Tuần 3. Chiến thắng Mtao Mxây

ĐAM SAN-NGƯỜI ANH HÙNG CHIẾN TRẬN
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
ĐĂM SĂN
SỬ THI TÂY NGUYÊN .
I. GIỚI THIỆU CHUNG
1. Khái niệm ( SGK trang 17)
- Có 2 loại sử thi :
+ Sử thi thần thoại : Đẻ đất đẻ nước (Mường)
+ Sử thi anh hùng : Đăm Săn, Xing Nhã, Khinh Dú (Ê đê)…
+Sử thi Đăm Săn: là tác phẩm tiêu biểu cho loại sử thi anh hùng Tây Nguyên.
- Hình thức diễn xướng : một người kể – hát (thường là các già bản) một mình vừa kể vừa diễn tất cả các vai bằng các giọng điệu khác nhau bên bếp lửa nhà rông.
GIÀ LÀNG
NHÀ RÔNG
2. Tóm tắt :
+ Về làm chồng 2 chị em Hơ Nhị và Hơ Bhị, Đăm Săn trở thành tù trưởng giàu mạnh.
+ Đăm Săn đánh các tù trưởng khác đến cướp vợ mình, chiến thắng và trở nên giàu mạnh hơn.
+ Chặt cây thần, 2 vợ chết, Đăm Săn lên trời nhờ trời cứu sống vợ.
+ Đăm Săn lại lên hỏi con gái của Trời – nữ thần Mặt Trời làm vợ và bị từ chối.
+ Trên đường trở về, Đăm Săn bị chết ngập trong rừng sáp đen.
+ Hồn Đăm Săn biến thành con ruồi đầu thai vào chị gái sinh ra Đăm Săn cháu tiếp nối sự nghiệp cậu mình.
3. Đoạn trích : Chiến thắng Mtao Mxây

a) Vị trí đoạn trích : Nằm ở đoạn giữa tác phẩm, viết về đề tài chiến tranh.
b) Tóm tắt :
- Đăm Săn khiêu chiến và Mtao Mxây đáp lại.
- Mtao Mxây múa khiên vụng về.
Đăm Săn đâm trúng nhưng áo của hắn không thủng.
Được ông Trời bày kế và giết được kẻ thù. Đăm Săn chiến thắng, thu phục nô lệ và mở tiệc ăn mừng.
c) Đại ý : Miêu tả cuộc đọ sức giữa Đăm Săn và Mtao Mxây. Đăm Săn đã chiến thắng, thu phục tôi tớ của kẻ thù, mở tiệc ăn mừng, thể hiện niềm tự hào.

II. ĐỌC – HIỂU
1. Nguyên nhân xảy ra cuộc chiến:
Mtao Mxây cướp vợ của Đăm Săn.
Để bảo vệ danh dự của bản thân và bộ tộc, giữ gìn hạnh phúc gia đình, Đăm Săn đã chiến đấu đánh lại kẻ thù.
 Thể hiện tinh thần thượng võ của người anh hùng.

2. Diễn biến cuộc đọ sức
a) Đăm Săn thách đấu

Đăm Săn
Đến tận nhà kẻ thù thách đấu ( chủ động).
Dùng những lời nói khích, dụ Mxây ra khỏi nhà, xuống đất đấu tay đôi với mình (thách đọ dao, doạ phá sàn, đốt nhà, coi khinh kẻ thù không bằng con lợn, con trâu, không thèm đánh trộm lúc Mxây đi xuống)
Thái độ quyết liệt, dứt khoát.
 khí thế hiên ngang, bản lĩnh tự tin, cứng cỏi.
Mtao Mxây
Bị động, sợ hãi trước Đăm Săn
Lúc đầu huênh hoang, ngạo nghễ, lời lẽ khiêu khích (tay ta còn đang bận ôm vợ 2 chúng ta).
Sau đó : run sợ, buộc phải đi ra. ( Sợ bị đâm lén; Hình dáng Mxây dữ tợn và hung hãn nhưng lại tần ngần, do dự).
 Kẻ hèn nhát, xảo quyệt
b) Vào cuộc chiến
 Hiệp một :
Đăm Săn
Khích để Mxây múa trước.
Đứng im bình tĩnh, thản nhiên, mỉa mai kẻ thù.

