Tuần 28. Ông già và biển cả

Hoàng Hải 2010
Tiết : 82-83
(Trích)
ÔNG GIÀ VÀ BIỂN CẢ
Nội dung bài học : Gồm ba phần .
1-Tìm hiểu vài nét chính về tác giả, tác phẩm.
2-Cảm nhận vẻ đẹp của ông lão ngư phủ . và vẻ đẹp của cá kiếm.(Kì phùng địch thủ)
3-Nghệ thuật văn xuôi độc đáo, giản dị và chân thật, thể hiện nguyên lí “Tảng băng trôi”.
I-Đọc- tìm hiểu chung :
(Học sinh đọc tiểu dẫn .)
Nhóm 1
Trình bày vài
nét chính về
tác giả ?

Nhóm 2 :
Tóm tắt tác
phẩm “Ông già
và biển cả” ?

Nhóm 3:
Vì sao nói :
“Tác phẩm
nghệ thuật như
tảng băng trôi”
?
Nhóm 4 :
Nội dung tác
phẩm được
rút ra từ
nguyên lí “Tảng
băng trôi” ?
Câu hỏi thảo luận
I-Tìm hiểu chung :
1-Tác giả :
-Ơ-nít Hê-minh-uê (1899-1961).Là nhà văn Mĩ
-Ông đã để lại dấu ấn sâu sắc trong văn xuôi hiện đại phương Tây và góp phần đổi mới lối viết truyện, tiểu thuyết của nhiều thế hệ nhà văn trên thế giới.
-1954 được trao giải thưởng Nô-ben về văn học
1953
1954
Huy chương Pu-lit-dơ
Huy chương giải Nô-ben
+Yêu nhiên nhiên hoang dại,thích phiêu lưu mạo hiểm
+Đại chiến I,II ông làm phóng viên mặt trận, viết báo…
Lối sống giản dị của nhà văn
* Suốt cuộc đời ước mơ “viết một áng văn xuôi giản dị và trung thực về con người”.
*-Tác phẩm tiêu biểu :
-Về tiểu thuyết :
+ Mặt trời vẫn mọc (1926)
+Giã từ vũ khí (1929)
+Chuông nguyện hồn ai (1940)
-Về truỵên ngắn :
+Tập truyện ngắn Trong thời đại của chúng ta (1925)
+Ông già và biển cả (1952)
2-Tác phẩm : “Ông già và biển cả” (1952)
a-Tóm tắt truyện :
-Chuyện kể về ông lão Xan-ti-a-gô 74 tuổi, thường đánh cá ở vùng nhiệt lưu, Suốt tám mươi tư ngày liền không bắt được con cá nào…
-Thế rồi, một mình ra khơi, ông đi thật xa….

BUÔNG CÂU
ÔNG LÃO THẢ 4 DÂY CÂU
…Ngày thứ tám mươi lăm, có một con cá kiếm đã cắn câu .
Ông già và con cá kiếm













Vào bờ
-Suốt ba ngày hai đêm, lão phải vật lộn với nó, cuối cùng lão đã chiến thắng, rồi đưa cá vào bờ .
-Đàn cá mập kéo đến, rỉa thịt cá kiếm, lão phải tiếp tục đương đầu với đàn cá dữ.
…Nhưng khi đưa được con cá vào bờ, nó chỉ còn lại một bộ xương khổng lồ .
b-Nghệ thuật :
+ “Ông già và biển cả” có cốt truyện đơn giản, nhân vật ít, ngôn từ không nhiều, lối viết giản dị, song phần chìm của nó rất lớn, gợi ra nhiều tầng nghĩa.
+ Nhà văn không công khai phát ngôn ý tưởng của mình , mà tạo ra nhiều “khoảng trống”, xây dựng hình tượng để người đọc tự suy ngẫm, tự phẩm bình và rút ra nhận xét.
Đó là biểu hiện của nguyên lí sáng tác do nhà văn đề ra: Tác phẩm nghệ thuật như một “tảng băng trôi” nó gồm 1 phần nổi và 7 phần chìm (phần chìm chính là cái đích nhà văn hướng tới)
Tảng băng trôi (1phần nổi, 7 phần chìm)
c-Nội dung tư tưởng tác phẩm:
“Ông già và biển cả” thể hiện một nội dung mới mẻ, độc đáo :
+Miêu tả cuộc hành trình của ông lão Xan-ti-a-gô, đuổi theo một khát vọng lớn lao, đẹp nhất ở đời.
+Hành trình nhọc nhằn và dũng cảm của người lao động trong một xã hội vô tình.
+Thể nghiệm về thành công và thất bại của người nghệ sĩ đơn độc khi theo đuổi ước mơ sáng tạo …
+Mối liên hệ giữa con người với thiên nhiên .
Niềm tin bất diệt vào con người.
II-Tìm hiểu đoạn trích :
+Dựa vào Sgk hãy cho biết vị trí của đoạn trích ?
+Đoạn trích kể lại sự việc gì ?
+Đoạn trích có thể chia làm mấy phần ? ý chính của mỗi phần ?
II-Đoạn trích :
1-Vị trí đoạn trích:
Nằm ở phần cuối truyện.
2-Tóm tắt đọan trích:
Kể lại việc ông lão Xan-ti-a-gô đuổi theo và bắt được con cá kiếm
3-Bố cục :
Có thể chia đoạn trích làm hai phần.
Phần 1: “Từ đầu…bồng bềnh theo sóng”: Diễn biến cuộc chinh phục con cá kiếm của ông lão
Phần 2 : “còn lại”: Hành trình trở về của ông lão.
Qua các vòng lượn, vẻ đẹp của cá kiếm được tác giả miêu tả như thế nào ?
và có ý nghĩa gì ?
1-Hình tượng vẻ đẹp của cá kiếm :
1-Hình tượng vẻ đẹp của cá kiếm :
a-Vẻ đẹp cá kiếm qua các vòng lượn :

