Tuần 27. Số phận con người

M. Sô - lô - khốp
SỐ PHẬN CON NGƯỜI
Tiết 80 – Đọc văn:
Tiết 1
I. TÌM HIỂU CHUNG
II. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN
1. Chiến tranh và số phận con người
1.1. Xô-cô-lốp (trước khi gặp Va-ni-a)
1.2. Va-ni-a
2. Con người vượt lên số phận
2.1. Cuộc gặp gỡ của Xô-cô-lốp và bé Va-ni-a
- Địa điểm: quán giải khát
- Xô-cô-lốp
Thích đôi mắt
Nhớ
Mong gặp
Nhạy cảm trước tiếng thở dài của Va-ni-a
Khóc khi biết hoàn cảnh của cậu bé
Cuộc gặp tình cờ.
- Quyết định: nhận Va-ni-a làm con
Xuất phát từ sự yêu mến, từ lòng đồng cảm, tình yêu thương không chút tính toán và từ sự thức tỉnh tình phụ tử thiêng liêng và tinh thần trách nhiệm
Xô-cô-lốp: Nhân hậu, đầy yêu mến con trẻ
bột phát
2.2. Niềm hạnh phúc của Xô-cô-lốp và bé Va-ni-a
Va-ni-a
+ nhảy chồm lên cổ tôi, hôn vào má, vào môi, vào trán.
+ nó áp sát vào người tôi, toàn thân cứ run lên như ngọn cỏ trước gió.
Xúc động, sung sướng.
+ áp sát vào người, ôm chặt lấy cổ, áp chặt má, bố đi vắng thì khóc suốt từ sáng đến tối.
Vui vẻ, hồn nhiên, quyến luyến bố.
Xô-cô-lốp
+ tâm hồn tôi bỗng nhẹ nhõm và bừng sáng lên.
+ mắt cứ mờ đi, cả người run lên, hai bàn tay thì lẩy bẩy…
Xúc động đến nghẹn ngào
+ lần đầu tiên, sau bao nhiêu năm tôi ngủ được một giấc yên lành.
+ trái tim tôi đã bị suy kiệt, đã bị chai sạn vì đau khổ, nay trở nên êm dịu hơn.
Hồi sinh
Va-ni-a trong sáng hồn nhiên, tin vào điều kì diệu, đang có niềm hạnh phúc.
Xô-cô-lốp bình tâm trở lại, tìm được niềm vui, hạnh phúc.
* Tiểu kết: Những con người đã vượt lên số phận đau thương , mất mát bằng tình thương yêu nhân hậu, bằng niềm tin yêu cuộc sống vô bờ
2.3. Những khó khăn trong cuộc sống thường nhật
KHÓ KHĂN
Chăm sóc Va-ni-a
Rủi ro: bị tịch thu bằng lái
Thể chất
…Lại còn thêm một nỗi khổ tâm này nữa: hầu như đêm nào tôi cũng chiêm bao thấy người thân quá cố. Và lúc nào cũng thế, tôi ở bên này, sau hàng rào dây thép gai, còn vợ con thì tự do ở bên kia (…) ban ngày bao giờ tôi cũng trấn tĩnh được, không hở ra một tiếng thở dài, một lời than vãn, nhưng ban đêm thức giấc thì gối ướt đẫm nước mắt…
2.3. Những khó khăn trong cuộc sống thường nhật
KHÓ KHĂN
Chăm sóc Va-ni-a
Rủi ro: bị tịch thu bằng lái
Thể chất
Ám ảnh
quá khứ
… “có lúc thì cứ luôn luôn
ríu rít như chim sẻ, có lúc
không hiểu sao lại cứ
tự nhiên im lặng. Tôi hỏi:
Con trai bố đang nghĩ gì
đấy? Nó hỏi lại, mắt
nhìn lên trần: - Bố ơi,
cái áo bành tô da của
bố đâu rồi? Cả đời tôi
có bao gìơ tôi có bành
tô da đâu! Tôi đành
phải đánh trống lảng…”
2.3. Những khó khăn trong cuộc sống thường nhật
KHÓ KHĂN
Chăm sóc Va-ni-a
Rủi ro: bị tịch thu bằng lái
Thể chất
Ám ảnh
quá khứ
Không làm
tổn thương Va-ni-a
=> Xôcôlốp âm thầm nén chịu để không làm tổn thương đến Vania.
* Tiểu kết:
- Không thể xóa hết những mất mát đau thương của con người do chiến tranh => Vấn đề: làm thế nào để đối xử với những nạn nhân của chiến tranh.
- Sự gắn kết giữa những cảnh đời bất hạnh. Con người vượt lên số phận bằng nghị lực và tình thương yêu.
- Ca ngợi tính cách Nga: dũng cảm, nhân ái, bao dung, nghị lực phi thường, khiêm nhường và quảng đại.
 Giá trị hiện thực và nhân đạo sâu sắc.
3. Thái độ tác giả
- Yêu mến, trân trọng.
- Thể hiện qua lời trữ tình ngoại đề.
(1) Hai con người côi cút, hai hạt cát đã bị sức mạnh phũ phàng của bão tố chiến tranh thổi bạt tới những miền xa lạ …Cái gì đang chờ đón họ phía trước? Thiết nghĩ rằng con người Nga đó, con người có ý chí kiên cường, sẽ đứng vững được và sống bên cạnh bố, chú bé kia một khi lớn lên sẽ có thể đương đầu với mọi thử thách, sẽ vượt qua mọi chướng ngại trên đường đời nếu như Tổ quốc kêu gọi.
(2)…Có lẽ cuộc chia tay của chúng tôi sẽ thanh thản tốt đẹp hơn; nhưng Va-niu-ska mới đi được ít bước, đôi chân lũn cũn chuệnh choạng, chợt quay lại nhìn tôi, vẫy bàn tay xíu xíu hồng hồng. Bỗng như có một bàn chân con vật nào đó mềm mại nhưng móng sắc nhọn bóp lấy tim tôi, và tôi vội quay mặt đi. Không, không phải những người đứng tuổi đã bạc đầu trong chiến tranh chỉ khóc trong chiêm bao đâu. Họ cũng khóc trong thực tại đấy. Cái chính ở đây là phải biết kịp thời quay mặt đi. Cái chính ở đây là đừng làm tổn thương trái tim em bé, đừng để cho em thấy những giọt nước mắt đàn ông hiếm hoi nóng bỏng lăn trên má anh.
Lời trữ tình ngoại đề
- Dự báo những khó khăn, trở ngại mà con người sẽ phải vượt qua.
- Suy nghĩ sâu sắc về tính cách Nga, về sự tiếp nối giữa các thế hệ, về nghĩa vụ và trách nhiệm, sự hi sinh vô tư của con người cho Tổ quốc.
- Mơ ước một thế giới hòa bình, hạnh phúc cho trẻ trong sự hi sinh che chở, bao dung của người lớn các thế hệ cha anh với những trái tim nhân ái vô bờ.
=> Lời bình luận trứ tình giàu cảm xúc, chất nặng suy tư của nhà văn về số phận con người trong một giai đoạn lịch sử nhiều biến động của nước Nga.

Tiểu anh hùng ca
SỐ
PHẬN
CON
NGƯỜI
III. TỔNG KẾT
CỦNG CỐ
-Tình cảm và tính cách vượt lên số phận của Xô-cô-lốp đem đến bài học gì?
- Trong cuộc sống, trước những mất mát, đau đớn và khó khăn nghiệt ngã của cuộc sống, ta phải làm thế nào để vượt qua?