Tuần 3. Chiến thắng Mtao Mxây

CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
(Trích Đăm Săn – sử thi Tây Nguyên)
NGỮ VĂN 10
Được UNESCO công nhận là kiệt tác truyền khẩu và di sản văn hóa phi vật thể nhân loại vào ngày 15/11/2005.
Trải dài trên 5 tỉnh Tây Nguyên: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. Chủ thể của không gian văn hóa này gồm nhiều dân tộc khác nhau: Êđê, Jarai, Ba Na, Mạ, Lặc...
Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên bao gồm các yếu tố bộ phận sau: cồng chiêng, các bản nhạc tấu bằng cồng chiêng, những người chơi cồng chiêng, các lễ hội có sử dụng cồng chiêng (Lễ mừng lúa mới, Lễ cúng Bến nước...), những địa điểm tổ chức các lễ hội đó (nhà dài, nhà rông, nhà gươl, rẫy, bến nước, nhà mồ, các khu rừng cạnh các buôn làng Tây Nguyên,...), v.v.

KHÔNG GIAN VĂN HÓA
CỒNG CHIÊNG TÂY NGUYÊN
1. Thể loại sử thi dân gian Việt Nam
I. TÌM HIỂU CHUNG
SỬ THI
Thể loại tự sự dài
Văn vần
Văn xuôi+ văn vần (thường là thơ)
những sự kiện quan trọng của cộng đồng
Sử thi thần thoại.
Sử thi anh hùng
Sử thi anh hùng
- 3 đề tài: hôn nhân, chiến tranh, lao động xây dựng. Đăm săn thuộc đề tài chiến tranh, đề tài trung tâm, quan trọng.
- Nghệ thuật: dung lượng đồ sộ, nhiều chương khúc, ngôn ngữ và giọng điệu trang trọng, hình ảnh so sánh, phóng đại, tượng trưng….
- Nhân vật anh hùng: chiến đấu chống thiên nhiên hoang dã, chống giặc xâm lăng => Sức mạnh phi thường, phẩm chất cao quý, đại diện cho sức mạnh và khát vọng của cả cộng đồng, nhiều chiến công lừng lẫy.
Trang phục truyền thống của người Ê Đê
Ngôi nhà của người Ê Đê
Bến nước Ê đê
TRANG PHỤC TÙ TRƯỞNG
MỘT TÙ TRƯỞNG NGƯỜI Ê ĐÊ
2. Tác phẩm:

1. Đăm Săn gọi Mtao Mxây xuống đánh.
2. Mtao Mxây múa trước, dùng khiên vụng về, đâm không trúng Đăm Săn.
3. Đăm Săn múa, nhưng không đâm thủng thịt Mtao Mxây.
4. Trời bày cho Đăm Săn lấy chày giã gạo ném vào vành tai Mtao Mxây.
5. Đăm Săn làm theo, Mtao Mxây ngã, Đăm Săn cắt đầu Mtao Mxây cắm lên cọc.
6. Dân làng và tôi tớ kéo đi theo Đăm Săn, mang theo của cải của Mtao Mxây.
7. Tại buôn làng mình, Đăm Săn tổ chức lễ ăn mừng chiến thắng.
Tóm tắt đoạn trích
3. Bố cục đoạn trích
Phần 1 (từ đầu đến
“cắt đầu Mtao Mxây
đem bêu ngoài đường”)
Phần 2 (còn lại )
Cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây
Cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng
Nguyên nhân xảy ra cuộc chiến:
II. ĐỌC HIỂU
1. Cuộc giao chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
b. Diễn biến cuộc chiến
Mtao Mxây bắt Hơ Nhị, chiến đấu chính nghĩa ( danh dự, hạnh phúc gia đình, yên bình của bộ tộc)
THẢO LUẬN NHÓM
Nêu diễn biến và kết quả cuộc chiến giữa Đăm Săn và Mtao Mxây?
b. Diễn biến cuộc chiến
Hiệp 1
Chủ động thách đấu đọ dao
Từ chối “ta không xuống”, trọc tức, ngạo mạn “ bận ôm vợ hai chúng ta”
Nổi cơn thịnh nộ, ra lệnh, đe dọa “ bổ sàn, chẻ cầu thang, đốt nhà”
Tầm thường, hèn nhát “sợ bị đâm lén”, bước xuống đầy lo âu và do dự
Không đâm lén, mỉa mai “không thèm đâm lợn nái, con trâu”
Hèn nhát, sợ sệt, dáng vẻ dữ tợn “ác thần” trông đáng cười.
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
b. Diễn biến cuộc chiến
Hiệp 2
Nhường MM múa trước, buồn cười và mỉa mai MM
Đùn đẩy, tự nhận kém cỏi, múa khiến kém cỏi “ kêu lạch xạch như mướp khô”
Bình tĩnh thách, tự tin múa khiên
Tự cao, khoe khoang “ học từ thần Rồng” khoe bản chất tàn bào để uy hiếp ĐS
Múa nhanh và đẹp, tài năng, đớp trầu, đâm trúng đùi nhưng không thủng
Bỏ chạy , chém trượt chão, đuối sức kêu Hnhị ném quăng trầu
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
b.Diễn biến cuộc chiến
Hiệp 3
Thấm mệt, được ông Trời mách ném chày vào vành tai MM
Giáp sắt trở thành vô dụng.
(rơi loảng xoảng)
=> chiến thắng, xứng đáng là một anh hùng.
=> thất bại thảm hại, ê chề.
Rượt đuổi, hỏi tội cướp vợ, giết và chặt đầu bêu ngoài đường.
Tháo chạy, cùng đường, ngã lăn xuống đất, cầu xin tha mạng.
 Bị giết chết
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
ĐĂM SĂN
THẦN LINH
NHÂN DÂN


