Tuần 29. Về luân lí xã hội ở nước ta

Kính chào quí thầy cô và các em tới dự tiết học của lớp 11a3. Trường PTDTNT ĐăkGlei
Tiết 100: Đọc văn
Về luân lí xã hội ở nước ta (Trích Đạo đức và luân lí Đông Tây)
Phan Châu Trinh
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả Phan Châu Trinh (1872 – 1926)

? Qua phần tiểu dẫn sgk em hãy tóm tắt những nét cơ bản về Phan Châu Trinh?
Đám tang Phan Châu Trinh
Đám tang Phan Châu Trinh trở thành một phong trào vận động ái quốc rộng khắp cả nước.
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả Phan Châu Trinh (1872 – 1926)

- Tự: Tử Cán, hiệu: Tây Hồ, biệt hiệu: Hi Mã.
Quê: Quảng Nam
Là nhà yêu nước và cách mạng lớn của Việt Nam đầu thế kỉ XX.
- Phan Châu Trinh có ý thức dùng văn chương làm vũ khí cách mạng.
- Văn thơ của ông thấm nhuần tư tưởng yêu nước và tinh thần dân chủ.
Tác phẩm chính (sgk).
2. Đoạn trích Về luân lí xã hội ở nước ta
a. Xuất xứ
- Thuộc phần 3 của bài diễn thuyết “Đạo đức và luân lí Đông Tây” (gồm 5 phần chính) được ông diễn thuyết vào đêm 19/11/1925 tại nhà Hội thanh niên Sài Gòn.
b. Thể loại: Văn bản diễn thuyết (Văn chính luận).
c. Bố cục: 3 đoạn
? Nêu xuất xứ của đoạn trích?
? Văn bản được viết theo thể loại gì?
? Có thể chia văn bản làm mấy phần,
khái quát nội dung mỗi đoạn?
II. Đọc – hiểu văn bản
1. Đoạn 1: Nêu hiện trạng đất nước và khẳng định nước ta chưa có luân lí xã hội
- Cách nói phủ định: Xã hội luân lí thật trong nước ta tuyệt nhiên không ai biết đến.
Khái niệm luân lí xã hội: luân lí của chủ nghĩa xã hội, coi trọng sự bình đẳng của con người, không chỉ quan tâm đến từng gia đình, quốc gia và cả thế giới nữa.
Luân lí xã hội phương Tây phát triển qua 3 giai đoạn: gia đình, quốc gia và xã hội.
- So sánh luân lí xã hội nước ta với quốc gia luân lí ở phương Tây nhằm nêu rõ: So với quốc gia luân lí thì người mình còn dốt nát hơn nhiều, nền đạo đức luân lí cũng không còn.
-> Cách đặt vấn đề thẳng thắn, gây ấn tượng mạnh mẽ cho người nghe, lập luận theo lối diễn dịch, sử dụng thao tác so sánh, bác bỏ.
? Tác giả đã nêu hiện trạng của nước ta như thế nào? Để tránh sự hiểu nhầm, xuyên tạc về khái niệm luân lí tác giả tiến hành bác bỏ những quan niệm nào? Nhận xét cách đặt vấn đề lập luận của tác giả?
2. Đoạn 2: Những biểu hiện cụ thể để làm sáng tỏ ý đã khẳng định (nước ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội):

