Tuần 29. Hồn Trương Ba, da hàng thịt

Nhiệt Liệt Chào Mừng
quý thầy cô giáo
và các em học sinh về tham dự
tiết học tốt
lớp 12a11

Giáo án Môn ngữ văn 12
Giáo viên : Nguyễn Văn Đặng
THPT Nguyễn Bỉnh Khiêm
Cấu trúc bài giảng
I. Tìm hiểu chung
II. Tìm hiểu chi tiết VB
III. Tổng kết
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
lớp 12a11
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Lưu Quang Vũ (1948-1988)
Hãy nêu những nét cơ bản về tác giả Lưu Quang Vũ?
lớp 12a11
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
1. Tác giả
Quê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại Phú Thọ trong một gia đình trí thức.
Là một tài năng đa dạng :
Làm thơ, sáng tác văn xuôi,
vẽ tranh và soạn kịch
Qua đời Ngày 29-8-1988
trong một tai nạn giao thông
Từng tham gia quân ngũ,
Làm BTV Tạp chí Sân khấu
Sớm bộc lộ năng khiếu
nghệ thuật
lớp 12a11
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
2. Sáng tác chính
Kịch là đóng góp đặc sắc nhất với nhữngvở gây chấn động dư luận:

Lời nói dối cuối cùng,
Chết cho điều chưa có,
Lời thề thứ chín,
Hồn Trương Ba da hàng thịt, Bệnh sĩ,
Tôi và chúng ta,.
Hãy nêu những sáng tác chính của nhà viết kịch Lưu Quang Vũ?
lớp 12a11, tiết 85-86
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
3. Văn bản kịch Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Xuất xứ:
- Ra đời 1981, công diễn 1984,
- Hư cấu, sáng tạo từ một cốt truyện dân gian.
b. Thể loại: Kịch nói

C. Nội dung:
Là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.
Đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ , có ý nghĩa tư tưởng , triết lý và nhân văn sâu sắc.
- Có sức hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ đối với khán giả trong và ngoài nước.


lớp 12a11
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
4. Tóm tắt vở kịch
Kịch gồm 7 cảnh
Thắt nút
Mở nút
Phát triển
Cao trào

Trương Ba bắt đầu thay đổi tâm tính
khiến mọi người trong gia đình, bạn bè,
xa lánh chán ghét, bản thân vô cùng đau
khổ quyết định giải thoát, chấp nhận cái chết.

Đế Thích kết thân với
Trương Ba-một cao
cờ ở hạ giới. Trương Ba
đột ngột qua đời


Trên thiên đình Nam Tào
làm việc cẩu thả
gạch nhầm tên người
chết là Trương Ba

Bị thể xác xui khiến,
Trương Ba định xuôi theo
ở lại với vợ hàng thịt
Lý trưởng sách nhiễu .
Trương Ba phải ở nhà hàng thịt
đến đêm mới được về nhà
Xác hàng thịt đòi về nhà
Trương Ba. Mọi người ngỡ
ngàng song đành phải chấp
nhận
Nam Tào sửa sai bằng
cách cho hồn Trương Ba
nhập vào xác hàng
thịt để sống lại
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
5. Đoạn trích.
Vị trí:
-Trích từ cảnh VII và đoạn kết của vở kịch.
- Thuộc phần cao trào và mở nút trong quá trình vận động.
b. Đọc và xác định bố cục
- Đọc
- Chia bố cục:

Đoạn trích có thể được chia làm mấy phần?
lớp 12a11
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
5. Đoạn trích.
Bố cục: 4 phần
Màn kết
Màn đối thoại giữa hồnTrương Ba với Đế Thích
Màn đối thoại giữa hồnTrương Ba và người thân
Màn đối thoại giữa hồnTrương Ba và xác hàng thịt
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB
Tóm lược cảnh trước đoạn trích
Trương Ba
Thể xác hàng thịt

