Tuần 29. Lập luận trong văn nghị luận

Lòng vị tha
Trong cuộc sống luôn có những điều mà ta chẳng bao giờ hài lòng, có những lời nói khiến ta bị tổn thương, có những cách đối xử làm ta buồn rười rượi…Nhưng điều quan trọng là sau tất cả những điều đó,ta vẫn có lòng vị tha. Ngạn ngữ có câu: “Hãy tha thứ và hãy quên!”, nhưng phần lớn chúng ta thường cảm thấy quên dễ hơn nhiều so với việc tha thứ cho một người nào đó đã làm ta đau lòng,việc tha thứ đòi hỏi một người phải có tấm lòng nhân hậu sâu sắc,biết yêu thương mọi người và bỏ qua tất cả tội lỗi mà họ đã làm.Nhưng so với thực tế,chẳng mấy ai có thể làm được như vậy.Song nếu nhìn lại,việc tha thứ cho một người nào đó có thể khiến ta cảm thấy thật sự thanh thản,nhẹ nhõm. Nếu cứ gặm nhấm những nỗi đau và âm ỉ sự phục thù, ta sẽ bị hao mòn cả về thể xác lẫn tinh thần. Tha thứ sẽ là một liều thuốc giải độc mạnh mẽ.Tha thứ được thể hiện qua nhiều hành động trong cuộc sống hằng ngày,vui vẻ nở nụ cười khi có ai đó vô tình giẫm phải chân mình,hay chẳng chấp người bạn ngồi cùng bàn hay có tính mượn đồ của mình trong giờ học…Những việc làm đó sẽ khiến cho mình đáng yêu hơn trong mắt của mọi người.Vì vậy,hãy học cách sống mà có lòng vị tha vì nó là đức tính quý báu của mỗi con người chúng ta.
Tiết 80
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

I. Khái niệm về lập luận trong văn nghị luận
1. Tìm hi?u ng? li?u: Đọc đoạn văn (SGK Tr109)
Người dùng binh giỏi là ở chỗ biết xét thời thế mà thôi. Được thời có thế thì biến mất làm còn, hoá nhỏ thành lớn. Mất thời không thế thì mạnh quay thành yếu, yên chuyển làm nguy, chỉ như khoảng trở bàn tay mà thôi. Nay các ông không rõ thời thế, lại trang sức bằng những lời dối trá, thế chẳng phải là kẻ thất phu hèn kém ư? Sao đủ để cùng nói việc binh được". (Nguyễn Trãi, Lại dụ Vương Thông)
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
I. Khái niệm về lập luận trong bài văn nghị luận
1.Tìm hiểu ngữ liệu
2. Khái niệm lập luận

LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

1. Xác định luận điểm
Luận điểm
Là ý kiến thể hiện tư tưởng, quan điểm trong bài văn nghị luận.
II. Cách xây dựng lập luận
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
1. Xác định luận điểm
VĂN BẢN ”CHỮ TA” (SGKTr110)
Vừa ở Xơ-un (Hàn Quốc) về nước, đi công tác ở một số thành phố, thấy cần phải viết ngay một điều.
Ai cũng biết Hàn Quốc phát triển kinh tế khá nhanh, vào loại «con rồng nhỏ», có quan hệ khá chặt chẽ với các nước phương Tây, một nền kinh tế thị trường nhộn nhịp, có quan hệ quốc tế rộng rãi. Khắp nơi đều có quảng cáo, nhưng không bao giờ quảng cáo thương mại được đặt ở những công sở, hội trường lớn, danh lam thắng cảnh. Chữ nước ngoài, chủ yếu là tiếng Anh, nếu có viết thì viết nhỏ đặt dưới chữ Triều Tiên to hơn ở phía trên. Đi đâu, nhìn đâu cũng thấy nổi bật những bảng hiệu chữ Triều Tiên. Trong khi đó thì ở một vài thành phố của ta nhìn vào đâu cũng thấy tiếng Anh, có bảng hiệu của các cơ sở của ta hẳn hoi mà chữ nước ngoài lại lớn hơn cả chữ Việt, có lúc ngỡ ngàng tưởng như mình lạc sang một nước khác.
Báo chí ở Hàn Quốc khá nhiều.Tôi không biết chữ Triều Tiên nhưng cũng xem qua khá nhiều tờ báo. Có một số tờ báo, tạp chí, số báo xuất bản bằng tiếng nước ngoài, in rất đẹp. Nhưng các tờ báo phát hành ở trong nước đều không có mấy trang viết bằng tiếng nước ngoài, trừ một số tạp chí khoa học, ngoại thương có in ở trang cuối mục lục bằng tiếng nước ngoài để người đọc nước ngoài nhờ dịch những bài cần đọc. Trong khi đó ở ta, khá nhiều báo, kể cả một số tờ báo của các ngành của nhà nước ta có cái «mốt» là tóm tắt một số bài chính bằng tiếng nước ngoài ở trang cuối, xem ra để cho «oai» trong khi đó người đọc trong nước lại bị thiệt mất mấy trang thông tin.
Phải chăng, đó cũng là thái độ tự trọng của một quốc gia khi mở cửa với bên ngoài, mà ta nên suy ngẫm.
(Theo Hữu Thọ, Bản lĩnh Việt Nam)
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

