Tuần 29. Hồn Trương Ba, da hàng thịt

Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Soạn giảng:
(Trích)
Thực hiện:
Tháng 7- 2008
Giúp Học Sinh:
Hiểu được bi kịch của con người khi bị đặt vào nghịch cảnh: Phải sống nhờ, sống vay mượn, sống tạm bợ và trái với tự nhiên khiến tâm hồn nhân hậu, thanh cao bị nhiễm độc và tha hoá bởi sự lấn át của thể xác thô lỗ, phàm tục.
Mục tiêu bài học
Cảm nhận được vẻ đẹp tâm hồn của những người lao động trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền được sống đích thực cùng khát vọng hoàn thiện nhân cách.
Thấy được kịch Lưu Quang Vũ đặc sắc trên nhiều phương diện:Sự hấp dẫn của kịch bản VH và NT sân khấu;sự kết hợp giữa tính hiện đại với các giá trị truyền thống; sự phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm,bay bổng.
Hãy nêu những nét cơ bản về tác giả Lưu Quang Vũ
1. Tác giả:
Lưu Quang Vũ (1948-1988)
Quê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại Phú Thọ trong một gia đình trí thức.
Là một tài năng đa dạng :
Làm thơ, sáng tác văn xuôi,
vẽ tranh và soạn kịch
Qua đời Ngày 29-8-1988
trong một tai nạn giao thông
Từ năm 1978 làm biên tập viên
tạp chí Sân khấu và bắt đầu
sáng tác kịch nói
Từng gia nhập quân ngũ và
lànm nhiều nghề kiếm sống
Nhà soạn kịch tài năng nhất
của nền VHVN hiện đại
t
I. Đọc hiểu tiểu dẫn
2. Tác phẩm
Hồn trương ba da hàng thịt
- Phản ánh cuộc sống bằng việc khám phá, phát hiện những mâu thuẫn, xung đột trong đời sống rồi diễn đạt bằng hành động và ngôn ngữ đối thoại.
- Quá trình vận động gồm 4 giai đoạn:
Thắt nút-> phát triển-> cao trào->mở nút.

Trương Ba bắt đầu thay đổi tâm tính
khiến mọi người trong gia đình, bạn bè,
xa lánh chán ghét, bản thân vô cùng đau
khổ quyết định giải thoát chấp nhận cái chết.

Đế Thích kết thân với
Trương Ba-một cao
cờ ở hạ giới. Trương Ba
đột ngột qua đời
Bị thể xác xui khiến,
Trương ba định xuôi theo
ở lại với vợ hàng thịt
Lý trưởng sách nhiễu .
Trương Ba phải ở nhà hàng thịt
đến đêm mới được về nhà
Xác hàng thịt đòi về nhà
Trương Ba. Mọi người ngỡ
ngàng song đành phải chấp
nhận
7
6
5
4
3
2
1
Nam Tào sửa sai bằng
cách cho hồn Trương Ba
nhập vào xác hàng
thịt để sống lại
Thắt nút
Phát triển
mở nút
Cao trào
t
I, Đọc hiểu tiểu dẫn
3, Đoạn trích
Hồn trương ba da hàng thịt
1. Đọc và chia bố cục
a. Đọc
Đoạn trích có thể được chia làm mấy phần?
b. Bố cục
4 phần:
Màn kết
Màn đối thoại giữa hồnTrương Ba với Đế Thích
Màn đối thoại giữa hồnTrương Ba và người thân
Màn đối thoại giữa hồnTrương Ba và xác hàng thịt
Nhân hậu,
trong sạch,
ngay thẳng
Uống rượu nhiều,
ham bán thịt,
không mặn mà
với chơi cờ, nước cờ
không còn
kháng hoạt như trước
Thô lỗ,
phũ phàng
Thú vui tao nhã, trí tuệ
chơi cờ với nước
đi khoáng hoạt
Trú nhờ thể xác
dung tục của
hàng thịt
Trương
Ba
Trương Ba ý thức được điều đó
nhưng không thể giải quyết
a. Màn đối thoại giữa hồnTrương Ba và xác hàng thịt
Thảo luận nhóm
Cử chỉ
Xưng
hô
Mục
đích
Vị thế
Nhận xét cuộc đối thoại của hồn Trương
Ba và xác hàng thịt ở các phương diện
Nhóm 1
Nhóm 4
Nhóm 3
Nhóm 2
Giọng
điệu
Nhóm 5
Các phương diện
Da hàng thịt
Mục đích
Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào xác thịt, coi xác thịt chỉ là cái vỏ bề ngoài, không có ý nghĩa. Khẳng định linh hồn vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn.
Khẳng định sự âm u, đui mù của thể xác có sức mạnh ghê gớm, có khả năng điều khiển, làm át đi linh hồn cao khiết. Dồn hồn Trương Ba vào thế đuối lý buộc phải thoả hiệp, quy phục.
Xưng hô
Cử chỉ
Ôm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, thân thể, bịt tai lại
->Uất ức, tức giận, bất lực
Lắc đầu
-> Tỏ vẻ thương hại
Mày -Ta
->Khinh bỉ, xem thường