T r ú n h ờ
Thích uống
nhiều rượu,
thô lỗ,
phũ phàng.
Ham bán thịt,
Không mặn mà
với chơi cờ;
nước cờ không còn
khoáng hoạt
như trước.
Có thú vui
tao nhã,
trí tuệ,
Nước cờ
đi khoáng hoạt.
Nhân hậu ,
Trong sạch,
Ngay thẳng.
Trương Ba ý thức được điều đó
Nhưng không thể giải quyết!
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

1. Màn đối thoại giữa Trương Ba với xác hàng thịt.
Hãy nhận xét về cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba với xác hàng thịt trên các phương diện sau:
Nhóm1:
Cử chỉ
Nhóm2:
Xưng hô
Nhóm 5:
Vị thế
Nhóm 4:
Giọng điệu.
Nhóm3:
Mục đích
Các phương diện
Hồn Trương ba

Da hàng thịt
Mục đích

Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào xác thịt, coi xác thịt chỉ là cái vỏ bề ngoài, không có ý nghĩa. Khẳng định linh hồn vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn.

Khẳng định sự âm u, đui mù của thể xác có sức mạnh ghê gớm, có khả năng điều khiển, làm át đi linh hồn cao khiết. Dồn hồn Trương Ba vào thế đuối lý buộc phải thoả hiệp, quy phục.
Xưng hô
Cử chỉ
Ôm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, thân thể, bịt tai lại
->Uất ức, tức giận, bất lực
Lắc đầu
-> Tỏ vẻ thương hại
Mày -Ta
->Khinh bỉ, xem thường




Ông - Tôi
->Ngang hàng thách thức
Vị thế
Bị động, kháng cự yếu ớt, đuối lý, tuyệt vọng-> Người thua cuộc. Chấp nhận trở lại vào xác hàng thịt.
Chủ động đặt nhiều câu hỏi phản biện, lý lẽ giảo hoạt->Kẻ thắng thế, buộc được hồn Trương Ba quy phục mình.
Giọng điệu
Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, đồng thời ngậm ngùi thấm thía, tuyệt vọng
Khi ngạo nghễ thách thức, khi buồn rầu thì thầm ranh mãnh, an ủi.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
Xác ngạo nghễ, hả hê, đắc thắng.
Hồn bế tắc, lúng túng, yếu thế. Song, hồn vẫn nói lên được tiếng nói của mình, dù chỉ là yếu ớt đau khổ.
? Cuộc đối thoại Hồn - Xác là cuộc đấu tranh giữa các mặt khác nhau trong một con người với ý nghĩa đa chiều: nội dung - hình thức; con người nhu cầu - con người thiên chức; cái cao cả - cái tầm thường.
Nhận xét khái quát của em về cuộc đối thoại giữa hồn Trương Ba với xác hàng thịt?
Thông qua cuộc đối thoại trên, nhà soạn kịch muốn gửi đến chúng ta thông điệp gì?
-Bi kịch không được sống là chính mình.
Cảnh Báo: khi con người phải sống trong dung tục thì tất yếu cái dung tục sẽ ngự trị, sẽ thắng thế và lấn át, tàn phá những gì là trong sạch, đẹp đẽ và cao quý trong con người
Ca ngợi cuộc đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác của con người.
Đặt ra vấn đề: Con người cần phải sống hài hoà giữa tâm hồn và thể xác.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

2. Màn đối thoại giữa Trương Ba với người thân.
Phân tích thái độ của người thân khi Trương Ba
ngày càng tha hoá và biến đổi. Hãy chỉ rõ tâm trạng
của Trương Ba trước phản ứng của mọi người?
Nhóm 1
Nhóm 2
Nhóm 3
Nhóm 4



Phản ứng
của vợ T.B ra
sao? Nguyên
nhân?


?


Phản ứng
của con dâu
ra sao?
Nguyên
nhân?

Phản ứng
của cháu gái
ra sao ?
Nguyên
nhân?

