Tuần 28. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

THẾ NÀO LÀ NGÔN NGỮ SINH HOẠT?
- Ngoân ngöõ sinh hoaït laø lôøi aên tieáng noùi haèng ngaøy, duøng ñeå thoâng tin, trao ñoåi yù nghó tình caûm,... ñaùp öùng nhöõng nhu caàu trong cuoäc soáng.
- Ngoân ngöõ sinh hoaït chuû yeáu bieåu hieän ôû daïng noùi nhöng cuõng coù theå ôû daïng vieát. Trong vaên baûn vaên hoïc, lôøi thoaïi cuûa nhaân vaät ôû daïng taùi hieän, moâ phoûng ngoân ngöõ sinh hoaït haøng ngaøy.
- Phong caùch ngoân ngöõ sinh hoaït coù 3 ñaëc tröng: tính cuï theå, tính caûm xuùc vaø tính caù theå hoùa.

TIẾT 83-84:
PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
VD1:Bánh trôi nước có màu trắng , hình tròn.
Bánh được làm bằng bột nếp.
Nhân bánh được làm từ đường phèn .
Bánh khô hay ướt phụ thuộc
vào người làm bánh.
VD2:“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Nội dung đều nói về bánh trôi nước
Cách thức
Ngôn ngữ hàm ẩn,ẩn dụ,có tổ chức
Ngôn ngữ nghệ thuật
Cách thức
Lời ăn tiếng nói hằng ngày
Ngôn ngữ sinhhoạt
+ Khái niệm
Ngôn ngữ nghệ thuật là
ngôn ngữ gợi hình,gợi cảm
được dùng trong các văn bản nghệ thuật.
(Ngôn ngữ văn chương ,ngôn ngữ văn học )

I. Ngôn ngữ nghệ thuật:
Khái niệm:
Ví dụ 1 và 2 có điểm gì giống và khác nhau?
Em hãy cho biết thế nào là ngôn ngữ nghệ thuật ?
Chúng lập nhà tù nhiều hơn trường học
,Chúng thẳng tay chém giết ,những người yêu
nước…Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của
ta trong bể máu .
Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Một người chín nhớ mười mong một người .
Hương ơi! đi nhanh lên,
Gớm gì mà chậm như rùa thế
Lời nói hằng ngày
Phong cách ngôn ngữ chính luận
Văn bản nghệ thuật
Phạm vi sử dụng của ngôn ngữ nghệ thuật như thế nào?
Ngôn ngữ
nghệ thuật
Văn bản nghệ thuật là chủ yếu
Lời nói hằng ngày
Văn bản thuộc phong cách khác
Phi nghe xong, chẳng nói chẳng rằng, mặc áo giáp,
vác mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân đi tắt ra
cửa bắc” ...
( Trích “Tam quốc chí”- La Quán Trung)
Ví Dụ:
2.Phân loại :

“Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá…”

Nàng ơi! Đã bao năm sôi kinh bóng quế.
Ta mài dùi đợi hội long vân.
Đến nay nghe mỏi mệt tâm thần
Mượn kỉ này ta nghỉ lưng một lát…
(Trích :Kịch Quan âm Thị Kính )
Ngôn ngữ thơ…
Ngôn ngữ sân khấu…
Ngôn ngữ tự sự…
BẢNG PHÂN LOẠI NGÔN NGỮ TRONG VĂN BẢN NGHỆ THUẬT
Ngôn ngữ trong văn bản nghệ thuật được chia thành mấy loại?
Ngôn ngữ thơ
Các thể thơ, ca dao,hò vè
Giàu hình ảnh,nhạc điệu.
Truyện,kí,tiểu thuyết…
Miêu tả, trần thuật…
Kịch,chèo,tuồng…
Cá thể hoá(Nhân vật nói thể hiện tâm trạng,cá tính)

Ngôn ngữ tự sự
Ngôn ngữ sân khấu

" Trong d?m gỡ d?p b?ng sen
Lỏ xanh bụng tr?ng l?i chen nh? v�ng
Nh? v�ng bụng tr?ng lỏ xanh
G?n bựn m� ch?ng hụi tanh mựi bựn."
( Ca dao ).
-Trong đầm, lá xanh, bông trắng, nhị vàng, hôi, tanh,... - Đảo trật tự từ ở câu 2 và 3, nghệ thuật so sánh.
Nơi sinh sống, cấu tạo, màu sắc, sự trong sạch của cây sen -> ca ngợi vẻ đẹp của hoa sen.
Khẳng định cái đẹp có thể hiện hữu và bảo tồn ngay trong những môi trường có nhiều cái xấu.
Từ ngữ - nghệ thuật:
Chức năng thông tin
Chức năng thẩm mĩ:
.
3.Chức năng :
SƠ ĐỒ CHỨC NĂNG CỦA NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
Chức năng
Thông tin
Thẩm mĩ
Đặc điểm, tính chất của sự vật, sự việc, hiện tượng
- Biểu hiện cái đẹp và khơi gợi nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ.
Câu hỏi thảo luận: Tìm điểm khác biệt giữa ngôn ngữ sinh hoạt và ngôn ngữ nghệ thuật:

