Tuần 29. Hồn Trương Ba, da hàng thịt

HỒN TRƯƠNG BA
(Trích)
Lưu Quang Vũ
DA HÀNG THỊT
Tiết :85-86 Đọc văn
GV :Mai Thu Thu?
Tru?ng THPT Luc Ng?n 3
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Lưu Quang Vũ
1. Tác giả (1948- 1988)
Quê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại Phú Thọ trong một gia đình trí thức.
Qua đời ngày 29-8-1988
trong một tai nạn giao thông
Là một tài năng đa dạng :
Làm thơ, sáng tác văn xuôi,
vẽ tranh và soạn kịch
Từng tham gia quân ngũ,
Làm BTV Tạp chí Sân khấu
Sớm bộc lộ năng khiếu
nghệ thuật
Nhà soạn kịch tài năng nhất
của nền VHNT VN hiện đại
I. Giới thiệu chung :
“Trong quan niệm của tôi, thơ và kịch rất gần nhau. Đó là hai thể loại lớn của văn học, là cuộc sống và thế giới tinh thần của con người được biểu hiện ở dạng tinh chất nhất, mạnh mẽ nhất, tuy ngôn ngữ nghệ thuật của chúng có những điểm khác biệt…
Động lực xui giục tôi viết kịch cũng là những động lực khiến tôi làm thơ, đó là khát vọng muốn được bày tỏ, muốn được thể hiện tâm hồn mình và thế giới xung quanh, muốn được tham dự vào dòng chảy mãnh liệt của đời sống, được trao gửi và dâng hiến”.
“Tay trong tay tôi đã bên người
Tôi chẳng nói điều chi về vĩnh viễn.”
(Xu©n Quúnh)
“Phút cuối cùng tay vẫn ở trong tay
Ta đã có những ngày vui sướng nhất
Đã uống cả men nồng và rượu chát
Đã đi qua cùng tận của con đường
Sau vô biên dẫu chỉ có vô biên
Buồm đã tới và lúa đồng đã gặt.”
(Lưu Quang Vũ)
“Khi tàu đông anh lỡ chuyến đi dài
Chỉ một người ở lại với anh thôi
Lúc anh vắng người ấy thường thức đợi
Khi anh khổ chỉ riêng người ấy tới
Anh yên lòng bên lửa ấm yêu thương
Khi cằn cỗi thấy tháng ngày mệt mỏi
Em là sớm mai là tuổi trẻ của anh
Khi những điều giả dối vây quanh
Bàn tay ấy chở che và gìn giữ
Biết ơn em, em từ miền gió cát
Về với anh bông cúc nhỏ hoa vàng”.
(Lưu Quang Vũ)
“Biết ơn em, em từ miền gió cát
Về với anh, bông cúc nhỏ hoa vàng”
Gia đình Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh
I. Giới thiệu chung :
2.Tác phẩm kịch “Hồn Trương Ba, da hàng thịt”:
a. Hoàn cảnh sáng tác, xuất xứ :
- Sáng tác năm 1981, đến năm 1984 mới ra mắt công chúng.
- Vở kịch mượn cốt truyện dân gian, nhưng có nhiều sáng tạo …

b. Tóm tắt nội dung vở kịch: (SGK trang 143)
c. Vị trí đoạn trích giảng:
- Nằm ở cảnh VII và màn kết của tác phẩm.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Trương Ba bắt đầu thay đổi tâm tính khiến
mọi người trong gia đình, bạn bè, xa lánh
chán ghét, bản thân vô cùng đau khổ.
Quyết định giải thoát chấp nhận cái chết,
h?n Truong Ba nh?p v�o m�u xanh cõy c?.
b. Tãm t¾t néi dung vë kÞch: gåm 7 c¶nh
DoThiên đình cẩu thả
nên đã gạch nhầm tên
người chết là Trương Ba



Trương Ba - một cao cờ
dưới hạ giới đã kết thân
với Đế Thích -người đánh
cờ rất giỏi trên thiên đình


Bị thể xác xui khiến,
Trương ba định xuôi theo
ở lại với vợ hàng thịt
Lý trưởng sách nhiễu.
Trương Ba phải ở nhà hàng
thịt đến đêm mới được
về nhà
Xác hàng thịt đòi về nhà
Trương Ba. Mọi người ngỡ
ngàng song đành phải chấp
nhận
7
6
5
4
3
1
Nam Tào sửa sai bằng
cách cho hồn Trương Ba
nhập vào xác hàng thịt
để sống lại
Thắt nút
Phát triển
mở nút
Cao trào
2
HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT
Lưu Quang Vũ
II- đọc - hiểu đoạn trích
1. Xung đột kịch:
a. Ở cảnh 5 và 6:
Hồn
Trương
Ba
Nhân hậu,
ngay thẳng
Tao nhã, đánh cờ
khoáng hoạt
Trú nhờ thể xác
phàm tục của
hàng thịt
Ăn nhiều, thích
uống rượu,
không thích
chơi cờ