Tâm trạng
củaTrương Ba
ra sao trước p.ư
của mọi người?
Nguyên nhân?

lớp 12a11, tiết 85-86
Người thân
Trương ba
MQH
Nguyên nhân
Tâm trạng
Phản ứng
Nguyên nhân
Vợ
Thông cảm và
xót thương
Cháu
gái
Con
dâu
Quyết liệt và dữ dội
Thấu hiểu nhưng đau lòng nhận thấy bố ngày một đổi khác
Nhận thấy sự thay đổi của chồng và đau khổ trước tình cảnh chồng chung
Buồn bã đau khổ muốn chết, bỏ đi định nhường chồng cho cô hàng thịt
Tâm hồn tuổi thơ vốn trong sạch, không chấp nhận sự tầm thường dung tục.
-Vẻ mặt: Thẫn thờ, lặng ngắt như tảng đá.
-Cử chỉ: Tay ôm đầu - Điệu bộ: Run rẩy,
lập cập.
-Giọng điệu: Nhẫn nhục, cầu cứu

=> Vô cùng đau đớn, bế tắc.
Hiểu những gì mình đã, đang và sẽ làm cho người thân là rất tệ hại mặc dù không hề muốn
 Xung ®ét kÞch ®­îc ®Èy lªn; m©u thuÉn liªn hoµn vµ t¨ng cÊp.

"Ông bây giờ còn biết đến ai
nữa!"; " Ông đâu còn là ông nữa"; "Tôi sẽ
đi biệt để ông được thảnh thơi với cô hàng thịt"
"Con sợ lắm, bởi con cảm thấy, đau đớn thấy.
mỗi ngày thầy một đổi khác, mất mát dần,
tất cả cứ lệch lạc, nhoà mờ dần đến nỗi có lúc
chính con cũng không nhận ra thầy nữa"


"Ông nội tôi chết rồi, nếu ông nội tôi hiện hồn
về ông nội tôi sẽ bóp cổ ông"; "ông chiết cây cam
bàn tay giết lợn của ông làm gãy tiệt cái chồi non,
chân ông to bè như cái xẻng, giẫm lên nát cả cây
sâm quý mới ươm! Ông nội tôi đời nào phũ
phàng như vậy!"
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

2. Cuộc đối thoại giữa Trương Ba với người thân.
Tâm trạng và thái độ của Trương Ba có gì giống và khác nhau qua hai màn đối thoại (với xác hàng thịt và với người thân)?
Màn đối thoại
với xác hàng thịt:
Tuyệt vọng,
bất lực, cam chịu.
Chấp nhận chung
sống với xác
thịt dung tục.



Màn đối thoại
Với người thân:
Vô cùng đau đớn.
Song ,kiên quyết,
dứt khoát, không
sống chung
với xác thịt
dung tục


