Tuần 27. Số phận con người

TRÂN TRỌNG KÍNH CHÀO
QUÝ THẦY CÔ GIÁO !
Thực hiện : Đặng Thị Lê Tuyến
M. Sô - lô - khốp
SỐ PHẬN CON NGƯỜI
I. Tìm hiểu chung:

1/ Tác giả : M. Sôlôkhốp (1905-1984)
Nêu ngắn gọn những nét chính về tác giả Sô- Lô– Khốp ?
- Là nhà văn Xô viết lỗi lạc , ông sinh tại thị trấn Vi-ô- sen-xcai-a, thuộc tỉnh Rô xtốp, trong gia đình nông dân, gắn bó máu thịt với vùng thảo nguyên sông Đông.
- Thời nội chiến : nghỉ học, sớm tham gia CM
- Năm 1922, ông lên Matxcơva làm nhiều nghề để kiếm sống, tự học để thực hiện ước mơ viết văn .
- 1925 trở về quê và sáng tác “Sông Đông êm đềm”
- Chiến tranh Vệ quốc (1941-1945) làm phóng viên chiến trường .
- 1939 được bầu vào Viện Hàn Lâm KH Liên Xô.
- 1965 được giải Nobel văn học
- Phong cách : tự sự, hình tượng mạng đậm tính sử thi, những con người giàu nghị lực và có ý thức trách nhiệm cao…
- Tác phẩm chính:
Truyện sông Đông, Sông Đông êm đềm, Đất vỡ hoang, Họ đã chiến đấu vì Tổ quốc.. .
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
1) Tóm tắt :
a) Cốt truyện :
Nhân vật chính của truyện là An- đrây Xô cô lốp - từng là một người lính Xô -viết . Anh đã kể cho tác giả nghe về cuộc đời đau khổ của mình ...
Chiến tranh bùng nổ
Chia tay vợ con lên đường ra trận
Chiến tranh ngày càng ác liệt
Bị thương rồi bắt làm tù binh
Bị đày đọa 2 năm trong trại tập trung 2 phát xít.
Phát xít Đức bắt cả tù binh lái xe. Cơ hội để Xô- cô -lốp trốn thoát, trở về phía Hồng quân
Biết tin ngôi nhà bị trúng bom phát xít, vợ và hai con gái bị giết hại.
Tiến quân vào giải phóng Berlin
Vui mừng đọc thư con trai - giờ là đại úy pháo binh cũng đang tiến công vào Berlin. Anh hi vọng gặp con trai trên đất Đức.
Nhưng đúng vào ngày chiến thắng, 9/5/1945....
Đứa con trai duy nhất, niềm hy vọng cuối cùng của anh đã bị một tên thiện xạ Đức bắn chết
Anh chôn niềm vui sướng và hi vọng cuối cùng trên đất Đức, trở về đơn vị như người mất hồn
Giải ngũ, đến sống nhờ nhà người bạn và làm nghề lái xe.
Đau buồn, anh hay vào quán uống rượu
Tình cờ nhìn thấy bé Vania và anh bắt đầu thấy thích nó.
Ban ngày anh trấn tĩnh, nhưng ban đêm thức giấc thì gối ướt đẫm nước mắt.
Chia tay với tác giả
Hai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng của bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ ...
b.Vị trí và bố cục văn bản:
- Bố cục: 3 phần:
+ Phần 1: Từ đầu….nghịch cát đấy”
+ Phần 2: Tiếp đó…gối ướt đẫm nước mắt”.
+ Phần 3: Còn lại
- Vị trí : trích phần kết thúc truyện số phận con người
Dựa vào SGK và phần tóm tắt trên , em hãy nêu vị trí và bố cục văn bản?
NƯỚC NGA
RÔT TÔP
Bản đồ sông Đông
2. NỘI DUNG:
a. Chiến tranh và thân phận con người
- Chiến tranh Xôcôlôp ra trận nếm trải những gian truân:
+ Bị thương hai lần, hai năm bị đoạ đày trong trại tù binh Đức.
+ Sau khi thoát khỏi cảnh nô lệ tù binh, Xô-cô-lốp được biết một tin đau đớn:
o Vợ và hai con gái anh đã bị bom phát xít giết hại
o Đứa con trai yêu quí của anh bị “một tên thiện xạ Đức” bắn chết ngay ngày chiến thắng.

 Cuộc đời Xô-cô-lốp tiêu biểu và phổ biến cho nhiều con người Xô viết trong chiến tranh.

Hoàn cảnh và tâm trạng của XÔ-CÔ-XỐP sau khi chiến tranh kết thúc được miêu tả như thế nào ?

Sau chiến tranh:
+ Không còn quê, không còn nhà, không còn người thân, phải sống nhờ nhà người đồng đội cũ
+ Anh tìm đến chén rượu để dịu bớt nỗi đau: Phải nói rằng tôi đã thật sự say mê cái món nguy hại ấy…
+ Bị đẩy vào tình cảnh bế tắc, anh suýt rơi vào nguy cơ nghiện rượu.
=> bản lĩnh kiên cường và nhân hậu của con người Xô Viết: cứng rắn và mềm dịu, kiên cường và nhân ái.
+ Nhận nuôi Va – ni –a
+Tâm trạng: đêm nào cũng mơ thấy vợ con, gối đẫm nước mắt.
Qua phần tìm hiểu về con người Xô – Cô – Lốp, em có nhận xét gì về nhân vật này ?