Ông - Tôi
->Ngang hàng thách thức
Vị thế
Bị động, kháng cự yếu ớt, đuối lý, tuyệt vọng-> Người thua cuộc. Chấp nhận trở lại vào xác hàng thịt
Chủ động đặt nhiều câu hỏi phản biện, lý lẽ giảo hoạt->Kẻ thắng thế, buộc được hồn Trương Ba quy phục mình.
-
Giọng điệu
Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, đồng thời ngậm ngùi thấm thiá,tuyệt vọng
Khi ngạo nghễ thách thức, khi buồn rầu thì thầm ranh mãnh, an ủi.
* Những lý lẽ mà xác hàng thịt đưa ra để tranh cãi với hồn Trương Ba:

Tâm trạng củaTrương Ba:
- Cay đắng, uất ức, tuyệt vọng khi thấm thía nhận thấy mình đã lâm vào một nghịch cảnh trớ trêu: được sống nhưng lại phải nhờ xác kẻ khác và bị thể xác đó điều khiển, khiến tâm hồn ngày càng bị tha hoá mà không có cách gì chuyển biến được.
-> Cao trào của bi kịch càng được đẩy cao hơn.
b. Cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba và người thân:
Thảo luận nhóm



Phản ứng
của vợ ra
sao? Nguyên
nhân?


?

N hóm 3
Nhóm 2
Nhóm 1
Nhóm 4
Trước sự tha hoá và biến đổi của Trương Ba
Trước phản ứng của người thân

Tâm trạng
củaTrương Ba
ra sao? Nguyên
nhân?


Phản ứng
của con dâu
ra sao?
Nguyên
nhân?

Phản ứng
của cháu gái
ra sao ?
Nguyên
nhân?
Người thân
Trương ba
MQH
Nguyên nhân
Tâm trạng
Phản ứng
Nguyên nhân
Vợ
Thông cảm và
xót thương
Cháu
gái
Con
dâu
Quyết liệt và dữ dội
Thấu hiểu nhưng đau lòng nhận thấy bố ngày một đổi khác
Nhận thấy sự thay đổi của chồng và đau khổ trước tình cảnh chồng chung
Buồn bã đau khổ muốn chết, bỏ đi định nhường chồng cho cô hàng thịt
Tâm hồn tuổi thơ vốn trong sạch, không chấp nhận sự tầm thường dung tục.
-Vẻ mặt: Thẫn thờ, lặng ngắt như tảng đá.
-Cử chỉ: Tay ôm đầu - Điệu bộ: Run rẩy,
lập cập.
-Giọng điệu: Nhẫn nhục, cầu cứu

=> Vô cùng đau đớn, bế tắc.
Hiểu những gì mình đã, đang và sẽ làm cho người thân là rất tệ hại mặc dù không hề muốn


"Con sợ lắm, bởi con cảm thấy, đau đớn thấy.
mỗi ngày thầy một đổi khác, mất mát dần,
tất cả cứ lệch lạc, nhoà mờ dần đến nỗi có lúc
chính con cũng không nhận ra thầy nữa"

"Ông nội tôi chết rồi nếu ông nội tôi hiện hồn
về ông nội tôi sẽ bóp cổ ông"; "ông chiết cây cam
bàn tay giết lợn của ông làm gãy tiệt cái chồi non,
chân ông to bè như cái xẻng, giẫm lên nát cả cây
sâm quý mới ươm! Ông nội tôi đời nào phũ
phàng như vậy!"
- Tình huống kịch đẩy Trương Ba vào tình trạng đau khổ bế tắc đến đỉnh điểm.
- So với màn đối thoại với xác hàng thịt:
Tình huống kịch đẩy Trương Ba tới tình trạng như thế nào? So sánh với tình trang trong cuộc đối thoại với xác hàng thịt?

Màn đối thoại
với xác hàng thịt:
Đau khổ
bất lực khi bản thân
phải chịu sự
điều khiển
Màn đối thoại với người thân:
Đau khổ đến tột cùng khi nhận thấy:
không chỉ mình chịu khổ mà xót xa
hơn những người thân của mình
cũng chịu đau khổ và bị đảo lộn
cuộc sống.Thậm chí họ còn đau
khổ hơn lúc chôn ông xuống đất
Bi kịch được đẩy đến đinh điểm buộc nhân vật phải đứng trước lựa chọn
Màn độc thoại nội tâm của Trương Ba
-Những câu hỏi mang tính tự vấn
"Nhưng lẽ nào ta lại chịu thua mày, khuất phục mày và tự đánh mất mình? Nhưng có thật là không còn cách nào khác?"
-> Bộc lộ thái độ quyết liệt trong tranh đấu
Đi đến khẳng định dứt khoát:
"Không cần cái đời sống do mày mang lại! Không cần!"
-> Quyết định không chung sống với thể xác dung tục của hàng thịt.

Màn đối thoại
với xác hàng thịt:
Tuyệt vọng