-Mặt trời mọc lần thứ ba, con cá bắt đầu lượn vòng.
-Hình ảnh của những vòng lượn được lặp đi lặp lại nhiều lần:
“Vòng tròn lớn” ; “Con cá đã quay tròn, nhưng con cá chậm rãi lượn vòng” “vòng tròn hẹp dần”.

Ca ngợi sự kiên cường, dũng cảm của ông lão ngư phủ lành nghề, dày dạn kinh nghiệm, đồng thời đối thủ của ông ,con cá cũng kiên cường chẳng kém .
Đến vòng lượn thứ ba, lão lần đầu thấy con cá.
Qua cảm nhận của ông lão, vẻ đẹp của cá kiếm được tác giả miêu tả như thế nào ?và có ý nghĩa gì ?
b-Vẻ đẹp của cá kiếm qua cảm nhận của ông lão :
Thị giác
Xúc giác

-Qua những vòng lượn của
con cá .
+Vòng tròn lớn (xa)Vòng
tròn nhỏ dần (gần)
-Áp lực của sợi dây, rất nặng
-Sự vùng vẫy của con cá.
-Cảm giác đau đớn nơi bàn
tay
cảm nhận gián tiếp.
-
-Đến vòng thứ ba thấy con
cá, một con cá khổng lồ.
-Cái đuôi lớn hơn cả chiếc
lưỡi hái lớn, thân hình đồ sộ
cánh vi xếp lại, bộ vi to sụ
bên sườn xoè rộng.
-Thân hình và cái đuôi được
đặc tả sự đồ sộ to lớn .
nhìn thấy trực tiếp.
Vẻ đẹp dũng mãnh và mạnh mẽ của con cá được cảm nhận từ
gián tiếp đến trực tiếp (từ xúc giác đến thị giác), từ xa đến gần, cảm
nhận từng bộ phận đến toàn thể.
Cảm nhận của ông lão
b-Vẻ đẹp của cá kiếm qua cảm nhận của ông lão :
c-Vẻ đẹp của cá kiếm trước khi chết :
Dường như nó không chấp nhận cái chết , phóng vút lên , phô hết tầm vóc khổng lồ và sứcmạnh ….
Qua độc thoại trước và sau khi hạ được cá kiếm, thì những lời lẽ và suy nghĩ của ông lão, có ý nghĩa gì ?
c- Thái độ của ông lão đối với con cá kiếm :
Sau khi bắt được con cá
Trước khi bắt được con cá.
Qua những lời độc thoại của ông lão
 Quan hệ giữa ông lão và con cá kiếm rất phức tạp :
+Người đi săn và con mồi (người đi câu với con cá được câu).
+Quan hệ giữa hai kì phùng địch thủ (cân tài ,cân sức..)->
Sự kiên cường, dũng cảm của ông lão.
+Quan hệ giữa hai người bạn, cảm thông chia sẻ vẻ đẹp tâm hồn.
+Quan hệ ứng xử giữa con người và môi trường
c- Thái độ của ông lão đối với con cá kiếm :
Quyết tâm bắt bằng được con cá
Lão nói: Mình phải dốc hết sức…
Lão nói : Phải cố gắng cầm cự…
tao sẽ tóm mày nơi vòng lượn…
Lão nói : -Ta là lão già mệt mệt
mỏi. Nhưng ta đã giết con cá này
người anh em của ta …
Biểu tượng sức mạnh của thiên nhiên : hùng vĩ , kiêu hùng
 Vẻ đẹp của cá kiếm được nhìn ở nhiều góc độ khác nhau:
Chứng minh đoạn trích biểu hiện rõ nhất nguyên lí sáng tác : tác phẩm nghệ thuật như “tảng băng trôi”?
d- Sự thể hiện của nguyên lí
“Tảng băng trôi”