Va-ni-a là nạn nhân đáng thương:
+ ngây thơ , tội nghiệp
+ Không nơi nương tựa :
mới 5 tuổi, bố chết ngoài mặt trận , mẹ bị bom chết trên tàu hỏa, sống lang thang , rách rưới, đói khát
+ Dù còn thơ dại nhưng ý thức được nỗi bất hạnh của mình ( thở dài….)
Hoàn cảnh và tâm trạng của bé Va ni a sau chiến tranh được miêu tả như thế nào?
Bà chủ đứng nhìn nó ăn ngấu nghiến mà nước mắt ròng ròng
Qua hoàn cảnh và tâm trạng XÔ-CÔ – LỐP và VA – NI –A, tác giả muốn phản ánh điều gì ?
=> Chi?n tranh d? l?i nh?ng v?t thuong mói mói nh?c nhúi tõm h?n ngu?i lớnh , nh� van mu?n nhỡn th?ng v�o nh?ng m?t mỏt ; ca ng?i khớ phỏch c?a nhõn dõn Liờn Xụ trong chi?n tranh v? qu?c .
b. Cuộc gặp gỡ giữa Xô – cô – lốp và bé Va-ni- a:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Xô – cô – lốp:
+ Qua một cuộc gặp gỡ và những câu hỏi ngẫu nhiên, anh biết được bé Va – ni – a mồ côi, cha mẹ đều đã chết dưới bom đạn chiến tranh, không còn bà con thân thích.
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
+ Cảm thương cho tình cảnh của chú bé, anh lập tức quyết định nhận bé làm con nuôi.
 Đây là quyết định có tính chất bộc phát, hồn nhiên, không có chút suy tính hay tư lợi nào, một quyết định xuất phát từ tình yêu thương thật sự.
b. Cuộc gặp gỡ giữa Xô – cô – lốp và bé Va-ni- a:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
+ Khi đưa đứa con trai mới nhận về nhà, cả hai vợ chồng người bạn anh đều rất vui:
“Bà chủ múc súp bắp cải vào đĩa cho nó, rồi đứng nhìn nó ăn ngấu nghiến mà nước mắt ròng ròng”
o Đó là tiếng khóc thương cho hoàn cảnh tội nghiệp của chú bé;
o Là cả tiếng khóc thương cho cả Xô – cô – lốp
o Là tiếng khóc cảm phục trước lòng tốt của Xô - cô- lốp
o Tiếng khóc tự thương cho hoàn cảnh của bà.
b. Cuộc gặp gỡ giữa Xô – cô – lốp và bé Va-ni- a:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
+ Xô – cô - lốp yêu thương bé Va – ni – a rất mực: anh luôn tận tâm chăm sóc đứa con một cách vụng về nhưng rất đáng yêu
 Tình thương bộc trực của người cha đau khổ và hạnh phúc.
+ Có bé Va – ni – a, anh thấy mình như được hồi sinh: anh thấy mọi thứ như bắt đầu “trở nên êm dịu hơn”
 Chính lòng nhân ái đã giúp anh vượt qua cô đơn
b. Cuộc gặp gỡ giữa Xô – cô – lốp và bé Va-ni- a:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Bé Va – ni – a:
+ Khi được Xô – cô – lốp nhận làm con, Va – ni – a vô cùng sung sướng và xúc động:
o “nhảy chồm lên cổ tôi, hôn vào má, vào môi, vào trán”
b. Cuộc gặp gỡ giữa Xô – cô – lốp và bé Va-ni- a:
o “nó áp sát vào người tôi, toàn thân cứ run lên như ngọn cỏ trước gió”
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
+ Cậu vô cùng vui vẻ, hồn nhiên, gắn bó, quyến luyến chẳng rời người bố: áp sát vào người, ôm chặt lấy cổ, áp chặt má, bố đi vắng thì “khóc suốt từ sáng đến tối”
 Tình cảm giữa họ là tình cảm chân thành thắm thiết. Họ gặp nhau một cách ngẫu nhiên nhưng khi gặp nhau thì gắn bó khăng khít, bù đắp cho nhau những mất mát lớn lao trong chiến tranh.
b. Cuộc gặp gỡ giữa Xô – cô – lốp và bé Va-ni- a:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Điểm nhìn của tác giả và nhân vật Xô – cô – lốp hoàn toàn trùng khớp nhau:
“Cái chính ở đây là phải biết kịp thời quay mặt đi. Cái chính ở đây là đừng làm tổn thương em bé, đừng để cho em thấy những giọt nước mắt đàn ông hiếm hoi nóng bỏng lăn trên má anh”
 Cần phải tổ chức cuộc sống như thế nào để trẻ em được sung sướng, hạnh phúc; phải chăm sóc cho bao đứa trẻ bất hạnh vì chiến tranh.
b. Cuộc gặp gỡ giữa Xô – cô – lốp và bé Va-ni- a:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Sô – lô – khốp là nhà văn hiện thực nghiêm khắc, ông không tô hồng cuộc sống khó khăn mà Xô-cô-lốp phải vượt qua:
Xe anh quét nhẹ phải con bò nhưng anh bị tước bằng, bị mất việc, phải đi phiêu bạt để kiếm sống.
c. Xô-cô-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Thể chất anh cũng dần yếu đi:
+ “trái tim tôi đã suy kiệt, đã chai sạn vì đau khổ...”,
+ “có khi tự nhiên nó nhói lên, thắt lại và giữa ban ngày mà tối tăm mặt mũi...”
- Nỗi đau ám ảnh anh không dứt:
+ “hầu như đêm nào ... cũng chiêm bao thấy nhưng người thân quá cố”,
+ đêm nào thức giấc gối “cũng ướt đẫm nước mắt”
c. Xô-cô-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
 Anh đã và đang gánh chịu những nỗi đau không gì bù đắp nỗi, thời gian cũng không xoa dịu được vết thương lòng.
Anh đã cứng cỏi nuốt thầm giọt lệ để cho bé Va – ni – a không phải khóc.
c. Xô-cô-lốp đã vượt lên nỗi đau và sự cô đơn:
=> Cái nhìn nhân đạo của tác giả.
d. Thái độ của người kể chuyện:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Truyện được xây dựng theo lối truyện lồng trong truyện, có hai người kể là Xô – cô – lốp và tác giả.
 Người kể phải tuân theo cách nói năng, tâm tính, giọng điệu của nhân vật Xô – cô – lốp và trực tiếp bộc lộ tâm trạng.
- Người kể còn trực tiếp miêu tả bối cảnh và thời gian gặp gỡ nhân vật chính, chân dung các nhân vật, những đánh giá về các nhân vật đó.
 Tác giả không che giấu tình cảm, sự xúc động trước số phận con người.
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Thái độ của người kể còn bộc lộ ở đoạn trữ tình ngoại đề cuối truyện:
+ Trữ tình ngoại đề: là sự giãi bày cảm xúc, ấn tượng của nhà văn về những gì đã mô tả, phơi bày.