Thô lỗ, cộc cằn
Vợ, con, bạn bè buồn chán, xa lánh.
Trương Ba biết được điều đó.
LÀ QUÁ TRÌNH PHÁT TRiỂN XUNG ĐỘT KỊCH
Màn đối thoại
giữa Hồn và Xác
Màn đối thoại
với người thân
Màn đối thoại
với Đế Thích
Màn kết
H?N TRUONG BA
b. Ở cảnh 7:
Xung đột kịch đến cao trào, phải mở nút. Đó là các tình huống kịch ở phần trích qua 4 màn.
HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT
2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :
Hồn Trương Ba
- “… Ta chỉ muốn rời xa mi tức khắc”
- “… mà chỉ là xác thịt âm u, đui mù…”
Nếu có, thì chỉ là những thứ thấp kém…
- “Không! Ta vẫn có đời sống riêng: nguyên vẹn trong sạch thẳng thắn”
→ Khẳng định hồn có đời sống riêng và muốn rời xác hàng thịt.
Xác hàng thịt

- “… Ông không tách ra khỏi tôi được đâu…”
- “… Tôi có sức mạnh ghê gớm …”
- Đêm hôm đó, suýt nữa thì…
“Đã bảo chúng ta tuy hai mà một ! ”
→ Khẳng định sức mạnh của thể xác và kêu gọi sự nhân nhượng, thoả hiệp.










Lý lÏ
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :
Hồn Trương Ba
Giận dữ, khinh bỉ nhưng cũng tuyệt vọng, bất lực.

Khát vọng sống thanh cao, nhân hậu, trong sạch.
Xác hàng thịt
Cười nhạo, mỉa mai, đắc thắng.


Sống dung tục, tầm thường, vật chất.



Thái
độ:


Mâu
thuẫn
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba và xác hàng thịt :
Ca ngợi cuộc đấu tranh chống lại cái xấu, cái ác của con người.
Đặt ra vấn đề:
Con người phải sống hài hoà giữa tâm hồn và thể xác.
* Ý nghĩa:
- Bi kịch không được sống là chính mình.
- Cảnh báo: Sống cùng với cái dung tục sẽ bị cái dung tục ngự trị, tàn phá những gì trong sạch, đẹp đẽ.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
HỒN TRƯƠNG BA
(Trích)
Lưu Quang Vũ
DA HÀNG THỊT
Tiết :85-86 Đọc văn
GV :Thõn Tang Thi?n
Tru?ng THPT Nhó Nam
Buồn bã, đau khổ, đòi bỏ đi.
Phản ứng quyết liệt, dữ dội, không nhận ông nội. “Lão đồ tể, cút đi!...”.

Thông cảm, xót thương, đau đớn “mỗi ngày thầy một đổi khác dần,… đến nỗi có lúc chính con cũng không nhận ra thầy nữa…”.
- Vợ:

-Cháu nội:



- Con dâu:
3. Đối thoại hồn Trương Ba với những người thân:
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
"Nhưng lẽ nào ta lại chịu thua mày, khuất phục mày và tự đánh mất mình? Nhưng có thật là không còn cách nào khác?"
-Những câu hỏi mang tính tự vấn -> Bộc lộ sự day dứt nội tâm, đấu tranh với chính mình.
"Không cần cái đời sống do mày mang lại! Không cần!"
- Quy?t d?nh dứt khoát -> Không chung sống với thể xác dung tục của hàng thịt.

*Lời độc thoại nội tâm của Hån Trương Ba
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
3. Đối thoại hồn Trương Ba với những người thân:
So s¸nh t©m tr¹ng, th¸i ®é cña HånTr­¬ng Ba ë mµn ®èi tho¹i víi xác hµng thÞt và với người thân
Màn đối thoại
với xác hàng thịt:
Tuyệt vọng,
Bất lực cam chịu.
Chấp nhận chung
sống với xác
thịt dung tục



Màn đối thoại
Với người thân:
Vô cùng đau đớn
song kiên quyết,
dứt khoát không
sống chung
với xác thịt
dung tục


§Ønh ®iÓm cña xung ®ét nh©n vËt kh«ng tho¶ hiÖp mµ ®Êu tranh m¹nh mÏ quyÕt liÖt
-> vẻ đẹp tâm hồn cao quý của người lao động trong cuộc đấu tranh với cái dung tục tự hoàn thiện nhân cách
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Trương Ba
-“Không thể sống bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn được là tôi toàn vẹn”
”…nhưng sống như thế nào thì ông không cần biết”,
“…sống thế này, còn khổ hơn là cái chết…”
 Ca ngợi quan niệm sống tích cưc: sống đúng là mình, sống phải hài hoà, toàn vẹn cả tâm hồn và thể xác.
Đế Thích
- “ Thế ông ngỡ tất cả mọi người đều được là mình toàn vẹn cả ư?

