Tuần 29. Hồn Trương Ba, da hàng thịt

HỒN TRƯƠNG BA,
DA HÀNG THỊT

I. TIỂU DẪN
1. Tác giả:
Lưu Quang Vũ (1948-1988)
Sinh t?i Phỳ Th?-TP D� N?ng
Nam 1954, v? s?ng v� di h?c ? H� N?i
T?ng tham gia quõn d?i th?i kỡ k/c ch?ng Mi c?u nu?c
B?t d?u sỏng tỏc tho v�o kho?ng gi?a nh?ng nam 60, TKXX
Nh?ng nam 80, chuy?n h?n sang linh v?c sõn kh?u v?i nhi?u v? k?ch n?i ti?ng:
-S?ng mói tu?i 17
-N�ng Xi-ta
-L?i th? th? 9
-Tụi v� chỳng ta.
Nhà soạn kịch tài năng nhất
của nền VHNT VN hiện đại
2. Tác ph?m:
a. Xu?t x?: Hư cấu sáng tạo từ một cốt truyện dân gian
b. Th?: Kịch nói
c. Giá trị:
Là một trong những vở kịch đặc sắc nhất của Lưu Quang Vũ.
Đặt ra nhiều vấn đề mới mẻ , có ý nghĩa tư tưởng , triết lý và nhân văn sâu sắc.
- Có sức hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ đối với khán giả trong và ngoài nước.
- Phản ánh cuộc sống bằng việc khám phá, phát hiện những mâu thuẫn, xung đột trong đời sống rồi diễn đạt bằng hành động và ngôn ngữ đối thoại.
- Quá trình vận động gồm 4 giai đoạn:
Thắt nút-> phát triển-> cao trào->mở nút.
3. Tãm t¾t néi dung vë kÞch: gåm 7 c¶nh
Trương Ba bắt đầu thay đổi tâm tính khiến
mọi người trong gia đình, bạn bè, xa lánh
chán ghét, bản thân vô cùng đau khổ quyết
định giải thoát chấp nhận cái chết
Đế Thích kết thân với
Trương Ba-một cao
cờ ở hạ giới. Trương Ba
đột ngột qua đời


Trên thiên đình Nam Tào
làm việc cẩu thả
gạch nhầm tên người
chết là Trương Ba

Bị thể xác xui khiến,
Trương ba định xuôi theo
ở lại với vợ hàng thịt
Lý trưởng sách nhiễu. Trương
Ba phải ở nhà hàng thịt đến
đêm mới được về nhà
Xác hàng thịt đòi về nhà
Trương Ba. Mọi người ngỡ
ngàng song đành phải chấp
nhận
7
6
5
4
3
2
1
Nam Tào sửa sai bằng
cách cho hồn Trương Ba
nhập vào xác hàng
thịt để sống lại
Thắt nút
Phát triển
mở nút
Cao trào
4. Đoạn trích
Vị trí:
- Trích từ cảnh VII và đoạn kết của vở kịch.
- Thuộc phần cao trào và mở nút trong quá trình vận động k?ch.
b. í nghĩa:
- Bộc lộ sâu sắc những mâu thuẫn, xung đột từ bên trong của con người.
- Thể hiện nội dung tư tưởng tác phẩm.

*Sơ lược cảnh trước đoạn trích
Nhân hậu,
trong sạch,
ngay thẳng
Uống rượu nhiều,
ham bán thịt,
không mặn mà
với chơi cờ, nước cờ
không còn
khoáng hoạt như trước
Thô lỗ,
phũ phàng
Thú vui tao nhã, trí tuệ
chơi cờ với nước
đi khoáng hoạt
Trú nhờ thể xác
dung tục của
hàng thịt
Trương
Ba
Hồn Trương Ba ý thức được điều đó,
ngày càng thấy xa lạ với mọi người,
thấy chán chính mình
Nguyên nhân xung đột kịch
II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN
* Nhân vật Hồn Trương Ba:
Màn đối thoại
giữa Hồn và Xác
Màn đối thoại
với người thân
Màn đối thoại
với Đế Thích
Màn kết
H?N TRUONG BA
II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN
A. M�n d?i tho?i gi?a H?n Truong Ba v� Xỏc H�ng Th?t
Các phương diện
Hồn Trương Ba
Da hàng thịt
Mục đích
Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn vào xác thịt, coi xác thịt chỉ là cái vỏ bề ngoài, không có ý nghĩa. Khẳng định linh hồn vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn, trong sạch, thẳng thắn.
Khẳng định sự âm u, đui mù của thể xác có sức mạnh ghê gớm, có khả năng điều khiển, làm át đi linh hồn cao khiết. Dồn hồn Trương Ba vào thế đuối lý buộc phải thoả hiệp, quy phục.
Xưng hô
Cử ch?
Ôm đầu, đứng vụt dậy, nhìn chân tay, thân thể, bịt tai lại
->Uất ức, tức giận, bất lực
Lắc đầu
-> Tỏ vẻ thương hại
Mày -Ta
->Khinh bỉ, xem thường

