Tuần 27. Số phận con người

M. A. Sô - lô - khốp
MỘT SỐ HÌNH ẢNH VỀ NƯỚC NGA
RÔTTÔP
Sông Von ga
I. TÌM HIỂU CHUNG
1. Tác giả M. Sô – lô - khốp
Đọc phần Tiểu dẫn và nêu vắn tắt những nét chính về nhà văn M. Sô – lô - khốp?
?
- Là nhà văn Xô-viết lỗi lạc, được vinh dự nhận giải thường Nobel về văn học năm 1965 (ông còn được nhận giải thưởng văn học Lê-nin, giải thưởng văn học quốc gia).
- Cuộc đời và sự nghiệp gắn bó với sự ra đời của chế độ xã hội chủ nghĩa tại vùng đất Sông Đông trù phú, đậm bản sắc văn hoá người dân Côdắc.
- Là nhà văn xuất thân từ nông dân lao động, Sô-lô-khốp am hiểu và đồng cảm sâu sắc với những con người trên mảnh đất quê hương. Đặc điểm nổi bật trong chủ nghĩa nhân đạo của Sô-lô-khốp là việc quan tâm, trăn trở về số phận của đất nước, của dân tộc, nhân dân cũng như về số phận cá nhân con người.
- Nét nổi bật trong phong cách nghệ thuật của là viết đúng sự thật. Ông không né tránh những sự thật dù khắc nghiệt trong khi phản ánh những bức tranh thời đại rộng lớn, những cảnh đời, những chân dung số phận đau thương. Trong sáng tác của ông, chất bi và chất hùng, chất sử thi và chất tâm lí luôn được kết hợp nhuần nhuyễn.
Tác phẩm tiêu biểu
+ Tiểu thuyết Sông Đông êm đềm (1925 - 1940) được tặng giải thưởng quốc gia
+ Tiểu thuyết Đất vỡ hoang
+ Truyện số phận con người

Tên tuổi và tác phẩm của M Sô lô khôp làm rạng rỡ nền văn học Xô viết. Sự nghiệp văn chương đã đưa ông vào hàng ngũ những nhà văn lớn nhất thế kỉ XX

2. Tác phẩm Số phận con người
Dựa vào Tiểu dẫn hóy vị trí của truyện ngắn Số phận con người trong nền văn học Xô-viết.
?
- Là cột mốc quan trọng mở ra chân trời mới cho văn học Xô Viết.
- Truyện có một dung lượng tư tưởng lớn khiến cho có người liệt nó vào loại tiểu anh hùng ca.
- Thể hiện một cách nhìn cuộc sống và chiến tranh một cách toàn diện, chân thực
a) Vị trí
b) Tóm tắt
Nhân vật chính của truyện là An- đrây Xô cô lốp - từng là một người lính Xô -viết . Anh đã kể cho tác giả nghe về cuộc đời đau khổ của mình ...

Chiến tranh bùng nổ
Chia tay vợ con lên đường ra trận
Chiến tranh ngày càng ác liệt
Bị thương rồi bắt làm tù binh
Bị đày đọa hai năm trong trại tập trung của phát xít Đức
Phát xít Đức bắt cả tù binh lái xe. Cơ hội để Xô- cô -lốp trốn thoát, trở về phía Hồng quân
Biết tin ngôi nhà bị trúng bom phát xít, vợ và hai con gái bị giết hại
Tiến quân vào giải phóng Berlin
Vui mừng đọc thư con trai - giờ là đại úy pháo binh cũng đang tiến công vào Berlin. Anh hi vọng gặp con trai trên đất Đức.
Nhưng đúng vào ngày chiến thắng, 9/5/1945....
Đứa con trai duy nhất, niềm hy vọng cuối cùng của anh đã bị một tên thiện xạ Đức bắn chết
Anh chôn niềm vui sướng và niềm hi vọng cuối cùng trên đất Đức, trở về đơn vị như người mất hồn
Giải ngũ, đến sống nhờ nhà người bạn và làm nghề lái xe.
Đau buồn, anh hay vào quán uống rượu.
Tình cờ nhìn thấy bé Vania và anh bắt đầu thấy thích nó.
Bé Vania và mảnh dưa hấu vừa nhặt được
Mặt bê bết dưa hấu.
- Sao chú lại biết tên cháu là Vania ?
Trò chuyện với bé Vania trên xe
- Ta là bố của con
Bố yêu của con ơi !
Vania ôm cổ, hôn vào má, vào môi, vào trán của Xô cô lốp
Đây, tôi tìm được cháu Vaniuska của tôi rồi...
Bà chủ đứng nhìn nó ăn ngấu nghiến mà nước mắt ròng ròng
... Lấy tạp dề che mặt khóc
Tôi thấy lòng vui không lời nào tả xiết