CÂU HỎI THẢO LUẬN
- Nhóm 1: Tác giả đã so sánh luân lí xã hội ở nước ta
và bên Âu châu, Pháp; so sánh nước ta ngày xưa với ngày nay như thế nào? Qua đó, ông muốn nói lên điều gì?
- Nhóm 2: Theo tác giả, những nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng dân ta không có đoàn thể, không trọng công ích (luân lí xã hội)?
- Nhóm 3: Nhận xét về từ ngữ, hình ảnh, kiểu câu và thái độ của tác giả trước thực trạng trên?
- So sánh nước Việt Nam:
Khẳng định: xã hội chủ nghĩa thịnh hành ở phương Tây còn ở nước ta ngày nay dân ta chưa có ý niệm gì.
Nguyên nhân nước ta không có luân lí xã hội:
+ Dân ta “phải ai tai nấy, ai chết mặc ai”, sợ sệt, ù lì không biết đoàn thể, không trọng công ích;
+ “Bọn học trò ham quyền tước, bả vinh hoa” -> giả dối, nịnh hót -> phá tan đoàn thể của quốc dân.
+ Bọn vua quan phong kiến mặc sức bóp nặn dân chúng, chỉ biết vơ vét, coi việc dân ngu như một điều kiện tốt để củng cố quyền lực và lòng tham.
+ Người này đối với kẻ kia đều theo sức mạnh; thấy quyền thế thì chạy theo qụy lụy, dựa dẫm.
* Nghệ thuật
- Xưng hô: bọn học trò, kẻ mang đai đội mũ, kẻ áo rộng khăn đen, bọn quan lại, bọn thượng lưu, đám quan trường, lũ ăn cướp có giấy phép…
- Hình ảnh gợi tả, lối ví von: kẻ mang đai đội mũ ngất ngưởng ngồi trên, kẻ áo rộng khăn đen lúc nhúc lạy dưới, lũ ăn cướp có giấy phép…
- Sử dụng các câu cảm thán, lặp cú pháp: “Dân khôn mà chi! Dân ngu mà chi! Dân lợi mà chi! Dân hại mà chi! Dân càng nô lệ, ngôi vua càng lâu dài, bọn quan lại càng phú quý!”
* Thái độ của tác giả:
Căm ghét cao độ, phủ định triệt để chế độ vua quan
chuyên chế -> muốn xóa bỏ.
- Đau xót, cảm thông với tình trạng người dân cực khổ, bị áp bức và vận mệnh dân tộc.

2. Đoạn 2: Những biểu hiện cụ thể để làm sáng tỏ ý đã khẳng định (nước ta tuyệt nhiên không có luân lí xã hội):
- Nhấn mạnh: xã hội chủ nghĩa thịnh hành ở phương Tây còn ở nước ta ngày nay dân ta chưa có ý niệm gì.
- So sánh bên Âu châu, bên Pháp và Việt Nam để chỉ ra nguyên nhân cơ bản của nước ta không có luân lí xã hội:

+ Dân ta “phải ai tai nấy, ai chết mặc ai”, sợ sệt, ù lì không biết đoàn thể, không trọng công ích;
+ Bọn vua quan phong kiến mặc sức bóp nặn dân chúng, chỉ biết vơ vét, coi việc dân ngu như một điều kiện tốt để củng cố quyền lực và lòng tham.

+ Người này đối với kẻ kia đều theo sức mạnh; thấy quyền thế thì chạy theo qụy lụy, dựa dẫm.
3. Đoạn 3: Giải pháp
- Muốn độc lập, tự do thì xây dựng có đoàn thể.
- Muốn có đoàn thể thì phải truyền bá tư tưởng xã hội chủ nghĩa (dân chủ) trong nhân dân.
=> Giải pháp rõ ràng, ngắn gọn, thuyết phục -> thể hiện tầm nhìn xa trông rộng và ước mơ về một tương lai tươi sáng cho nước nhà.
? Trước tình trạng đất nước như thế tác giả đã đề xuất giải pháp như thế nào?
III. Tổng kết

1. Nghệ thuật:
Lập luận chặt chẽ, lời văn sinh động, độc đáo: lúc từ tốn, mềm mỏng; lúc kiên quyết, đanh thép; lúc mạnh mẽ, lúc nhẹ nhàng mà đầy sức thuyết phục.
2. Ý nghĩa văn bản:
Tinh thần yêu nước, tư tưởng tiến bộ và ý chí quật cường của Phan Châu Trinh: dũng cảm vạch trần thực trạng đen tối của xã hội đương thời, đề cao tư tưởng đoàn thể vì sự tiến bộ, hướng về một ngày mai tươi sáng của đất nước.
? Em hãy khái quát nét nghệ thuật đặc
sắc của đoạn trích?
? Nêu ý nghĩa của văn bản?
xin chân thành cảm ơn
quí thầy cô và các em !