Trương Ba
"Ta.ta. không muốn nghe;
Nhưng.nhưng.;
Trời".
=> nhập vào xác hàng thịt.
"Lẽ nào khuất phục.
và tự đánh mất mình;
Không cần
đến đời sống do mày mang lại!
Không cần!"
=> nhất quyết cự tuyệt.
 §Ønh ®iÓm cña bi kÞch, nh©n vËt kh«ng tho¶ hiÖp mµ ®Êu tranh m¹nh mÏ quyÕt liÖt => vÎ ®Ñp t©m hån cao quý cña ng­êi lao ®éng trong cuéc ®Êu tranh víi c¸i dung tôc tù hoµn thiÖn nh©n c¸ch.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích.
lớp 12a11, tiết 85-86
Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa sự sống?
Quan niệm của hai
Nhân vật
Về ý nghĩa sự sống:
Không chấp nhận cảnh sống bên trong một đàng,bên ngoài một nẻo, muốn được là mình “toàn vẹn”.
Khuyên Trương Ba chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn: “Dưới đất trên trời đều thế cả”.
? Đế Thích có cái nhìn quan liêu hời hợt về cuộc sống con người nói chung và với Trương Ba nói riêng.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích.
lớp 12a11, tiết 85-86
Nhóm 4,6
Lời trách của
Trương Ba với
Đế Thích: `."
có đúng không ,
vì sao?
Tại sao khi được phép
nhập vào xác cu Tị,
Hồn TB lại từ chối?
NX về nhân vật TB
từ sự việc này?
Từ lời thoại của Trương
Ba với Đế Thích,
hãy tìm mối liên hệ
thực tế đời sống?
Nhóm 1,3
Nhóm 2,5
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích.
lớp 12a11, tiết 85-86
Nhóm 1,3
" Ông chỉ nghĩ đơn giản là cho tôi sống, còn sống như thế nào thì ông chẳng cần biết"
Lời trách của Trương Ba
với Đế thích là rất bộc trực,
thẳng thắn và hoàn toàn
đúng ? Lòng tốt hời hợt
sẽ chẳng đem lại điều gì
thực sự có nghĩa cho ai;
trái lại, có khi còn đẩy
người khác vào nghịch
cảnh, bi kịch.
Nhóm 2,5
"Tôi đã nghĩ kĩ.tôi không nhập vào hình thù ai nữa,.hãy để tôi chết.
Sống thế này còn khổ hơn là chết".
Vì:
Trương Ba đã trải nghiệm
và thấm thía đoạn đời bi hài
hồn này xác nọ, không muốn
oái oăm rắc rối thêm nữa
Khát vọng mãnh liệt của
con người trong cuộc đấu
tranh quyết liệt chống lại sự
dung tục, giả tạo để bảo vệ
quyền được sống toàn vẹn, hợp
với lẽ tự nhiên cùng sự hoàn
thiện nhân cách.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

3. Màn đối thoại giữa Trương Ba với Đế Thích.
lớp 12a11, tiết 85-86
Nhóm 4,6
Thông qua màn đối thoại
Tác giả gửi gắm nhiều thông điệp
vừa trực tiếp vừa gián tiếp, vừa
mạnh mẽ, quyết liệt vừa kín đáo và
sâu sắc về cuộc sống hiện thời:
- Sự thờ ơ, tắc trách.
- Không thể sửa sai bằng việc làm
chủ quan, gượng ép.
- Cuộc sống là đáng quý nhưng
không thể sống bằng mọi giá.
Từ lời thoại của Trương
Ba với Đế Thích,
hãy tìm mối liên hệ
thực tế đời sống?
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
Tóm tắt nội dung màn kết?
II. Tìm hiểu chi tiết VB
4. Màn kết.
Hồn Trương Ba trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để linh hồn được trong sạch.
Hoá thân vào các sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình.
Vườn cây rung rinh ánh sáng,.Giữa màu xanh cây vườn, Trương Ba chập chờn xuất hiện.
Nêu ý nghĩa của hình ảnh màu xanh lá vườn và lời nói của mọi người?

ý nghĩa:
Cuộc sống luôn tuần hoàn theo quy luật của muôn đời.
Sự bất tử của linh hồn trong sự sống và trong lòng mọi người.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

lớp 12a11, tiết 85-86
"Tôi vẫn ở liền ngay bên bà đây,
ngay trên bậc cửa nhà ta,
trong ánh lửa bà nấu cơm,
cầu ao bà vo gạo, trong cái cơi bà
đựng trầu, con dao bà giẫy cỏ."
"Không phải mượn thân ai cả,
tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà ta,
trong những điều tốt lành
của cuộc đời, trong mỗi trái cây
cái Gái nâng niu.."
"Cho nó mọc thành cây mới.
Ông nội tớ bảo vậy.
Những cây sẽ nối nhau mà
lớn khôn.
Mãi mãi."