Ông - Tôi
->Ngang hàng thách thức
Vị thế
Bị động, kháng cự yếu ớt, đuối lý, tuyệt vọng-> Người thua cuộc. Chấp nhận trở lại vào xác hàng thịt
Chủ động đặt nhiều câu hỏi phản biện, lý lẽ giảo hoạt->Kẻ thắng thế, buộc được hồn Trương Ba quy phục mình.
-
Giọng điệu
Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, đồng thời ngậm ngùi thấm thiá,tuyệt vọng
Khi ngạo nghễ thách thức, khi buồn rầu thì thầm ranh mãnh, an ủi.
T.Ba du?c tr? l?i cu?c s?ng nhung l� cu?c s?ng dỏng h? th?n vỡ ph?i chung s?ng v?i s? dung t?c v� b? s? dung t?c d?ng hoỏ
Tỏc gi? c?nh bỏo: Khi con ngu?i ph?i s?ng trong dung t?c thỡ t?t y?u cỏi dung t?c ph?i ng? tr?, s? th?ng th?, s? l?n ỏt v� t�n phỏ nh?ng gỡ trong s?ch, d?p d?, cao quớ trong con ngu?i

HÀM Ý

II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN
B. M�n d?i tho?i gi?a H?n Truong Ba v?i nh?ng ngu?i thõn
Người thân
Trương ba
MQH
Nguyên nhân
Tâm trạng
Phản ứng
Nguyên nhân
Vợ
Thông cảm và
xót thương
Cháu
gái
Con
dâu
Quyết liệt và dữ dội
Thấu hiểu nhưng đau lòng nhận thấy bố ngày một đổi khác
Nhận thấy sự thay đổi của chồng và đau khổ trước tình cảnh chồng chung
Buồn bã đau khổ muốn chết, bỏ đi định nhường chồng cho cô hàng thịt
Tâm hồn tuổi thơ vốn trong sạch, không chấp nhận sự tầm thường dung tục.
-Vẻ mặt: Thẫn thờ, lặng ngắt như tảng đá.
-Cử chỉ: Tay ôm đầu - Điệu bộ: Run rẩy,
lập cập.
-Giọng điệu: Nhẫn nhục, cầu cứu

=> Vô cùng đau đớn, bế tắc.
Hiểu những gì mình đã, đang và sẽ làm cho người thân là rất tệ hại mặc dù không hề muốn


"Ông bây giờ còn biết đến ai
nữa!"; " Ông đâu còn là ông nữa"; "Tôi sẽ
đi biệt để ông được thảnh thơi với cô hàng thịt"




"Con sợ lắm, bởi con cảm thấy, đau đớn thấy.
mỗi ngày thầy một đổi khác, mất mát dần,
tất cả cứ lệch lạc, nhoà mờ dần đến nỗi có lúc
chính con cũng không nhận ra thầy nữa"

