
“cắt đầu Mtao Mxây
đem bêu ngoài đường”)
Phần 2 (tiếp theo đến
“họ đến bãi ngoài làng,
rồi vào làng”)
Phần 3 (còn lại )
Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây
Cảnh Đăm Săn cùng
nô lệ ra về sau chiến thắng.
Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng
3. Hình tượng Đăm Săn
trong trận chiến
với Mtao
Mxây
khi thuyết phục dân làng, tôi tớ của Mtao
Mxây
trong lễ
ăn mừng
chiến thắng
a. Đăm Săn trong cuộc chiến với Mtao Mxây
* Diễn biến cuộc chiến:
Chặng thứ nhất: Đăm Săn khiêu chiến.
Chặng thứ hai: Vào cuộc chiến.
Con hãy tưởng tượng mình là Đăm Săn để kể lại trận chiến với
Mtao Mxây.
NHẬN XÉT:
- Biện pháp so sánh phóng đại:
+ Với Mtao Mxây
gợi thế lực đen tối, đáng sợ.
nhấn mạnh sự tầm thường, kém cỏi.
+ Với Đăm Săn
gợi vẻ đẹp “sánh tựa thần linh”.
ca ngợi tài năng, sự dũng mãnh, quả cảm.
- Nghệ thuật đối lập giữa Đăm Săn và Mtao Mxây.
b. Đăm Săn thuyết phục dân làng, tôi tớ của Mtao Mxây
- 3 lần hỏi:
+ Lần 1: Đăm Săn gõ vào một nhà
+ Lần 2 : Đăm Săn gõ vào tất cả các nhà
+ Lần 3: Đăm Săn lại gõ vào mỗi nhà trong làng
-> Cả 3 lần Đăm Săn lặp lại câu hỏi: Các ngươi có đi với ta không?
3 lần nhất loạt hưởng ứng: Không đi sao được!
ĐĂM SĂN
DÂN LÀNG
Ý nghĩa:
sự thống nhất cao độ giữa quyền lợi, khát vọng của cá nhân anh hùng sử thi với quyền lợi và khát vọng của cộng đồng.
Lòng yêu mến, sự tuân phục của cộng đồng đối với cá nhân anh hùng,
c. Đăm Săn trong cảnh ăn mừng chiến thắng
* Hình ảnh Đăm Săn:
 Đăm Săn mang vẻ đẹp hồn nhiên, phóng khoáng của núi rừng Tây Nguyên, đầy oai phong và dũng mãnh.
- Sai tôi tớ làm lễ cảm tạ thần linh tín ngưỡng và lòng thành kính với thần linh, tổ tiên.
- Tiếng mời chào sang sảng.
- Ăn uống không biết no say, chuyện trò không biết chán.
- Hình thể, diện mạo đẹp như một vị thần.
 người anh hùng được cộng đồng suy tôn tuyệt đối.
c. Đăm Săn trong cảnh ăn mừng chiến thắng
* Cảnh ăn mừng chiến thắng:
- Người tới ăn mừng: “đông nghịt”, “chật ních cả nhà”.
Khát vọng về cuộc sống no đủ, giàu có, thịnh vượng và sự đoàn kết của tộc người.
- Âm vang tiếng cồng chiêng, tiếng nói cười.
- Tiệc tùng linh đình kéo dài suốt cả mùa khô
Ý NGHĨA THỜI ĐẠI CỦA CUỘC CHIẾN TRANH BỘ TỘC
- Bảo vệ danh dự của cộng đồng.
- Trừng phạt kẻ phá hoại buôn làng.
- Khẳng định sức mạnh của bộ tộc.
- Đem lại cuộc sống bình yên, phồn vinh.
TẦM VÓC LỊCH SỬ CỦA NGƯỜI ANH HÙNG
- Đại diện cho sức mạnh, phẩm chất của cộng đồng.
- Đại diện cho ý chí và khát vọng của cộng đồng.
III. Tổng kết:
Từ hình tượng Đăm Săn, con nhận thức được điều gì về lẽ sống của một người công dân trong cộng đồng?
BÀI TẬP CỦNG CỐ
Câu 1. Sử thi Đăm Săn là của dân tộc nào ?