 Chủ động, tự tin, biết người biết ta.

Mtao Mxây
Bị khích, quá tự tin vào bản thân.
Múa khiên như trò chơi, khiên “kêu lạch xạch như quả mướp khô”,khoe khoang, khoác lác.
 Kém cỏi, tự cao tự đại, không tự biết mình.
 Hiệp hai, ba
Đăm Săn
Đăm Săn múa trước vừa khoẻ, vừa đẹp (vượt đồi tranh, đồi lồ ô, chạy vun vút qua phía đông, phía tây)
Đớp được miếng trầu  càng mạnh, múa càng đẹp hơn.
Đâm vào người Mxây nhưng không thủng. Thấm mệt, vừa chạy, vừa ngủ.
 Nhanh nhẹn, mạnh hơn hẳn kẻ thù
Mtao Mxây
Bỏ chạy, bước cao bước thấp, chém trượt chân kẻ thù, chỉ trúng cái chão cột trâu.  Xuống sức

Nhờ Hơ Nhị quăng miếng trầu nhưng không đớp được



 Yếu sức, hèn hạ
 Hiệp bốn
Được ông Trời mách nước (dùng chày mòn ném vào vành tai kẻ thù).
 Chiến thắng, xứng đáng là một anh hùng.
Giáp sắt trở thành vô dụng vì chày mòn đâm vào vành tai ( chỗ hiểm).
Tháo chạy, cùng đường, ngã lăn quay ra đất.
Giả đối cầu xin tha mạng (làm lễ cầu phúc cho thêm một trâu, một voi).
Bị giết chết.
 Thất bại thảm hại.
C) Sau cuộc chiến:
- Đăm Săn thu gom của cải, dân làng, tôi tớ của Mtao Mxay ra về
tich thu tài sản của bộ tộc Mxây .
tài sản của bộ tộc Mxây bị tịch thu
3. Thái độ của dân làng:
- Sau khi Mtao – Mxay bị giết và Đăm Săn chiến thắng thì dân làng hào hứng đi theo Đăm Săn.
-> Người Ê đê khát vọng một cuộc sống ổn định trong một cộng đồng ngày một đông hơn mạnh hơn và giàu có thịnh vượng hơn.
4. C?nh m?ng chi?n th?ng
- Đông vui nhộn nhịp, ăn mừng hoành tráng.
- Đăm Săn hiện lên ngoài vẻ đẹp hình thể còn là sức mạnh uy vũ, vô biên trong con mắt ngưỡng mộ của dân làng.
 Cách miêu tả phóng đại tạo ấn tượng với độc giả.
III. Tổng kết
1. Nội dung
- Vẻ đẹp của người anh hùng sử thi Đăm Săn: trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn thịnh của cộng đồng được thể hiện qua cảnh chiến đấu và chiến thắng kẻ thù.
- Sự thống nhất về lợi ích, vẻ đẹp của người anh hùng và cộng đồng.
2.Nghệ thuật
- Ngôn ngữ: có vần, nhịp
- Giọng điệu: trang trọng, chậm rãi
- Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, đòn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến…
III.LUYỆN TẬP
Theo em động cơ nào thôi thúc Đăm Săn chiến đấu và chiến thắng kẻ thù?
Vì danh dự, hạnh phúc riêng, sự thịnh vượng cho bộ tộc.
Đăm Săn được tôn vinh là anh hùng chiến trận, anh hùng văn hóa trong tình yêu,xả thân vì lợi ích, sự phát triển của cộng đồng.