4. Màn kết.
Lời Trương Ba:
Lời cái Gái:
Nhận xét của em về ngôn ngữ nhân vật trong đoạn kết này?
? Ngôn ngữ nhân vật nhẹ nhàng, sâu lắng, giàu chất trữ tình, đằm thắm, bay bổng.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
II. Tìm hiểu chi tiết VB

lớp 12a11, tiết 85-86
4. Màn kết.
Cảm nhận chung của em về đoạn cuối vở kịch?
? Chất thơ sâu lắng, âm hưởng thanh thoát đem đến cho bi kịch niền lạc quan, đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện , cái Đẹp và của sự sống đích thực.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
III. Tổng kết

lớp 12a11, tiết 85-86
Nội
dung
Bi kịch của con người khi bị đặt vào trong nghịch cảnh: hồn này xác nọ, bị nhiễm cái dung tục và tha hoá
Vẻ đẹp tâm hồn của những người lao động trong cuộc đấu tranh chống lại sự giả tạo và dung tục để vươn tới sự hoàn thiện nhân cách.
Nghệ
thuật
Sự hấp dẫn của kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu.
Sự kết hợp hài hoà giữa tính hiện đại và các giá trị truyền thống
Phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm, bay bổng.
Nắm vững 2 vấn đề:
Thấy được kịch Lưu Quang Vũ đặc sắc trên nhiều phương diện:
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
III. Tổng kết

lớp 12a11, tiết 85-86
Ghi nhớ:
Được sống làm người quý giá thật, nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình vốn có và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ thực sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hoà giữa thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn biết đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục, để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
III. Tổng kết

lớp 12a11, tiết 85-86
Bài tập củng cố
Câu 1: Sắp xếp các ý sau thành một văn bản tóm tắt truyện cổ dân gian "Hồn Trương Ba, da hàng thịt"
Quan tiến hành phép thử bằng cách ra lệnh cho đương sự lần lượt làm hai việc: mổ lợn và đánh cờ.
B. Có ông Trương Ba rất cao cờ, một hôm đột ngột chết. Tiếc tài đánh cờ của người nông dân ấy, tiên Đế Thích dùng phép cho hồn của Trương Ba nhập vào xác một anh hàng thịt mới chết để tiếp tục sống.
C. Vậy là xảy ra chuyện tranh chấp chồng giữa hai người vợ, phải đưa lên quan xử.
D. Đương sự thậm chí không biết cầm dao mổ lợn như thế nào cho thuận, nhưng lại rất linh hoạt trong những nước cờ. Quan bèn quyết định cho bà Trương Ba mang chồng về.
1. A- B - C - D
2. B - C - A - D
3. C - B - A - D
4. D - B - C - A
2
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
III. Tổng kết

lớp 12a11, tiết 85-86
Bài tập củng cố
Câu 2. Câu nói " không thể bên trong một đàng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi trọn vẹn" của hồn Trương Ba thể hiện ý thức của ông về vấn đề gì?
A. Con người phải có lý tưởng, khát vọng sống
B. Con người phải có lời nói đi đôi với việc làm.
C. Con người là một thể thống nhất, hồn và xác phải hài hoà.
D. Con người phải có cuộc sống đầy đủ về vật chất và tinh thần.
C
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
III. Tổng kết

lớp 12a11, tiết 85-86
Bài tập củng cố
Câu 3. Khi Trương Ba chết hẳn, không phải ở tong tình trạng "bên trong một đàng, bên ngoài một nẻo " nữa lại là lúc ông được sống trong sự gần gũi, tình yêu thương của những người thân. Tác giả muốn nói gì qua chi tiết này?
A. Cuộc sống chỉ có ý nghĩa khicon người không phảI sống nhờ, sống gửi, sống chắp vá.
B. Khi có được vẻ đẹp cao quý của tâm hồn, con người sẽ trở nên bất tử.
C. Những con người cao quý như Trương Ba vẫn luôn có mặt giữa cuộc sống hằng ngày của gia đình, của mỗi chúng ta.
D. Con người chỉ thực sự có hạnh phúc khi được sống bên cạnh người thân, trong tình yêu thương của mọi người.
C
Chân thành cảm ơn quý thầy cô
và các em học sinh Lớp 12 a11
xin chân thành cảm ơn
Chúc các thầy, cô giáo mạnh khoẻ và công tác tốt !
Các thầy cô giáo và các em học sinh lớp 12 A11