Hình ảnh con cá kiếm có ý nghĩa gì ?

Qua vẻ đẹp, và “phẩm chất”, qua quan hệ giữa người đi săn và đối tượng…h/a con cá trở nên hàm ẩn ý nghĩa lớn lao hơn, trừu tượng hơn : Đó là h/a của ước mơ,của lí tưởng mà con người hằng theo đuổi.

d- Sự thể hiện của nguyên lí
“Tảng băng trôi”
Hình ảnh con cá kiếm trước và sau khi bị chinh phục nói lên điều gì ?
Hình ảnh con cá kiếm trước và sau khi bị chinh phục…phải chăng là từ ước mơ đã thành hiện thực…và vì thế mà ước mơ không còn huy hoàng và đẹp đẽ như trước nữa.
d- Sự thể hiện của nguyên lí
“Tảng băng trôi”
3-Nghệ thuật của đoạn trích:
a-Ngôn ngữ : Ngôn ngữ có sự kết hợp giữa người dẫn chuyện và ngôn ngữ trực tiếp của nhân vật : Độc thoại nội tâm và đối thoại hướng đến cá kiếm..
b-Văn tả kết hợp với kể, tạo ra nhiều “khoảng trống” :
+Ví dụ khi tả sợi dây câu : “…Thế rồi sợi dây câu thoát đi mất […]có thể hiểu thêm là :Lão sợ sợi dây đứt nên buông dây ra…
+Hay là : “..con cá là vận may của ta ..” ta hiểu thêm là : “…ông lão đã vượt qua được vận rủi..” thể hiện hàm súc, ngắn gọn . Giúp người đọc như trực tiếp chứng kiến sự việc, và bình luận về tác phẩm.
c-Xây dựng biểu tượng: đối lập, tương đồng rất độc đáo.(cá kiếm và ông lão )
Nghệ thuật bậc thầy viết văn của Hê-minh-uê .Biểu hiện Nguyên lí sáng tác : tác phẩm nghệ thuật như một “ tảng băng trôi ”.
4-Kết luận :
- Đoạn văn tiêu biểu cho cách viết độc đáo của Hê-minh-uê, luôn đặt con người đơn độc trước những thử thách , vượt qua thử thách, vượt qua giới hạn của chính mình để vươn tới đạt những ước mơ khát vọng lớn lao và cao cả .
- Hai hình tượng ông lão và con cá kiếm đều gợi ra nhiều tầng nghĩa cho tác phẩm : đoạn văn tiêu biểu cho lối viết của nhà văn, coi tác phẩm nghệ thuật như một tảng băng trôi.
III- TỔNG KẾT:
Thông qua hình tượng ông lão quật cường , chiến thắng con cá kiếm bằng kĩ năng và tay nghề điêu luyện, tác giả gửi gắm niềm tin lớn lao vào con người . Trong bất kì hoàn cảnh nào “Con người có thể bị huỷ diệt nhưng không thể bị đánh bại”.
Ghi nhớ : (Sgk)

V-Luyện tập và củng cố:
Tại sao có thể đánh giá văn bản vừa học tiêu biểu cho nguyên lí “Tảng băng trôi” của Hê-minh-uê ?
Chọn các câu sau :
A-Kết hợp ngôn ngữ kể và tả.
B-Miêu tả đối thoại và độc thoại nội tâm.
C-Lối viết đơn giản, dung dị hai hình tượng ông lão và cá kiếm nhiều tầng nghĩa.
D-Cả A-B-C.
D?n ch?ng Những lời độc thoại, đối thoại của ông già
- Đối thoại với chính mình với tay, chân: " Nào hỡi hai bàn tay kéo đi", "Nào hỡi hai chân giữ vững nhé"; với cái đầu: "Mày chớ bỏ ta." -> Nói với tay chân là nói về thể chất, nói với cái đầu là động viên tinh thần (con người ngoài sức mạnh về thể chất còn phải có sức mạnh tinh thần) ? Ý chí vượt khó khăn.
- Độc thoại: "Lão nghĩ phải bình tĩnh lại mới được, phải bình tĩnh và chịu đựng nỗi nhọc nhằn này sao cho xứng đáng là một con người hoặc cũng phải được như con cá ." -> đề cao ý chí nghị lực của con người.
- Đối thoại với cá: gọi cá " người anh em", "tao chưa bao giờ thấy bất kì ai hùng dũng, duyên dáng, bình tĩnh, cao thượng hơn mày" -> sự chiêm ngưỡng, ngưỡng mộ con mồi
? Con người ai cũng yêu quí thành quả lao động và quyết tâm giữ thành quả lao động không thể để mất -> chứng minh con người không bị đánh bại.