"Ông nội tôi chết rồi nếu ông nội tôi hiện hồn
về ông nội tôi sẽ bóp cổ ông"; "ông chiết cây cam
bàn tay giết lợn của ông làm gãy tiệt cái chồi non,
chân ông to bè như cái xẻng, giẫm lên nát cả cây
sâm quý mới ươm! Ông nội tôi đời nào phũ
phàng như vậy!"
=> Bi kịch được đẩy đến đinh điểm buộc nhân vật phải đứng trước lựa chọn
C. Màn đối thoại với Đế Thích:
c.1 s? khỏc nhau trong quan ni?m v? ý nghia s? s?ng
Hãy chỉ ra sự khác nhau trong quan niệm của Trương Ba và Đế Thích về ý nghĩa sự sống?
Quan niệm của Đế Thích
Quan niệm của Trương Ba
Khuyên Trương Ba chấp nhận vì thế giới vốn không toàn vẹn: " Dưới đất, trên trời đều thế cả"
Không chấp nhận cái cảnh phải sống bên trong một đằng bên ngoài một nẻo, muốn được là mình "toàn vẹn"
=> Đế Thích có cái nhìn quan liêu hời hợt về cuộc sống con người nói chung và với Trương Ba nói riêng.
Không thể chấp nhận sự tái chiến bi kịch sống trong thân xác của nghười khác: “Không thể bên trong một đằng, bên ngoài mộy nẻo được.Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”
Hồn TR.Ba đã cho Cu Tị được sống, còn mình thì xin được chết. Hành động đó chứng minh cho ý thức về sự hợp nhất giữa linh hồn và thể xác
C. Màn đối thoại với Đế Thích:
c.2 Thỏi d? Tr.Ba khi D? Thớch cú ý d?nhcho nh?p v�o cu T?- 1 em bộ h�ng xúm v?a ch?t
d. Màn kết:
Nêu ý nghĩa của hình ảnh
màu xanh lá vườn
và lời nói của mọi người?
Hồn Trương Ba hoá thân vào các sự vật thân thương, tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân yêu của mình
*ý nghĩa
- Cuộc sống tuần hoàn theo quy luật của muôn đời
- Sự bất tử của linh hồn trong sự sống và trong lòng mọi người.
d. Màn kết:
Lời Trương Ba:
- Tôi vẫn ở liền ngay bên bà đây, ngay trên bậc cửa nhà ta, trong ánh lửa bà nấu cơm, cầu ao bà vo gạo, trong cái cơi bà đựng trầu, con dao bà giẫy cỏ.
- Không phải mượn thân ai cả, tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà ta, trong những điều tốt lành của cuộc đời, trong mỗi trái cây cái Gái nâng niu.
Lời của cái Gái
- Cho nó mọc thành cây mới. Ông nội tớ bảo vậy. Những cây sẽ nối nhau mà lớn khôn. Mãi mãi.
Em có nhận xét gì
về ngôn ngữ của nhân vật
=> Ngôn ngữ nhân vật nhẹ nhàng, sâu lắng giàu chất trữ tình, đằm thắm bay bổng.
Màn kết với chất thơ sâu lắng đã đem lại âm hưởng thanh thoát cho một bi kịch lạc quan đồng thời truyền đi thông điệp về sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực.
Qua đoạn trích- vở kịch “Hồn trương Ba-Da hàng thịt.Lưu quang Vũ muốn gửi đến người đọc thông điệp:

Được sống làm người quí giá thật nhưng được sống đúng là mình, sống trọn vẹn vời những giá trị vốn có và theo đuổi còn quí giá hơn.Sự sống chỉ thật sự có ý nghĩa khi con người được sống tự nhiên với sự hài hoà giữa thể xác và tâm hồn. Con người phải luôn luôn biết đấu tranh vời những ngịch cảnh, với chính bản thân, chống lại sự dung tục để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quí
III. TỔNG KẾT:
Nghệ thuật:
(đặc sắc trên nhiều phương diện)
Sự sáng tạo từ dân gian; việc sử dụng ngôn ngữ kịch…

Sự phê phán mạnh mẽ, quyết liệt và chất trữ tình đằm thắm, bay bổng
Sự kết hợp giữa tính hiện đại và các giá trị truyền thống
III. TỔNG KẾT:
VĂN HỌC LÀ NHÂN HỌC


Suy nghĩ của anh chị về ý nghĩa triết lí nhân linh, trong 2 lời thoại : Hồn Trương Ba trong cuộc trò chuyện giữa Hồn Trương Ba với Đế Thích
.

"Không thể bên trong một đằng bên ngoài một nẻo
được. Tôi muốn là tôi toàn vẹn". "Sống nhờ vào đồ đạc của người khác đã là một chuyện không nên, mà đằng này đến cái thân tôi cũng sống nhờ anh hàng thịt. Ông chỉ nghỉ đơn giản là tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng cần biết."



Cám ơn sự tham dự của quý vị đại biểu, quý thầy cô và các em học sinh