Tuần 27. Tình cảnh lẻ loi của người chinh phụ (trích Chinh phụ ngâm)

Tác giả : Đặng Trần Côn
Dịch giả : Đoàn Thị Điểm
(Trích Chinh Phụ Ngâm )
Gv : Minh Trung
Web : minhtrunglapvo1
I. TIEÅU DAÃN :
1. Tác giả:

- Đặng Trần Côn người làng Nhân Mục - Thanh Trì - Hà Nội,
sống khoảng nửa đầu TK XVIII .
- Ngoài CPN , ông còn một số tác phẩm chữ Hán .
2. Tác phẩm :

+ CPN gồm 478 câu thơ làm theo thể trường
đoản cú ( câu dài ngắn không đều nhau ).
+ CPN nói lên sự oán ghét chiến tranh phi nghĩa, thể hiện tâm trạng khao khát tình yêu,hạnh phúc lứa đôi .
3. Dịch giả :
Đoàn Thị Điểm ( SGK )
a. Vị trí :
Từ câu 193 - 216 của CPN
4. Đoạn trích :
TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ
( TRÍCH CHINH PHỤ NGÂM )

Dạo hiên vắng thầm gieo từng bước, Hương gượng đốt hồn đà mê mãi,
Ngồi rèm thưa rủ thác đòi phen . Gương gượng soi lệ lại châu chan.
Ngoài rèm thước chẳng mách tin , Sắt cầm gượng gảy ngón đàn,
Trong rèm, dường đã có đèn biết chăng? Dây uyên kinh đứt phím loan ngại chùng.
Đèn có biết dường bằng chẳng biết, Lòng này gửi gió đông có tiện,
Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi . Nghìn vàng xin gửi đến non Yên.
Buồn rầu nói chẳng nên lời, Non Yên dù chẳng tới miền,
Hoa đèn kia với bóng người khá thương . Nhớ chàng thăm thẳm đường lên bằng trời.
Gà eo óc gáy sương năm trống, Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu.
Hoè phất phơ rủ bóng bốn bên . Nỗi nhớ chàng đau đáu nào xong.
Khắc giờ đằng đẵng như niên , Cảnh buồn người thiết tha lòng,
Mối sầu dằng dặc tựa miền biển xa . Cành cây sương đượm tiếng trùng mưa phun .
b. Bố cục
- 8 câu đầu: Nỗi bồn chồn, ngóng trông
- 8 câu tiếp: Sự đắm chìm trong sầu tư khắc khoải
- 8 câu còn lại: Mong ước gửi đến chồng lòng thương nhớ

II. Đọc hiểu
1. Nỗi cô đơn của người chinh phụ (16 cõu d?u).
a. 8 câu đầu n?i b?n ch?n, ngúng trụng.
* Hành động:
+ D?o hiờn: L?ng l? di đi lại lại nhu d?m bu?c (từng bước).
+ Buông, cuốn rèm: Lặp lại nhiều lần (đòi phen).
Những động tác lặp đi lặp lại không mục đích, vô nghĩa.
? Nghệ thuật tả tâm trạng qua hành động.
* Tr«ng tin th­íc (H­íng ra ngoµi)  hi väng ®­îc tin chång. Kh«ng cã tin ( ch¼ng).
=>Nỗi thất vọng.
*Hướng về ngọn đèn (Bên trong phòng): Tâm sự, tìm sự đồng cảm.

Thời gian về đêm Nỗi thao thức
+ Câu hỏi tu từ: (đèn biết chăng?)
Tự trả lời: (đèn chẳng biết). Vì đèn vô tri vô giác
Người chinh phụ tự ý thức được cảnh ngộ
cô đơn của mình.
+ Điệp từ (Rèm, đèn).
+ Điệp ngữ bắc cầu ( Đèn biết chăng?- Đèn có biết):
? Bút pháp tả cảnh ngụ tình.
Hi vọng mong manh
* Hướng về bóng mình (chính lòng mình):
+ Hoa đèn:
+ Bóng người:
+ Khá thương:
- Người chinh phụ tự thương mình.
- Đặng Trần Côn thương cho người chinh phụ.
- Đoàn Thị Điểm: + Thương người chinh phụ.
+ Thương chính mình.



Sự tàn lụi.
Nỗi cô đơn, không ai chia sẻ.
Cô đơn, mất dần sự sống.
* Tiểu kết:
- Đoạn trích đã thể hiện một cách tinh tế, sâu sắc tâm trạng lẻ loi của người chinh phụ bằng thái độ đồng cảm sâu sắc của tác giả.
Qua tâm trạng của người chinh phụ, tác giả đã gián tiếp tố cáo tội ác của chiến tranh phi nghĩa.
- Đoạn trích thể hiện bút pháp tả tâm trạng đặc sắc ( Tả qua hành động, cử chỉ; tả cảnh ngụ tình; giọng điệu tha thiết; điệp từ, điệp ngữ...).
Gà eo óc gáy sương năm trống, Hoè phất phơ rủ bóng bốn bên
b.8 câu tiếp:
Sự đắm chìm trong sầu tư khắc khoải
- Gà "eo óc "gáy => Âm thanh thưa thớt , văng vẳng => Không gian mênh mông, tĩnh lặng Taờng theõm aỏn tửụùng vaộng veỷ , coõ ủụn
- Hoè "phất phơ" rủ bóng=> Không khí quạnh quẽ đìu hiu
Đảo ngữ => Khắc hoạ đậm nét thành ?n tượng
Cảnh mở rộng hơn, có thêm âm thanh và hình ảnh nhưng không gian mênh mông, quạnh quẽ, không khí vắng lặng đìu hiu >< chỉ có một mình chinh phụ
Tô đậm hơn nỗi cô đơn, cô quạnh
=> Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình

Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình

So sánh và từ láy : Thời gian chờ đợi như kéo dài vô tận , nỗi sầu muộn vì cô đơn cũng triền miên không nguôi , không dứt => Tâm trạng cụ thể như đong , đo, đếm được
- Khắc giờ "đằng đẵng"như năm tháng => Thời gian như kéo dài vô tận =>Thời gian tâm lí
- Nỗi sầu " dằng dặc"=>Triền miên , không dứt
- So sánh : Mối sầu = Miền biển xa=> Nỗi sầu muộn trong vô vọng
* Tâm trạng chinh phụ :

Hương gượng đốt hồn đà mê mãi, Gương gượng soi lệ lại châu chan. Sắt cầm gượng gảy ngón đàn , Dây uyên kinh đứt phím loan ngại ngùng.
Điệp từ "Gương" kết hợp động từ "Gảy , soi , đốt" gắn liền với các đồ vật "Đàn, hương, gương" ? Thể hiện hành động gượng gạo, miễn cưỡng "Dây đứt phím chùng" - Báo hiệu sự không hay trong tình vợ chồng .
? Bằng nghệ thuật so sánh, ẩn dụ , tượng trưng , tác giả làm nổi nỗi cô đơn ghê gớm đang bủa vây người chinh phụ .
* Gắng gượng đốt hương, soi gương trang điểm, gảy đàn =>Mong thoát khỏi nỗi sầu muộn .
Đốt hương : "hồn đà mê mải" => Không để ý để tâm
Soi gương " lệ lại châu chan" =>Khóc trong nỗi tủi sầu khi đối diện với chính mình
Gảy đàn : Sợ đàn đứt dây
=> Phấp phỏng , hãi hùng trong lo sợ lẻ loi trọn kiếp
Công việc quen thuộc, thú chơi tao nhã thành gắng gượng, miễn cưỡng => Càng đau khổ, sầu muộn, lo âu
2 . Niềm nhớ thương người chồng ở phương xa :
- Hình ảnh ước lệ "Gió Đông", "Non yên"
? Người chinh phụ muốn gửi niềm thương nhớ đến chồng nhưng không hi vọng .
Lòng này gửi gió đông có tiện , Nghìn vàng xin gửi đến non Yên . Non Yên dù chẳng tới miền , Nhớ chàng thăm thẳm đường lên bằng trời .

Trời thăm thẳm xa vời khôn thấu , Nỗi nhớ chàng đau đáu nào xong.
- Caùc töø laùy “ Thaêm thaúm, ñau ñaùu…” Taäp trung theå hieän noãi nhôù chöøng nhö voâ taän .
Câu thơ :
Cảnh buồn người thiết tha lòng,
Cành cây sương đượm tiếng trùng mưa phun
Caỷnh laùnh leừo vụựi "Sửụng, mửa, tieỏng coõn truứng"
? Gợi sự cô đơn, buồn nhớ .
=> Bút pháp ước lệ, độc thoại nội tâm, tả cảnh ngụ tình, tác giả giúp người chinh phụ trực tiếp bộc lộ nỗi nhớ nhung người chồng nơi biên ải .
III. Tổng kết
1.Nội dung :
* Phản ánh hiện thực bi thảm trong chiến tranh phi nghĩa , hạnh phúc bao đôi lứa phải chia lìa , bao phụ nữ phải đau khổ trong cô đơn , mỏi mòn nhung nhớ
* Cảm thương trước nỗi cô đơn ,sầu muộn , nhớ nhung của người chinh phụ, nạn nhân đau khổ nhất của chiến tranh li tán
*Đề cao khát vọng hạnh phúc lứa đôi
Giá trị hiện thực và ý nghĩa nhân đạo cao cả
2.Nghệ thuật :
*Những cung bậc tình cảm và những sắc thái khác nhau của nỗi cô đơn sầu muộn trong lòng chinh phụ được diễn tả cụ thể , sống động => Miêu tả nội tâm tinh tế , sâu sắc bằng nhiều biện pháp.
* Ngôn ngữ giản dị nhưng chọn lọc , sử dụng nhiều từ láy có giá trị biểu cảm cao.
Góp phần đưa chữ Nôm lên đỉnh cao trong nền văn học dân tộc
*Thể thơ giàu tính dân tộc và có giá trị biểu cảm
TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ ( TRÍCH CHINH PHỤ NGÂM )
Đặng Trần Côn -Dịch giả Đoàn Thị Điểm .
1 . Cho bieỏt vỡ sao ngửụứi chinh phuù ủau khoồ ?
a/ Chiến tranh phi nghĩa đã đẩy người chồng ra trận, người chinh phụ lâm vào tình cảnh lẻ loi, đơn chiếc, vò võ chờ chồng mà không rõ ngày về .
c/ Nỗi đau của người chinh phụ mất đi hạnh phúc lứa đôi là nỗi đau đáng quan tâm, chia sẻ - lên án những thế lực cướp đi hạnh phúc của họ .
b/ Chiến tranh phi nghĩa đã cướp đi cuộc sống hạnh phúc
của người phụ nữ .
2. Chỉ ra những câu thơ là lời của người chinh phụ và cho biết giá trị của nó ?
Lời tâm sự với ngọn đèn :
Trong rèm, dường đã có đèn biết chăng? Đèn có biết dường bằng chẳng biết, Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi Buồn rầu nói chẳng nên lời, Hoa đèn kia với bóng người khá thương .
- Ng?m nguứi v?i nh?ng v?t d?ng quen thu?c :
Hương gượng đốt hồn đà mê mãi, Gương gượng soi lệ lại châu chan. Sắt cầm gượng gảy ngón đàn , Dây uyên kinh đứt phím loan ngại ngùng.