?Qua nh?ng l?i d?c tho?i c?a ơng l�o, ta nh?n th?y : quan h? gi?a ơng l�o v� con c� ki?m r?t ph?c t?p .
+Ngu?i di san v� con m?i (ngu?i di c�u v?i con c� du?c c�u)
+Quan h? gi?a hai kì ph�ng d?ch th? (c�n t�i ,c�n s?c..)
+Quan h? gi?a hai ngu?i b?n, c?m thơng chia s?
+Quan h? ?ng x? gi?a con ngu?i v� mơi tru?ng
- Khi bị cắn câu,con cá bắt đầu bơi lượn vòng tròn.
- Khi dây chùng ông lão thu dây vào rất nhẹ nhàng. Lão dùng cả hai tay, lắc người…mà kéo”.
- “Vòng tròn hẹp hơn…con cá đang liên tục ngoi lên trong lúc bơi”.
- Hai giờ sau: lão mệt thấu xương.
- Bây giờ con cá lại tiếp tục lượn vào theo vòng tròn của nó, trông điềm tĩnh và tuyệt đẹp. Chỉ có cái đuôi đồ sộ cử động…
-”Hai lần lão cảm thấy…choáng váng. Ta không thể tự chơi xỏ mình…được”.128
- Đến vòng thứ ba…độ dài của nó” 129
- Lão gượng hết sức ra mà kéo con cá khổng lồ.
- “Nhưng khi lão tập trung hết sức lực...mà kéo”…130
-Thì con cá chao mình tránh ra rồi lật thẳng người lên bơi đi.
-Khi bị lao đâm dường như nó không chấp nhận cái chết,..nhưng phái đành chấp nhận thất bại. Con caù ñaõ mang caùi cheát trong mình söïc tænh phoùng vuùt khoûi maët nöôùc phoùng heát taàm voùc khoång loà veû ñeïp vaø söùc löïc cuûa noù…Con caù traéng baïc thaúng ñô vaø boàng beành theo soùng.=> caùi cheát cuûa con caù cuõng boäc loä veû ñeïp keâu huøng hieám thaáy.

Lão đã di chuyển được nó"Ông lão nhấc cao ngọn lao phóng xuống sườn con cá. Ngay sau vây ngực đồ
sộ,."cảm thấy mũi sắt cắm phập vào, lão tì người lên cắm sâu xuống rồi dồn hết trọng lực lên cán lao.
->sự lành nghề của ông lão đã thắng con cá kiếm.
Ơng l�o d�ng lao, d?n l?c d�m con c� , v� cu?i c�ng cung gi?t du?c nĩ
* Ý nghĩa biểu tượng:
- Nhà văn miêu tả vẻ đẹp của con cá kiếm nhằm đề cao vẻ đẹp của con người (phần chìm của tảng băng trôi).- Nghệ thuật miêu tả giản đơn giàu sức gợi: đối tượng chinh phục càng cao cả, đẹp đẽ thì vẻ đẹp của ông lão càng được tôn lên.
Qua đó tôn vinh vẻ đẹp của người lao động: giản dị và ngoan cường dóc hết sức lực, toàn tâm toàn ý thực hiện cho được ước mơ của mình.- Hành trình đuổi theo con cá kiếm khổng lồ -> cũng là hành trình theo đuổi khát vọng lớn lao của con người.
- Con cá biểu tượng cho thiên nhiên kì vĩ - không chỉ là kẻ thù mà đôi lúc còn là bạn của con người.lõa nghĩ "người anh em ạ.là vận may của mình".
Ca ngợi sự kiên cường, dũng cảm của ông lão ngư phủ lành nghề, dày dạn kinh nghiệm, đồng thời đối thủ của ông ,con cá cũng kiên cường chẳng kém .