Tuần 28. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật

PHONG CÁCH NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
LÊ ĐÌNH TRUNG
TRƯỜNG THPT LÊ LAI
Ki?m tra b�i cu
Việc sử dụng tiếng việt có những yêu cầu chung như thế nào?
Khi sử dụng tiếng Việt cần phải nắm vững những yêu cầu chung về các phương diện :
+ Chuẩn về mặt phát âm.
+ Viết đúng chính tả
+ Dùng từ chính xác
+ Đặt câu đúng
+ Cách diễn đạt phải phù hợp với phong cách ngôn ngữ văn bản cần hướng tới.
Trong câu sau : Các từ in đậm chúng đã vi phạm vào lỗi gì? Nguyên nhân sai, và cách chữa ?
- Anh ấy làm việc như vậy là sai nguyên tắt
- Tiếng gọi của tổ quốc như dục giã lớp lớp thanh niên lên đường nhập ngủ.
- Tôi chỉ có tiền chẳn, anh đỗi cho tôi một ít tiền lẽ
VD1: Nói và viết sai phụ âm cuối - Chữa lại : Nguyên tắc
VD2 : Nói và viết sai phụ âm đầu và sai thanh điệu - Chữa lại :giục giã - và nhập ngũ
VD3 : Nói và viết sai thanh điệu - Chữa lại : Tiền chẵn - anh đổi - tiền lẻ
Bánh trôi nước có màu trắng , hình tròn.
Bánh được làm bằng bột nếp.
Nhân bánh được làm từ đường phên .
Bánh khô hay ướt phụ thuộc
vào người làm bánh.
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn
Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn
Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Nội dung đều nói về bánh trôi nước
Cách thức
Ngôn ngữ hàm ẩn,ẩn dụ,có tổ chức
Ngôn ngữ nghệ thuật
Cách thức
Lời ăn tiếng nói hằng ngày
Ngôn ngữ sinhhoạt
+ Khái niệm
Ngôn ngữ nghệ thuật là
ngôn ngữ gợi hình,gợi cảm
được dùng trong các văn bản nghệ thuật.
(Ngôn ngữ văn chương ,ngôn ngữ văn học )

tiết thứ :84
I. Ngôn ngữ nghệ thuật:
Khái niệm:
Ngữ liệu 1 và 2 có điểm gì giống và khác nhau?
Em hãy cho biết thế nào là ngôn ngữ nghệ thuật ?
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
2. Phạm vi sử dung :
Chúng lập nhà tù nhiều hơn trường học
,Chúng thẳng tay chém giết ,những người yêu
nước…Chúng tắm các cuộc khởi nghĩa của
ta trong bể máu .
Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Một người chín nhớ mười mong một người .
Hương ơi! đi nhanh lên,
Gớm gì mà chậm như rùa thế
Lời nói hằng ngày
Phong cách ngôn ngữ chính luận
Văn bản nghệ thuật
tiết thứ :84
2.Phạm vi sử dụng:
Phạm vi sử dụng của ngôn ngữ nghệ thuật như thế nào?
Ngôn ngữ
nghệ thuật
Văn bản nghệ thuật là chủ yếu
Lời nói hằng ngày
Văn bản thuộc phong cách khác
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
tiết thứ :84
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
Phi nghe xong, chẳng nói chẳng rằng, mặc áo giáp,
vác mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân đi tắt ra
cửa bắc” ...
( Trích “Tam quốc chí”- La Quán Trung)
Ví Dụ:
3.Phân loại :

“Quê hương anh nước mặn đồnh chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá…”

Nàng ơi! Đã bao năm sôi kinh bóng quế.
Ta mài dùi đợi hội long vân.
Đến nay nghe mỏi mệt tâm thần
Mượn kỉ này ta nghỉ lưng một lát…
(Trích :Kịch Quan âm Thị Kính )
Ngôn ngữ thơ…
Ngôn ngữ sân khấu…
Ngôn ngữ tự sự…
BẢNG PHÂN LOẠI NGÔN NGỮ TRONG VĂN BẢN NGHỆ THUẬT
tiết thứ :84
Ngôn ngữ trong văn bản nghệ thuật được chia thành mấy loại?
Ngôn ngữ thơ
Các thể thơ, ca dao,hò vè
Giàu hình ảnh,nhạc điệu.
Truyện,kí,tiểu thuyết…
Miêu tả, trần thuật…
Kịch,chèo,tuồng…
Cá thể hoá(Nhân vật nói thể hiện tâm trạng,cá tính)