A. Ba-na
B. Ê-đê
C. Tày
D. Mường

B
Câu 2. Sự kiện nào không có trong văn bản “Chiến thắng Mtao Mxây” ?

Đăm Săn gọi Mtao Mxây xuống đánh.
B. Đăm Săn dẫn dân làng ra bờ sông.
C. Đăm Săn cắt đầu Mtao Mxây cắm lên cọc.
D. Đăm Săn lấy chày mòn đâm vào vành tai của Mtao Mxây.

B
Câu 3. Nhân vật Đăm Săn được miêu tả chủ yếu bằng thủ pháp nghệ thuật nào?

A. So sánh, nhân hoá
B. Ẩn dụ, so sánh
C. So sánh, phóng đại
D. Ẩn dụ, phóng đại
C
Câu 6. Đọc đoạn văn sau: “Bắp chân chàng (Đăm Săn) to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng  ống bễ, sức chàng ngang sức voi đực, hơi thở chàng ầm ầm tựa sấm dậy, chàng nằm sấp thì gãy rầm sàn, chàng nằm ngửa thì gãy xà dọc.” (Trích sử thi Đăm Săn). Đoạn văn sử dụng biện pháp nghệ thuật gì ?

A. So sánh, tương phản 
B. So sánh, ẩn dụ
C. So sánh, nhân hóa
D. So sánh, phóng đại

D
Câu 4. Hành động nào của Đăm Săn thể hiện rõ nhất tính cộng đồng ?

A. Gọi dân làng theo mình
B. Đăm Săn mộng thấy ông Trời.
C. Gọi Mtao Mxây xuống đánh.
D. Đăm săn cúng thần linh.

A
Câu 5. Chi tiết nào sau đây sử dụng biện pháp so sánh, phóng đại ?
A. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây.
B. Đăm Săn uống không biết say, ăn không biết no.
C. Chàng múa trên cao, gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc.
D. Đăm Săn cắt đầu Mtao Mxây đem bêu ngoài đường.

C
Câu 7. Tại sao Đăm Săn được thần linh giúp đỡ ?

A. Vì cuộc chiến của Đăm Săn là chính nghĩa.
B. Vì Đăm Săn là người lương thiện.
C. Vì đó là nghĩa vụ của thần linh.
D. Vì Đăm Săn bị ràng buộc bởi thần quyền.
A
Câu 8.Ý nào sau đây không đúng khi nói về ý nghĩa cuộc chiến đấu của Đăm Săn và Mtao Mxây ?

A. Cuộc chiến đấu nhằm mục đích giành lại vợ.
B. Cuộc chiến đấu nhằm xâm chiếm đất đai, mở rộng buôn làng.
C. Cuộc chiến đấu nhằm bảo vệ danh dự và cuộc sống bình yên của dân làng. 
D. Cuộc chiến đấu nhằm thể hiện sự thống nhất giữa quyền lợi cá nhân và cộng đồng. 
B
Câu 9. Những đặc điểm nào sau đây không có trong nghệ thuật của sử thi anh hùng Tây Nguyên ?

A. Hình tượng nghệ thuật hoành tráng
B. Có qui mô lớn, chia thành nhiều chương
C. Ngôn ngữ trang trọng, giàu hình ảnh so sánh
D. Kết thúc có hậu, cái thiện chiến thắng cái ác

D
Câu 10. Sử thi xây dựng nhân vật anh hùng nhằm đề cao sức mạnh của ai trong buổi đầu ổn định địa bàn cư trú ?
A. Cá nhân 
B. Cộng đồng
C. Thần linh 
D. Tù trưởng

B