Tuần 27. Số phận con người

SỐ PHẬN CON NGƯỜI

Sô – lô – khốp
I. TÌM HIỂU CHUNG:
1. Tác giả Sô – lô – khốp
- Sinh trưởng trong một gia đình lao động ở tỉnh Rôx – tôp, vùng sông Đông
→ Am hiểu và đồng cảm sâu sắc với con người trên mảnh đất quê hương
→ Nhà văn của sông Đông
- Luôn quan tâm, trăn trở về số phận của đất nước, nhân dân và cá nhân con người
→ Chủ nghĩa nhân đạo của Sô – lô – khốp.
- Đặc điểm nổi bật trong phong cách nghệ thuật:
 Viết đúng sự thật, không né tránh những sự thật dù khắc nghiệt
 Kết hợp nhuần nhuyễn chất bi + chất hùng, yếu tố sử thi + yếu tố tâm lí
2. Truyện ngắn “Số phận con người”:
- Là thành tựu xuất sắc, đánh dấu bước phát triển của nền văn học Xô – Viết.
- Nội dung: Kể về số phận của người lao động Nga bình thường trong cơn bão táp của lịch sử
→ Làm sáng lên vẻ đẹp của tính cách Nga kiên cường, dũng cảm, nhân ái, vị tha + Làm sống dậy sự thật về một thời đại bi hùng của nhân dân Liên Xô.
Xô – cô - lôp
Trước chiến tranh:
Có một gia đình hạnh phúc
Trong chiến tranh
Sau chiến tranh
- Tham gia chiến tranh
- Bị thương, bị bắt làm tù binh
- Vợ và ba con bị chết
- Cô độc, vô gia cư
Lái xe để kiếm sống
Nhận Va – ni – a
làm con
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN:
1. Nhân vật Xô – cô – lốp:
a. Trước khi gặp Va – ni – a:
- Cảm thấy như bị “vỡ tung”, “mất hồn” sau khi “chôn trên đất người, đất Đức niềm vui sướng, niềm hy vọng cuối cùng”
 Rơi vào nỗi đau cùng cực
Con trai Xô – cô – lôp, A-na-tô-li bị tên thiện xạ Đức giết chết đúng vào ngày chiến thắng
- Được giải ngũ, không biết đi đâu về đâu, làm nghề lái xe để kiếm sống, tìm đến rượu để dịu bớt đau thương
 Bế tắc, chạy trốn thực tại
b. Khi gặp Va – ni – a:
- Thấy thích và nhớ nó, cố chạy xe cho nhanh để được về gặp nó
 Cái nhìn đầy tình yêu mến trẻ con, rất tự nhiên
- Không khỏi chạnh lòng khi nghe tiếng thở dài của Va – ni – a
 Yêu trẻ, có sự nhạy cảm kì lạ với nỗi đau non dại của trẻ thơ
- Lập tức quyết định nhận Va – ni – a làm con (không thể để cho mình với nó chìm nghỉm riêng rẽ được)
 Quyết định của trái tim giàu lòng nhân ái
- Tâm hồn bỗng nhẹ nhõm, bừng sáng, mắt mờ đi, người rung lên, 2 bàn tay lẩy bẩy
 Niềm vui ấm áp, xúc động, sưởi ấm trái tim cô đơn
- Trái tim trở nên êm dịu hơn, chăm sóc Va – ni – a chu đáo, cố gắng không làm tổn thương “trái tim bé bỏng”
 Quên đi bản thân và nỗi đau riêng, yêu thương bằng trọn vẹn tấm lòng người cha
- Ban ngày – trấn tĩnh được, không hở ra một tiếng thở dài
- Ban đêm thức giấc – gối ướt đẫm nước mắt
- Hầu như đêm nào cũng chiêm bao thấy người thân đã chết
 Nỗi đau ám ảnh không nguôi
 Kí ức chiến tranh quá đỗi kinh hoàng, dư âm chẳng dễ gì xóa bỏ
 Một con người bất hạnh, giàu lòng yêu thương, biết nâng niu, trân trọng, sẻ chia với nỗi đau đồng loại, một điển hình cho tính cách Nga, tinh thần Nga, một biểu tượng của con người thế kỉ XX
SỐ PHẬN CON NGƯỜI

Sô – lô – khốp
2. Nhân vật Va – ni – a:
a. Trước khi gặp Xô – cô – lốp :
- Bố chết ở mặt trận, mẹ chết vì bom giặc
 Bất hạnh, đáng thương
- Chừng 5,6 tuổi, rách bươm xơ mướp, mặt mũi lem luốc, đầu tóc rối bù, bẩn như ma lem
 Rách rưới, bẩn thỉu
- Đôi hàng mi cong vút, cặp mắt như những ngôi sao sáng ngời
 Ngây thơ, trong sáng
 Biểu tượng của nghị lực và niềm tin vào cuộc đời, thắp sáng quãng đời còn lại của Xô – cô – lốp
b. Sau khi gặp Xô – cô – lốp :
- Khi nghe Xô – cô – lốp nhận là cha mình : Nhảy chồm lên, hôn vào má, vào môi, vào trán, ríu rít líu lo vang rộn buồng lái
 Sung sướng, hạnh phúc vô cùng
- Đi theo xe Xô – cô – lốp, luôn ríu rít như chim sẻ >< tự nhiên im lặng thở dài:
Vẻ ngoài vô lo >< thế giới tâm hồn trẻ thơ nhiều uẩn khúc.
- Khi bị Xô – cô – lôp để lại ở nhà, khóc suốt từ sáng đến tối, chiều tối chuồn ra kho thóc tìm Xô – cô – lốp, đợi đến tận khuya :
Hành động xuất phát từ tình yêu thương và nỗi lo sợ mất bố một lần nữa
 Nạn nhân của chiến tranh, cuộc đời bất hạnh ; tâm hồn ngây thơ, trong sáng, hồn nhiên đón nhận cuộc sống mới
 Đoạn văn trữ tình cuối truyện (Hai con người…hết) :
- Thể hiện nỗi băn khoăn, lo lắng về tương lai các nhân vật (Cái gì đang đợi họ ở phía trước ?)
- Bộc lộ « nỗi buồn thấm thía » khi nghĩ về số phận con người (Giọt nước mắt đàn ông nhỏ nhoi, nóng bỏng) : côi cút, nhỏ nhoi, mất mát, khổ đau.
- Nhắc nhở, kêu gọi con người cùng nhau san sẻ nỗi đau – nhất là nỗi đau con trẻ
- Bộc lộ thái độ tin tưởng khi nghĩ về tính cách con người Nga : Kiên cường, bản lĩnh
 Khẳng định sức mạnh tiềm ẩn, luôn muốn vươn lên làm chủ số phận của con người.
III.TỔNG KẾT :
1. Nghệ thuật
- Miêu tả sâu sắc, tinh tế nội tâm và diễn biến tâm trạng nhân vật.
- Lời kể chuyện giản dị, sinh động, giàu sức hấp dẫn và lôi cuốn.
- Nhiều đoạn trữ tình ngoại đề gây xúc động mạnh cho người đọc.
2.Ý nghĩa văn bản
Con người bằng ý chí và nghị lực, lòng nhân ái và niềm tin vào tương lai, cần và có thể vượt qua những mất mát do chiến tranh và bi kịch của số phận