Câu hỏi thảo luận: Tìm điểm khác biệt giữa ngôn ngữ nghệ thuật và ngôn ngữ sinh hoạt:
II. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật:
1. Tính hình tượng:
+ VD1 : Công lao của cha mẹ đối với con cái rất to lớn.
+ VD2: Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Cách 2 hay hơn,gợi hình tượng và biểu cảm hơn.
Trong hai ví dụ trên cách nào gợi hình , biểu cảm hơn ?
Thế nào là tính hình tượng?
Tính hình tượng: Là khả năng ngôn ngữ có thể tái hiện hiện thực, làm xuất hiện ở người đọc những hình ảnh, màu sắc, biểu tượng…được nói đến trong văn bản để người đọc dùng vốn tri tức, vốn sống của mình liên tưởng, suy nghĩ, rút ra bài học nhân sinh.
Để tạo ra tính hình tượng, người viết sử dụng nhiều biện pháp tu từ như: so sánh, nhân hóa, hoán dụ, ẩn dụ, điệp từ, phối thanh... tạo nên tính đa nghĩa cho ngôn ngữ nghệ thuật
“Làn cây ven hồ gươm như làn mi, như ai dướn đôi lông mày.Không thể nghĩ cái đầm nước tuyệt vời ấy lại vắng hàng mi những rèm cây”. (Tô Hoài)
“...Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay...” (Tố Hữu)
“ Thuyền ơi có nhớ bến chăng.
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền” (Ca dao)
So Sánh
Hoán Dụ
Ẩn Dụ
«Thân em như tấm lụa đào
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai»(Ca dao)
2. Tính truyền cảm
Hồ Chủ Tịch kính yêu của chúng ta không còn nữa. Tổn thất này thật lớn lao! Đau thương này thật là vô hạn!
Dân tộc ta và Đảng ta mất đi một vị lãnh tụ thiên tài, một người thầy vĩ đại”
(Trích: Điếu văn của BCH TƯ Đảng Lao Động VN do ĐC Lê Duẩn đọc ngày 9-9-1969)
Tính truyền cảm của ngôn ngữ nghệ thuật là làm cho người đọc, người nghe cùng vui, buồn, yêu thích ...như chính người viết ; tạo nên sự đồng cảm sâu sắc giữa người đọc và người viết.
Cảm xúc của em thế nào khi đọc các ví dụ trên ?
3.Tính cá thể hoá:
VÍ DỤ 1:
Đã hôn rồi hôn mãi
Cho đến mãi muôn đời
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt
( Biển_ Xuân Diệu)
VÍ DỤ 2:
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
( Sóng_ Xuân Quỳnh)
Ví dụ 1 và Ví dụ 2 có điểm gì giống và khác nhau?
Giống nhau:Cùng viết về tình yêu
- Xuân Diệu luôn là đắm say,mãnh liệt,cuồng nhiệt háo hức như sợ tất cả sẽ tan biến
-Xuân Quỳnh: Tình yêu thì dịu, nữ tính.
Tính cá thể là khả năng tạo ra giọng điệu riêng, phong cách riêng của mỗi nhà văn trong sáng tạo nghệ thuật. Trong từng lời nói của nhân vật, sự việc….
Thế nào là tính cá thể hoá ?
Phân biệt tính cá thể trong ngôn ngữ sinh hoạt với tính cá thể trong ngôn ngữ nghệ thuật
Cá thể trong ngôn ngữ sinh hoạt:
Mang tính chất tự nhiên, biểu hiện ở đặc điểm giọng nói, ngôn ngữ diễn đạt giúp ta nhận biết người này với người khác.
Cá thể trong ngôn ngữ nghệ thuật:
Góp phần thể hiện phong cách riêng của mỗi nhà văn, nhà thơ.
III.Luyện tập:
BÀI TẬP 1:
Những phép tu từ sau thường được sử dụng để tạo ra tính hình tượng của ngôn ngữ nghệ thuật :
So sánh,ẩn dụ.
Hoán dụ,tượng trưng.
Cách nói ẩn dụ trong những ngữ cảnh tư từ.
Tất cả đều đúng.
d
Chức năng cơ bản của ngôn ngữ nghệ thuật ?
Chức năng thông tin và thẩm mĩ
Chức năng thông tin
Chức năng truyền cảm.
Chức năng thẩm mĩ
BÀI TẬP 2:
a
BÀI TẬP 3:
Đặc trưng nào là tiêu biểu quan trọng nhất của ngôn ngữ nghệ thuật
a.Tính cá thể
b.Tính truyền cảm
c.Tính hình tượng
c
3.Bài 3 :
Hãy chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống trong các câu văn,câu thơ sau :
“ Nhật kí trong tù”…………….một tấm lòng nhớ nước.
Biểu hiện.
Phản ánh.
Thấm đượm.
Canh cánh.
canh cánh.
Biểu hiện.
Phản ánh.
Thấm đượm.
3.Bài 4 :
Hãy chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống trong các câu văn,câu thơ sau :
Ta tha thiết tự do dân tộc
Không chỉ vì một dải đất riêng
Kẻ đã .….trên mình ta thuốc độc
..màu xanh cả Trái Đất thiêng.
+ Dòng 3 :
Gieo.
Vãi.
Phun.
Rắc.
Gieo.
Vãi.
Phun.
rắc
+ Dòng 4 :
Huỷ.
Diệt.
Tiêu.

Giết.
Huỷ.
Diệt.
Tiêu.
Triệt.
Giết.
Triệt.