CÂU HỎI THẢO LUẬN

Nhóm 1: Bài văn NL trên bàn về vấn đề gì? Quan điểm của tác giả về vấn đề đó như thế nào?
Nhóm 2: Bài văn có bao nhiêu luận điểm? Tìm các luận điểm đó?
Nhóm 3: Đọc lại đoạn văn lập luận ở mục I: Tìm luận cứ cho luận điểm?
Nhóm 4: Đọc lại văn bản Chữ ta ở mục II: Tìm luận cứ cho luận điểm? Cho biết đâu là luận cứ lí lẽ, đâu là bằng chứng thực tế?
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

Nhóm 1:
* Vấn đề nghị luận và quan điểm của tác giả

+ Bài văn bàn về vấn đề :
Thực trạng sử dụng tiếng ngoài lấn lướt Tiếng Việt của người Việt
Chữ viết trên quảng cáo, bảng hiệu, trên báo chí


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN




+ Quan điểm của tác giả:
- Khi nào thật cần thiết mới dùng tiếng nước ngoài.
- Thái độ tự trọng và đảm bảo quyền được thông tin của người đọc.
- Phê phán bệnh sính tiếng nước ngoài của người Việt.
->Phản đối việc dùng chữ nước ngoài tràn lan ở nước ta hiện nay.


LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

Nhóm 2:
* Luận điểm trong văn bản
Có 2 luận điểm:
- Luận điểm 1:
Tiếng nước ngoài (tiếng Anh) đang lấn lướt tiếng Việt trong các bảng hiệu, biển quảng cáo ở nước ta.

- Luận điểm 2:
Một số trường hợp tiếng nước ngoài được đưa vào báo chí một cách không cần thiết, gây thiệt thòi cho người đọc.


II. Cách xây dựng lập luận
1. Xác định luận điểm
2. Tìm luận cứ
- Luận cứ:
Là lí lẽ, bằng chứng mà người viết đưa ra để người nghe hiểu và tin vào luận điểm.

Nhóm 3
a. Tìm các luận cứ cho các luận điểm
* Đoạn văn lập luận ở mục I có 3 luận cứ
- Luận điểm: Người dùng binh giỏi là ở chỗ biết xét thời thế
- Luận cứ 1: Được thời, có thế thì biến mất làm còn, hóa nhỏ thành lớn.
- Luận cứ 2: Mất thời không thế…trở bàn tay mà thôi.
- Luận cứ 3: Nay các ông không rõ thời thế…cùng nói việc binh được.
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN



Nhóm 4
* Văn bản “Chữ ta” ở mục II có 6 luận cứ
- Luận điểm 1 gồm 3 luận cứ:
+ Luận cứ 1: Chữ nước ngoài…chữ Triều Tiên to hơn ở phía trên.
+ Luận cứ 2: Đi đâu, nhìn đâu… chữ Triều Tiên.
+ Luận cứ 3: Trong khi đó…lạc sang một nước khác.
- Luận điểm 2 gồm 3 luận cứ:
+ Luận cứ 1: Có một số tờ báo…in rất đẹp.
+ Luận cứ 2: Nhưng các tờ báo phát hành trong nước…những bài cần đọc
+ Luận cứ 3: Trong khi đó ở ta…mất mấy trang thông tin.
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

b. Xác định các luận cứ lí lẽ và bằng chứng thực tế
Văn bản phần I có 3 luận cứ:
-> là luận cứ lí lẽ.
Văn bản ở phần II có 6 luận cứ :
-> là luận cứ bằng chứng thực tế.

LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

3. Lựa chọn phương pháp lập luận

Phương pháp lập luận:
Là cách thức lựa chọn,sắp xếp luận điểm, luận cứ sao cho lập luận chặt chẽ, thuyết phục.

a. Xác định phương pháp lập luận 2 đoạn văn(ở phần I và phần II)

LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN



Ngữ liệu

Người dùng binh giỏi là ở chỗ biết xét thời thế mà thôi. Được thời có thế thì biến mất làm còn, hóa nhỏ thành lớn. Mất thời không thế thì mạnh quay thành yếu, yên chuyển làm nguy, chỉ như khoảng trở bàn tay mà thôi. Nay các ông không rõ thời thế, lại trang sức bằng những lời dối trá, thế chẳng phải là kẻ thất phu hèn kém ư ? Sao đủ để cùng nói việc binh được.
(Nguyễn Trãi, Lại dụ Vương Thông)
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
VĂN BẢN ”CHỮ TA” (SGKTr110)
Vừa ở Xơ-un (Hàn Quốc) về nước, đi công tác ở một số thành phố, thấy cần phải viết ngay một điều.
Ai cũng biết Hàn Quốc phát triển kinh tế khá nhanh, vào loại «con rồng nhỏ», có quan hệ khá chặt chẽ với các nước phương Tây, một nền kinh tế thị trường nhộn nhịp, có quan hệ quốc tế rộng rãi. Khắp nơi đều có quảng cáo, nhưng không bao giờ quảng cáo thương mại được đặt ở những công sở, hội trường lớn, danh lam thắng cảnh. Chữ nước ngoài, chủ yếu là tiếng Anh, nếu có viết thì viết nhỏ đặt dưới chữ Triều Tiên to hơn ở phía trên. Đi đâu, nhìn đâu cũng thấy nổi bật những bảng hiệu chữ Triều Tiên. Trong khi đó thì ở một vài thành phố của ta nhìn vào đâu cũng thấy tiếng Anh, có bảng hiệu của các cơ sở của ta hẳn hoi mà chữ nước ngoài lại lớn hơn cả chữ Việt, có lúc ngỡ ngàng tưởng như mình lạc sang một nước khác.
Báo chí ở Hàn Quốc khá nhiều.Tôi không biết chữ Triều Tiên nhưng cũng xem qua khá nhiều tờ báo. Có một số tờ báo, tạp chí, số báo xuất bản bằng tiếng nước ngoài, in rất đẹp. Nhưng các tờ báo phát hành ở trong nước đều không có mấy trang viết bằng tiếng nước ngoài, trừ một số tạp chí khoa học, ngoại thương có in ở trang cuối mục lục bằng tiếng nước ngoài để người đọc nước ngoài nhờ dịch những bài cần đọc. Trong khi đó ở ta, khá nhiều báo, kể cả một số tờ báo của các ngành của nhà nước ta có cái «mốt» là tóm tắt một số bài chính bằng tiếng nước ngoài ở trang cuối, xem ra để cho «oai» trong khi đó người đọc trong nước lại bị thiệt mất mấy trang thông tin.
Phải chăng, đó cũng là thái độ tự trọng của một quốc gia khi mở cửa với bên ngoài, mà ta nên suy ngẫm.
(Theo Hữu Thọ, Bản lĩnh Việt Nam)

a. Xác định phương pháp lập luận 2 đoạn văn(ở phần I và phần II)

Lập luận ở đoạn văn phần I
Phương pháp diễn dịch, quan hệ nhân - quả

Lập luận ở đoạn văn phần II
Phương pháp quy nạp, so sánh đối lập.
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
b. Một số phương pháp lập luận thường dùng


+ Phương pháp nêu phản đề: Từ một kết luận có sẵn dẫn đến một kết luận khác (sai hoặc đúng)

Ví dụ:
Người ta thường nói: “Cứng quá thì gãy”. Kẻ sĩ chỉ lo không cứng cỏi được, còn gãy hay không là việc của trời. Sao lại đoán trước là sẽ gãy mà chịu đổi cứng ra mềm?
Ngô Tử Văn là một chàng áo vải. Vì cứng cỏi mà dám đốt cháy đền tà, chống lại yêu ma, làm một việc hơn cả thần và người. Bởi thế được nổi tiếng và được giữ ngôi vị ở Minh ti, thật là xứng đáng. Vậy kẻ sĩ, không nên sợ sự cứng cỏi.
(Nguyễn Dữ, Chuyện chức phán sự đền Tản Viên)
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN


+ Phương pháp loại suy: Dựa vào sự so sánh hai hay nhiều đối tượng tìm ra được những thuộc tính giống nhau nào đó -> Từ đó suy ra chúng có những thuộc tính giống nhau khác.