Bố ơi , cái áo bành tô da của bố đâu rồi?
Đêm nào tôi cũng chiêm bao thấy những người thân quá cố
Ban ngày anh trấn tĩnh, không than vãn nhưng ban đêm thức giấc thì gối ướt đẫm nước mắt.
Chia tay với tác giả :
- Tạm biệt anh bạn, chúc anh may mắn
Hai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng của bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ ...
II. Đọc hiểu văn bản
1. Những số phận bị chiến tranh vùi dập
a) Nhân vật An- đrây Xô-cô-lốp
Em biết gì về nhân vật An- đrây Xô-cô-lốp trong chiến tranh? Nhận xét của em?
?
- Trong chiến tranh
+ Chiến đấu, bị thương hai lần
+ Bị đày đoạ trong các trại tập trung của phát xít Đức, vẫn giữ vững khí phách anh hùng của người lính Xô - viết
+ Vợ và con gái bị bom phát xít giết hại từ 1942
+ Con trai A-na-tô-li, chú học sinh giỏi toán, đại uý pháo binh, hi sinh trong ngày chiến thắng tại Bec lin
Chiến tranh tước đoạt tất cả những gì quí giá nhất: quê hương, gia đình, tình yêu thương, niềm hi vọng
Phân tích hoàn cảnh và tâm trạng An-đrây sau chiến tranh và trước khi gặp bé Va-ni-a
?
- Sau chiến tranh
Hoàn cảnh
+ Không vợ con, không nhà cửa, không niềm hi vọng, không trở về quê hương
+ Trở thành kẻ lang thang, ăn nhờ ở đậu chìm trong men rượu để trốn chạy quá khứ
Tâm trạng
+ Tinh thần và thể chất dường như đổ sụp, trở nên như người mất hồn
+ Nỗi buồn đau mất mát in đậm trên gương mặt anh (cặp mắt nguội lạnh lúc nào cũng buồn thê thảm) vò xé trát tim anh (trái tim tôi đã suy kiệt, đã bị chai sạn vì đau khổ)
Sô-lô-khốp không ngần ngại nói lên cái giá rất đắt của chiến thắng, những đau khổ tột cùng của con người do chiến tranh gây nên
Qua hoàn cảnh và tâm trạng của Xô cô lốp tác giả muốn nói đến điều gì?
?
II. Đọc hiểu văn bản
1. Những số phận bị chiến tranh vùi dập
a) Nhân vật An- đrây Xô-cô-lốp
b) Bé Va - ni - a
Bé Va - ni - a gặp An- đrây Xô-cô-lốp trong hoàn cảnh nào? Em có nhận xét gì về nhân vật này?
?
- Vì chiến tranh mà trơ trọi, đói khát lang thang
+ Bố chết ngoài mặt trận, mẹ chết bom
+ Ai cho gì ăn nấy, bạ đâu ngủ đấy, quần áo rách bươm như xơ mướp, bẩn như ma lem
- Thơ dại nhưng ý thức được nỗi bất hạnh của mình: đôi lúc lặng thinh, tư lự, thở dài
- Dù biết bố đã hi sinh nhưng vẫn mãi mong ngày gặp bố, kí ức thơ dại đôi lúc trở về
2. Lòng nhân ái vượt lên số phận
An-đrây đã nhận bé Va-ri-a làm con như thế nào? Điều gì đã khiến anh có quyết định nhanh chóng như vậy?
?
- Xô cô lốp nhận Va ni a làm con vì:
+ Xót thương cho cảnh ngộ của Va ni a