Ngôn ngữ tự sự
Ngôn ngữ sân khấu

Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
" Trong d?m gỡ d?p b?ng sen
Lỏ xanh bụng tr?ng l?i chen nh? v�ng
Nh? v�ng bụng tr?ng lỏ xanh
G?n bựn m� ch?ng hụi tanh mựi bựn."
( Ca dao ).
-Trong đầm, lá xanh, bông trắng, nhị vàng, hôi, tanh,... - Đảo trật tự từ ở câu 2 và 3, nghệ thuật so sánh.
Nơi sinh sống, cấu tạo, màu sắc, sự trong sạch của cây sen -> ca ngợi vẻ đẹp của hoa sen.
Khẳng định cái đẹp có thể hiện hữu và bảo tồn ngay trong những môi trường có nhiều cái xấu.
Từ ngữ - nghệ thuật:
Chức năng thông tin
Chức năng thẩm mĩ:
.
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
4.Chức năng :
tiết thứ :84
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
SƠ ĐỒ CHỨC NĂNG CỦA NGÔN NGỮ NGHỆ THUẬT
Chức năng
Thông tin
Thẩm mĩ
Đặc điểm, tính chất của sự vật, sự việc, hiện tượng
- Biểu hiện cái đẹp và khơi gợi nuôi dưỡng cảm xúc thẩm mĩ.
tiết thứ :84
II. Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật:
1. Tính hình tượng:
+ Cách 1 : Công lao của cha mẹ đối với con cái rất to lớn.
+ Cách 2 : Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Ví dụ
Cách 2 hay hơn,gợi hình tượng và biểu cảm hơn.
Trong hai cách trên cách nào gợi hình , biểu cảm hơn ?
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
Thế nào là tính hình tượng?
Tính hình tượng: Là khả năng ngôn ngữ có thể tái hiện hiện thực, làm xuất hiện ở người đọc những hình ảnh, màu sắc, biểu tượng…được nói đến trong văn bản để người đọc dùng vốn tri tức, vốn sống của mình liên tưởng, suy nghĩ, rút ra bài học nhân sinh.
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
Để tạo ra tính hình tượng, người viết sử dụng nhiều biện pháp tu từ như: so sánh, nhân hóa, hoán dụ, ẩn dụ, điệp từ, phối thanh... tạo nên tính đa nghĩa cho ngôn ngữ nghệ thuật
“Làn cây ven hồ gươm như làn mi, như ai dướn đôi lông mày.Không thể nghĩ cái đầm nước tuyệt vời ấy lại vắng hàng mi những rèm cây”. (Tô Hoài)
“...Áo chàm đưa buổi phân ly
Cầm tay nhau biết nói gì hôm nay...” (Tố Hữu)
“ Thuyền ơi có nhớ bến chăng.
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền” (Ca dao)
So Sánh
Hoán Dụ
Ẩn Dụ
Qua đình ngả nón trông đình
Đình bao nhiêu ngói thương mình bấy nhiêu (Ca dao)
2. Tính truyền cảm
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
Hồ Chủ Tịch kính yêu của chúng ta không còn nữa. Tổn thất này thật lớn lao! Đau thương này thật là vô hạn!
Dân tộc ta và Đảng ta mất đi một vị lãnh tụ thiên tài, một người thầy vĩ đại”
(Trích: Điếu văn của BCH TƯ Đảng Lao Động VN do ĐC Lê Duẩn đọc ngày 9-9-1969)
Tính truyền cảm của ngôn ngữ nghệ thuật là làm cho người đọc, người nghe cùng vui, buồn, yêu thích ...như chính người viết ; tạo nên sự đồng cảm sâu sắc giữa người đọc và người viết.
Cảm xúc của em thế nào khi đọc các ví dụ trên ?cho biết thế nào là tính truyền cảm?
+ Văn bản 1 : “ Sơ khảo khoa này, bác cử Nhu
Thực là vừa dốt lại vừa ngu
Văn chương nào phải là đơn thuốc
Chớ có khuyên xằng, chết bỏ bu.
(Trần Tế Xương).
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
3.Tính cá thể hoá:
Tiết 84:
+ Văn bản 2 : Cũng cờ cũng biển,cũng cân đai
Cũng gọi ông nghè có kém ai
Mảnh giấy làm nên thân giáp bảng …
Tưởng rằng đồ thật hoá đồ chơi.
(Nguyễn Khuyến)
Giống nhau: Đều nói về những ông nghè, ông cử nhưng thực chất là dốt nát.
Khác nhau: về ngôn ngữ của hai nhà thơ trào phúng.
+ Văn bản 1 : Châm biếm sâu cay qua những từ ngữ mang sắc thái mạnh, qua tiếng chửi rủa,gọi thẳng tên đối tượng.
+ Văn bản 2 : Cách nói mỉa mai thâm trầm,nhẹ nhàng,kín đáo nhưng sâu sắc.
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
Tiết 84:
Nhận Xét:
Thế nào là tính cá thể hoá ?
- Mỗi nhà văn,nhà thơ đều có khả năng,sở trường ,cách thể hiện,giọng điệu riêng.Đó là tính cá thể hoá trong phong cách ngôn ngữ nghệ thuật.
III.Luyện tập: bài tập 1:
Những phép tu từ sau thường được sử dụng để tạo ra tính hình tượng của ngôn ngữ nghệ thuật :
So sánh,ẩn dụ.
Hoán dụ,tượng trưng.
Cách nói ẩn dụ trong những ngữ cảnh tư từ.
Tất cả đều đúng.
Phong cách ngôn ngữ nghệ thuật
Tiết 84:
Đặc trưng nào sau đây là đặc trưng cơ bản nhất của phong cách ngôn ngữ nghệ thuật ?
Tính hình tượng.
Tính truyền cảm.
Tính cá thể hoá.
Tính hàm súc.
Bài tập 2:
3.Bài 3 :
Hãy chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống trong các câu văn,câu thơ sau :
“ Nhật kí trong tù”…………….một tấm lòng nhớ nước.
Biểu hiện.
Phản ánh.
Thấm đượm.
Canh cánh.
canh cánh.
Biểu hiện.
Phản ánh.
Thấm đượm.
3.Bài 4 :
Hãy chọn từ thích hợp để điền vào chỗ trống trong các câu văn,câu thơ sau :
Ta tha thiết tự do dân tộc
Không chỉ vì một dải đất riêng
Kẻ đã .….trên mình ta thuốc độc
..màu xanh cả Trái Đất thiêng.
+ Dòng 3 :
Gieo.
Vãi.
Phun.
Rắc.
Gieo.
Vãi.
Phun.
rắc
+ Dòng 4 :
Huỷ.
Diệt.
Tiêu.

Giết.
Huỷ.
Diệt.
Tiêu.
Triệt.
Giết.
Triệt.