Nhân vật ông Trời, Hơ Nhị là nhân vật trợ thủ của anh hùng. Ông Trời trợ thủ thần kì, Hơ Nhị là người trao vật thần kì
Quan niệm thần linh và con người luôn hướng về nhân vật anh hùng, cuộc chiến chính nghĩa
b.Diễn biến cuộc chiến
Kiên quyết thách đấu với MM
Tần ngần, do dự, đắn đo
Múa khiên vừa đẹp, vừa giỏi
Múa kém cỏi, khiên kêu lạch xạch như quả mướp khô
Ném chày mòn vào vành tai Mtao Mxây
Giáp sắt rơi loảng xoảng
Cắt đầu Mtao Mxây bêu ngoài đường
Tháo chạy, ngã lăn ra đất, van xin
Chém ĐS trượt, chỉ trúng chão cột trâu
Đâm trúng MM nhưng không thủng
c. Kết quả cuộc chiến:
CHIẾN THẮNG MTAO MXÂY
Chủ động, dũng cảm, chiến thắng
Thụ động, hèn nhát,
thất bại
Chính nghĩa, cái thiện được ngợi ca.
Phi nghĩa, cái ác bị phê phán.
2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng
a.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây
 Đăm Săn đã thu phục được lòng dân
-Ba lần đối thoại:
Dân làng Mtao Mxây tình nguyện, nể trọng, kính phục theo Đăm Săn
2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng
a.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây
Lòng mến phục, thái độ tin tưởng tuyệt đối mà mọi người dành cho Đăm Săn
2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng
a.Cuộc đối thoại giữa Đăm Săn với tôi tớ, dân làng Mtao Mxây
Đoàn người đông như bầy cà tong, đặc như bầy thiêu thân, ùn ùn như kiến như mối…. Tôi tớ mang của cải về nhiều như ong đi chuyển nước, như vò vẽ đi chuyển hoa, như bầy trai gái đi giếng làng cõng nước.
*Hình ảnh đoàn người trở về
Ơ các con, ơ các con, hãy đi lấy rượu bắt trâu! Rượu năm ché, trâu dâng một con để cúng thần, cáo tổ tiên, cầu sức khỏe cho ta mới đi đánh kẻ thù, bắt tù binh, xéo nát đất đai một tù trưởng nhà giàu về. Rượu bảy ché, trâu bảy con để dâng thần, cầu cho ta bình yên vô sự, nạn khỏi tai qua, lớn lên như sông nước, cao lên như cây rừng, không ai bì kịp. Hỡi anh em trong nhà, hỡi bà con trong làng, xin mời tất cả đến với ta!

2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng
b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:

Thế là, bà con xem, nhà Đăm Săn đông nghịt khách, tôi tớ chật ních cả nhà ngoài. Các khách tù trưởng đều từ phương xa đến. ……Chàng mở tiệc ăn uống linh đình, thịt lợn, thịt trâu ăn không ngớt, thịt lợn ăn đến cháy đen hết ống le, thịt dê ăn đến cháy đen hết ống lồ ô, máu bò máu trâu đọng đen khắp sàn hiên, dây cồng dây chiêng giăng như mạng nhện, chỉ vàng,chỉ đỏ như hoa dam piết. Cảnh đó, đời ông bác ông cậu xưa làm gì có!
2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng
b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng
chiến thắng:
Nhận xét quang cảnh buổi tiệc?
b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:
* Quang cảnh:
-Vật chất: giàu có
-Bạn bè: đông đúc
-Tôi tớ : chật ních cả nhà
-Tiệc tùng: linh đình
-Âm thanh: tiếng chiêng, tiếng cồng rộn rã, vui nhộn.
=> Cuộc sống thịnh vượng, giàu có, sung túc, hùng mạnh.
2.Hình tượng Đăm Săn trong tiệc ăn mừng chiến thắng
b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:

* Hình ảnh Đăm Săn:
-Trang phục:

-Ngoại hình:

-Hành động:

Khí chất:

b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:

* Hình ảnh Đăm Săn:
-Trang phục:
Ngực quấn chéo một tấm mền chiến, mình khoác một tấm áo chiến, tai đeo nụ, đủ giáo gươm.
-Ngoại hình:
Chàng nằm trên võng, tóc thả trên sàn, hứng tóc chàng ở dưới đất là một cái nong hoa. Đôi mắt long lanh như mắt chim ghếch ăn hoa tre… Bắp chân chàng to bằng cây xà ngang, bắp đùi chàng to bằng ống bễ.
-Hành động:
Uống không biết say, ăn không biết no, chuyện trò không biết chán.
Khí chất:
Đăm Săn là một dũng tướng chắc chết mười mươi cũng không lùi bước… Đăm Săn vốn đã ngang tàng từ trong bụng mẹ.
b.Quang cảnh Đăm Săn ăn mừng chiến thắng:

* Quang cảnh:
* Hình ảnh Đăm Săn:
Bản lĩnh, khí phách, trí tuệ và sức vóc hơn người.
Ca ngợi người anh hùng Đăm Săn nổi bật giữa cộng đồng, thị tộc, không chỉ được thần linh yêu mến mà còn được nhân dân ủng hộ và tin yêu.
III.TỔNG KẾT
1.Nghệ thuật
-Giọng văn trang trọng hào hùng, ngôn ngữ giàu hình ảnh, dùng kiểu câu cảm thán, hô ngữ, liệt kê ….
-Sử dụng có hiệu quả lối miêu tả song hành, đòn bẩy, thủ pháp so sánh, phóng đại, đối lập, tăng tiến….
2. Nội dung
Đoạn trích khẳng định sức mạnh và ngợi ca vẻ đẹp của người anh hùng Đăm Săn – một người trọng danh dự, gắn bó với hạnh phúc gia đình và thiết tha với cuộc sống bình yên, phồn vinh của thị tộc, xứng đáng là người anh hùng mang tầm vóc sử thi của dân tộc Ê đê thời cổ đại.
01
Bài tập củng cố

 SỬ THI ĐĂM SĂN
02
03




04Slide 31
05
06
07
Đăm Săn thuộc thể loại sử thi nào?

Văn hóa cồng chiêng của nhân dân Ê Đê
Âm nhạc Tây Nguyên ( Đàn Tơ Nưng)
Sinh hoạt cộng đồng
Trang phục phổ biến của đồng bào Tây Nguyên
Sinh hoạt cộng đồng
Sinh hoạt văn hóa trong nhà rông của đồng bào các dân tộc *
01
Đăm Săn đã dùng vũ khí gì để tiêu diệt được kẻ thù?
02
Đăm Săn là sử thi viết về
đề tài gì?
03
Ở hiệp đấu thứ nhất, Đăm Săn và Mtao Mxây tranh tài bằng cách nào ?
04
Đăm Săn phải lấy hai người vợ của chú theo tục lệ nào của người Tây Nguyên?
05
Điền vào chỗ trống:
Sử thi là tác phẩm ……… dân gian có quy mô lớn sử dụng ngôn ngữ có vần, nhịp xây dựng những hình tượng nghệ thuật hoành tráng, hào hùng kể về nhiều biến cố lớn diễn ra trong đời sống cộng đồng của cư dân thời cổ đại.
06
Đăm Săn đã được ai mách kế để tiêu diệt kẻ thù?
07
Tên gọi khác của Mtao Mxây là gì?
MTAO MXÂY
Bước cao bước thấp chạy hết bãi tây sang bãi đông
Một lần xốc tới, chàng vượt một đồi tranh. Một lần xốc tới nữa, chàng vươt một đồi lồ ô. Chàng chạy vun vút qua phía đông, vun vút qua phía tây. Chàng múa trên cao gió như bão. Chàng múa dưới thấp, gió như lốc… Khi chàng múa chạy nước kiệu, quả núi ba lần rạn nứt, ba đồi tranh bật rễ bay tung.*
Hiệp 2
ĐĂM SĂN
Chi tiết miếng trầu của Hơ Nhị ném cho Mtao Mxây nhưng lại lọt vào miệng Đăm Săn nói lên điều gì ?*
Chi tiết ông trời mách bảo cho Đăm Săn mang ý nghĩa gì ? 
ĐĂM SĂN-NGƯỜI ANH HÙNG CHIẾN TRẬN
Đăm Săn, ngực quấn chéo mền chiến,
tai đeo nụ, đôi mắt long lanh, đầu đội khăn nhiễu ,bên mình gươm giáo.
ĐĂM SĂN *