Ví dụ:
“Tất cả mọi người sinh ra đều có quyền bình đẳng. Tạo hoá cho họ có quyền không ai có thể xâm phạm được; trong những quyền ấy, có quyền được sống, quyền tự do và quyền mưu cầu hạnh phúc”.
Lời bất hủ ấy trong bản Tuyên ngôn độc lập năm 1776 của nước Mĩ. Suy rộng ra câu ấy có nghĩa là: tất cả các dân tộc trên thế giới đều sinh ra bình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do.”
(Hồ Chí Minh)

LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
+ Phương pháp nguỵ biện: Là phương pháp xuất phát từ một thực tế hiển nhiên nào đó để suy ra những kết luận chủ quan nhằm bác bỏ ý kiến đối phương.

Ví dụ: Một người nói chưa phải là dư luận, nhiều người nói cũng chưa phải là dư luận, vô cùng nhiều người nói vẫn chưa phải là dư luận. Kết luận: Dư luận chỉ là chuyện bịa đặt.
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
* Ghi nhớ: sgk/111
- Lập luận là đưa ra lí lẽ, bằng chứng nhằm dẫn dắt người đọc đến một kết luận nào đó mà ngừơi viết muốn đạt tới
- Để xây dựng lập luận trong văn bản NL, cần xác định được luận điểm chính xác, minh bạch; tìm các luận cứ (lí lẽ và bằng chứng) thuyết phục và vận dụng các phương pháp lập luận hợp lí (phương pháp quy nạp, diễn dịch, nêu phản đề…)
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN



III. Luyện tập
1. Bài tập 1
Chủ nghĩa nhân đạo trong văn học trung đại cũng rất phong phú, đa dạng, biểu hiện ở lòng thương người, lên án, tố cáo những thế lực tàn bạo chà đạp lên con người; khẳng định, đề cao con người về các mặt phẩm chất, tài năng, những khát vọng chân chính như khát vọng về quyền sống, quyền hạnh phúc, quyền tự do, khát vọng về công lí, chính nghĩa; đề cao những quan hệ đạo đức, đạo lí tốt đẹp giữa người với người.
Có thể thấy những biểu hiện của chủ nghĩa nhân đạo nói trên qua các tác phẩm văn học Phật giáo thời Lí (“Cáo bệnh bảo mọi người” của Mãn Giác, “Tỏ lòng” của Không Lộ …), sáng tác của Nguyễn Trãi (“Đại cáo bình Ngô”, “Tùng”, “Cảnh ngày hè”…), Nguyễn Bỉnh Khiêm (“Ghét chuột”, “Nhàn”…), Nguyễn Dữ (“Chuyện người con gái Nam Xương”, “Chuyện chức phán sự đền Tản Viên”…). Cảm hứng nhân đạo đặc biệt nổi bật ở các tác phẩm thuộc giai đoạn văn học thế kỉ XVIII - giữa thế kỉ XIX như “Chinh Phụ ngâm”,”Cung oán ngâm khúc”, thơ Hồ Xuân Hương (“Bánh trôi nước”, “Mời trầu”, chùm thơ “Tự tình”)…”Truyện Kiều” của Nguyễn Du, “Truyện Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu…
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

IV. Luyện tập
1. Bài tập 1:
Luận điểm:
Chủ nghĩa nhân đạo trong văn học trung đại rất phong phú và đa dạng
- Luận cứ:
+ Luận cứ lí lẽ:
Chủ nghĩa nhân đạo biểu hiện ở lòng thương người, khẳng định…người với người.
+ Luận cứ dẫn chứng thực tế:
Liệt kê các tác phẩm văn học: Cáo bệnh…
Phương pháp lập luận:
Quy nạp
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN

IV. Luyện tập
2. Bài tập 2: Tìm luận cứ cho các luận điểm
- Câu a: Đọc sách đem lại cho ta nhiều điều bổ ích
+ Đọc sách nâng cao tầm hiểu biết về tự nhiên, xã hội
+ Đọc sách giúp ta khám phá chính bản thân mình
+ Đọc sách chắp cánh cho ước mơ và sáng tạo
+ Đọc sách giúp cho việc diễn đạt tốt hơn
- Câu b: Môi trường đang bị ô nhiễm nặng nề
+ Đất đai bị xói mòn, sa mạc hóa
+ Không khí bị ô nhiễm
+ Nước bị nhiễm bẩn không thể tưới cây ăn uống, tắm rửa
+ Môi sinh đang bị tàn phá, hủy diệt
- Câu c: Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng.
+ VHDG là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ
+ VHDG là những tác phẩm truyền miệng
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN
CỦNG CỐ
Cần nắm được khái niệm lập luận trong văn nghị luận.
Nắm được cách xây dựng lập luận trong văn nghị luận.
Giờ sau chuẩn bị: Các thao tác Nghị luận
LẬP LUẬN TRONG VĂN NGHỊ LUẬN