+ “Hai con người ... kêu gọi”
d. Thái độ của người kể chuyện:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
 Tác giả bày tỏ lòng khâm phục và tin tưởng ở tính cách Nga kiên cường.
 Đồng thời cũng xa lạ với lối kết thúc có hậu, tô hồng hiện thực mà báo trước những khó khăn trở ngại mà con người phải vượt qua trên con đường vươn tới tương lai, hạnh phúc.

 Quan điểm của tác giả: “Nghệ sĩ không thể lạnh lùng khi sáng tạo ... khi viết, máu nóng nhà văn phải sôi lên...”
d. Thái độ của người kể chuyện:
2. Nghệ thuật :
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
=> Trước số phận bi thảm, trớ trêu của con người, tác giả bộc lộ sự đồng cảm và lòng nhân hậu của mình.
d. Thái độ của người kể chuyện:
e. Suy nghĩ về thân phận con người:
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Tác giả thể hiện nghị lực kiên cường của Xô – cô – lốp trong cuộc đời thường đầy khó khăn sau chiến tranh.
- Hoàn cảnh đau khổ ghê gớm về tinh thần càng làm nổi bật tấm lòng nhân đạo của anh. Trái tim anh rực sáng trong thế giới còn đầy hận thù và đau khổ.
 Truyện khám phá và ca ngợi tính cách Nga “con người có ý chí kiên cường” và lòng nhân ái.
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN:
- Tác giả còn miêu tả con người bình thường với phẩm chất yêu nước tiềm tàng, thầm lặng.
- Khi chia tay với hai cha con Xô – cô- lốp, tác giả nghĩ ngay tới “hai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng cuả bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ”
 Sô – lô – khốp nhắc nhở và kêu gọi sự quan tâm của xã hội đối với nhân cách con người và góp tiếng nói lên án chiến tranh phi nghĩa.
e. Suy nghĩ về thân phận con người:
III. TỔNG KẾT:
1. Chủ đề:
- “Số phận con người” tập trung khám phá nỗi bất hạnh của con người sau chiến tranh.
- Nhưng tác giả vẫn giữ niềm tin ở tính cách Nga kiên cường cũng như lòng tin ở cuộc sống bao dung.

2. Nghệ thuật:
- Cách kể chuyện giản dị nhưng chứa đựng sức khái quát rộng lớn và sâu sắc.
- Nhân vật đựơc miêu tả giàu cá tính và sinh động.
- Cuộc đời của Xô – cô – lốp có những bất hạnh đau thương như thế nào?
- Suy nghĩ về tính cách con người.
- Tâm trạng của Xô – cô - lôp diễn biến như thế nào khi gặp bé Va – ni - a.
Chân thành cảm ơn quý Thầy cô & Các em.
- Chuẩn bị: Trả bài làm văn số 6.
Chuẩn bị
- Yêu cầu: Lập lại dàn ý đại cương cho bài viết vừa qua.