+ Yêu mến vẻ đẹp hồn nhiên thánh thiện của Va ni a : cặp mắt cứ như những ngôi sao sáng ngời
+ Đồng cảnh ngộ, tình phụ tử thiêng liêng và tinh thần trách nhiệm đã thức tỉnh
Việc An- đrây Xô-cô-lốp nhận Va ni a làm con nuôi tác động lớn lao đến hai cha con như thế nào?
?
Việc An- đrây Xô-cô-lốp nhận Va ni a làm con nuôi
Đối với Xô - cô - lốp
Tâm hồn anh nhẹ nhõm và bừng sáng, làm hồi sinh trái tim đã chai cứng vì đau đớn; Cứu vớt linh hồn, giúp anh phần nào trở về với cuộc sống bình thường, lấy lại phần nào bóng dáng gia đình với trẻ thơ, trách nhiệm, niềm hi vọng; Vỡ Va ni a tự nguyện dành lấy những trách nhiệm nặng nề; Gắng sao không làm tổn thương đến trái tim bé bỏng của Va ni a bằng cách giấu đi những sự thật cuộc đời; Giấu đi những giọt nước mắt đàn ông nóng bỏng, hiếm hoi; Vượt lên những khúc mắc của đời sống thường ngày
Đối với Va - ni - a
Thổi một luồng gió mới vào tâm hồn bé thơ, khiến cậu nhảy chồm lên ríu rít, líu lo vang rộn, ríu rít như chim sẻ; quấn quýt lấy anh không rời và rúc vào nách anh như con chim sẻ dưới mái rạ, ngáy khe khẽ
Hai số phận đau khổ đã dựa vào nhau, nâng đỡ nhau: Va ni a bé bỏng cần có vòng tay cứng cáp của Xô cô lốp cưu mang, giúp đỡ, chở che; Tình thương và trách nhiệm khiến Xô cô lốp bình tĩnh lại, đứng thẳng dậy vươn mình vượt qua số phận, thức dậy trong anh một niềm hi vọng mới
3. Thái độ của người kể chuyện và ý nghĩa lời trữ tình ngoại đề
Nhận xét về thái độ của người kể chuyện. ý nghĩa về lời trữ tình ngoại đề ở cuối tác phẩm
?
- Xô cô lốp: tin cậy, cởi mở, có phần hồn nhiên, bộc trực dễ xúc động
- Tác giả:
+ Không che dấu thiện cảm đặc biệt với Xô cô lốp
+ Bày tỏ sự đồng cảm, khâm phục và tin tưởng ở tính cách Nga kiên cường
III. Tổng kết
Nhận xét về những suy nghĩ mà nhà văn gửi gắm qua tác phẩm.
?
1. Nội dung
- Xô-cô-lốp là biểu tượng của tính cách Nga, tâm hồn Nga, biểu tượng của con người thế kỷ XX: kiên cường, dũng cảm, giàu lòng nhân ái, nhân vật mang tầm sử thi.
- Sô-lô-khốp suy nghĩ sâu sắc về số phận con người- tin tưởng vào nghị lực phi thường của con người cách mạng có thể vượt qua số phận.
2. Nghệ thuật tự sự
Nhận xét về nghệ thuật tự sự của truyện
?
- Kiểu truyện lồng truyện, hai người kể chuyện (tác giả và nhân vật). Nhờ đó, đảm bảo tính chân thực, tạo ra một phương thức miêu tả lịch sử mới: lịch sử trong mối quan hệ mật thiết với số phận cá nhân.
- Sáng tạo nhiều tình huống nghệ thuật, nhiều chi tiết tình tiết để khám phá chiều sâu tính cách nhân vật.