- “…tôi sẽ làm cho hồn ông nhập vào xác cu Tị…”


 Quan niệm hời hợt về ý nghĩa sự sống, chỉ ra hiện tượng tiêu cực của xã hội đương thời.

4. Màn đối thoại gi?a h?n Truong Ba với Đế Thích:
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
* Ý nghĩa:
- Cuộc sống là đáng quý nhưng không phải sống thế nào cũng được.
- Con người phải luôn đấu tranh để hoàn thiện nhân cách.
- Hạnh phúc chân chính của con người là được sống thật với mình và với mọi người.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
4. Màn kết :
- Trương Ba trả lại xác cho anh hàng thịt, chấp nhận cái chết để giữ linh hồn trong sạch.
- Cái Gái lấy những hạt na vùi xuống đất “cho nó mọc thành cây mới…Những cây sẽ nối nhau mà lớn khôn. Mãi mãi…”.

 Niềm tin vào tương lai, niềm tin vào sự chiến thắng của cái Thiện, cái Đẹp và của sự sống đích thực.
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
III. Tổng kết:
1.Nghệ thuật:
- Sự hấp dẫn của kịch bản văn học và nghệ thuật sân khấu .
Giá trị truyền thống và tính hiện đại đan xen.
Giọng điệu phê phán mạnh mẽ nhưng trữ tình đằm thắm .
- Nghệ thuật tạo xung đột kịch: liên hoàn và tăng cấp

-
Hồn Trương Ba, da hàng thịt
Hồn Trương Ba
tự nhận thấy không
thể sống “hồn này
xác nọ”
Mọi người trong gia
đình xa lánh-> Hồn
Trương Ba tuyệt vọng
Hồn và Xác đối thoại
-> Hồn đau khổ, bế tắc
Hồn Trương Ba gặp gỡ
Đế Thích-> Đấu tranh để
lựa chọn cách sống.
-Nghệ thuật tạo xung đột kịch:
liên hoàn và tăng cấp
III. Tổng kết:

2. Nội dung: Đoạn trích thể hiện :
Bi kịch của con người khi không được sống là chính mình.
Vẻ đẹp tâm hồn của người lao trong việc chống lại sự giả tạo và dung tục, bảo vệ quyền được sống đích thực và khát vọng hoàn thiện nhân cách.

IV. LUYỆN TẬP: Chọn phương án đúng
c.Cần phải ý thức sâu sắc giá trị sự sống: sống đúng là mình, trọn vẹn với giá trị mình vốn có và luôn tự mình đấu tranh với những nghịch cảnh để hoàn thiện nhân cách và vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.
b.Cần phải ý thức sâu sắc giá trị ph?n h?n : Vỡ ph?n h?n s? giỳp con ngu?i s?ng thanh cao, trong sỏng, d?p d? v� chi?n th?ng t?t c? nh?ng ngh?ch c?nh ộo le c?a cu?c s?ng.
a.Cần phải ý thức sâu sắc giá trị ph?n xỏc : Vỡ ph?n xỏc s? giỳp con ngu?i t?n t?i, d? hu?ng th? t?t c? nh?ng giỏ tr? c?a cu?c d?i ban t?ng cho con ngu?i.
Một trong những bài học mà chúng ta rút ra qua đoạn trích Hồn Trương Ba da hàng thịt là:
Đã là hồn Trương Ba
Sao còn da hàng thịt?
Đứng khuất sau cánh gà
Ngậm cười ra nước mắt.
Bạn tôi tay nắm chặt
Muốn giật tấm màn trò
Sao cứ phải vòng vo
Mượn giả để nói thật?
Đời có chút phần hồn
Vàng ròng này khó giữ
Cả hai phía màn nhung
Mình làm mình không dễ
Trăm rủi, chẳng một may
Liệu rồi khi nhắm mắt?
Thôi, gửi da vào đất
Gửi hồn vào “hương cây”.
Gửi hồn vào hương cây - Nguyễn Vũ Tiềm-
CẢM ƠN QUÝ THẦY CÔ