Tuần 25. Tóm tắt văn bản thuyết minh

Kính Chaøo Thaày Coâ vaø caùc baïn hoïc sinh
Tiết 76: Làm văn




TÓM TẮT VĂN BẢN THUYẾT MINH
I. Mục đích, yêu cầu tóm tắt văn bản thuyết minh.
1. Mục đích
- Hiểu và ghi nhớ những nội dung cơ bản của bài văn.
- Giới thiệu với người khác về đối tượng thuyết minh hoặc về văn bản đó.
2. Yêu cầu
- Ngắn gọn, rành mạch.
- Sát với nội dung của văn bản gốc.
II. Cách tóm tắt văn bản thuyết minh.
1. Đọc và tóm tắt văn bản Nhà sàn.




Phân tích ngữ liệu
a, Đối tượng thuyết minh: nhà sàn- một kiến trúc độc đáo của một số dân tộc miền núi nước ta và Đông Nam Á.
b, Đại ý của văn bản: thuyết minh về kiến trúc, nguồn gốc và tiện ích của nhà sàn.
c, Bố cục: 3 phần
- Mở bài (đoạn 1): định nghĩa, mục đích sử dụng nhà sàn
-Thân bài ( đoạn 2,3): cấu tạo, nguồn gốc, chức năng của nhà sàn.
-Kết bài ( đoạn 4): đánh giá, ngợi ca vẻ đẹp của nhà sàn ở Việt Nam từ xưa đến nay.
Thảo luận nhóm
a, Văn bản trên thuyết minh về đối tượng nào?
b, Đại ý của văn bản là gì?
c, Có thể chia văn bản trên thành mấy đoạn, ý chính của mỗi đoạn là gì?
d, Viết đoạn văn tóm tắt văn bản “Nhà sàn” khoảng 10 câu.
Tóm tắt
Nhà sàn là công trình kiến trúc dùng để ở hoặc với những mục đích khác. Toàn bộ nhà sàn được dựng bằng vật liệu tự nhiên. Không gian nhà sàn gồm mặt sàn, gầm sàn, ba khoang lớn nhỏ, hai bên cầu thang... được sử dụng vào những mục đích sinh hoạt khác nhau như ăn ở, tiếp khách.... Nhà sàn xuất hiện ở miền núi Việt Nam và khu vực Đông Nam á từ thời Đá mới. Nhà sàn có nhiều tiện ích, vừa phù hợp với địa bàn cư trú vừa tận dụng nguyên liệu vừa giữ vệ sinh... Nhà sàn ở miền núi nước ta đạt tới trình độ kĩ thuật, thẩm mĩ cao, là đối tượng hấp dẫn khách du lịch.
2. Cách tóm tắt văn bản thuyết minh.
- Các bước tóm tắt văn bản thuyết minh
Bước 1: Xác định mục đích, yêu cầu của văn bản thuyết minh.
Bước 2: Đọc kĩ văn bản, tìm bố cục.
Bước 3: Sắp xếp các ý chính, diễn đạt nội dung bằng lời văn của mình.
Bước 4: Kiểm tra, sửa chữa lại.
GHI NHỚ
- Tóm tắt văn bản thuyết minh nhằm hiểu và nắm được những nội dung chính của văn bản đó. Bản tóm tắt phải rõ ràng, chính xác so với nội dung của văn bản gốc.
- Muốn tóm tắt văn bản thuyết minh, cần xác định mục đích, yêu cầu tóm tắt, đọc văn bản gốc để nắm vững đối tượng thuyết minh, tìm bố cục của văn bản. Từ đó, viết tóm lược các ý để hình thành văn bản tóm tắt.
III. Luyện tập
1. Bài tập 1
Đọc phần Tiểu dẫn bài Thơ Hai-cư của Ba –sô ( Ngữ văn 10, tập một) và trả lời các câu hỏi.
Thảo luận nhóm
a, Xác định đối tượng thuyết minh của văn bản.
b, Tìm bố cục của văn bản.
c, Viết đoạn văn tóm tắt phần thuyết minh
về thơ hai-cư.
1. Bài tập 1
a, Đối tượng thuyết minh: thơ Hai-cư của Ba-sô.
b, Bố cục
- Đoạn 1: Từ đầu... M.Si-ki(1867-1902).
Tóm tắt tiểu sử và tác phẩm tiêu biểu của nhà thơ Ba-sô.
- Đoạn 2: Đoạn còn lại.
Thuyết minh về đặc điểm nội dung của thơ Hai-cư.

Tóm tắt
Thơ Hai-cư có số từ vào loại ngắn nhất nhưng vẫn ngắt làm ba đoạn. Mỗi bài thơ đều có một tứ thơ nhất định, tả phong cảnh đế khơi gợi cảm xúc, suy tư. Thời điểm trong thơ được xác định theo mùa qua quy tắc sử dụng “quý ngữ”. Thơ Hai-cư thấm đẫm tinh thần Thiền tông và tinh thần văn hoá phương Đông. Cảm thức thẩm mĩ của Hai-cư rất cao và tinh tế. Hai-cư không dùng nhiều tính từ và trạng từ để cụ thể hoá sự vật mà thường chỉ dùng những nét chấm phá, gợi chứ không tả, tạo nên nhiều khoảng trống cho trí tưởng tượng của người đọc. Thơ Hai-cư là một đóng góp lớn của Nhật Bản vào kho tàng văn hoá nhân loại.
Bài tập 2:
ĐỀN NGỌC SƠN VÀ HỒN THƠ HÀ NỘI
a. Xác định văn bản Đền Ngọc Sơn và hồn thơ Hà Nội thuyết minh vấn đề gì. So với các văn bản thuyết minh ở phần trên, đối tượng và nội dung thuyết minh của Lương Quỳnh khuê có gì khác.
b. Viết tóm tắt đoạn giới thiệu cảnh Tháp Bút, Đài Nghiên
+ Mục đích. Thuyết minh về thắng cảnh đền Ngọc Sơn.
+ Nét khác so với các văn bản trước.
* Đối tượng: thắng cảnh.
* Nội dung. Vừa tập trung vào những đặc điểm kiến trúc, vừa ca ngợi vẻ đẹp nên thơ của đền Ngọc Sơn, đồng thời bày tỏ tình yêu, niềm tự hào đối với một di sản văn hóa đặc sắc của dân tộc.

Cầu Thê Húc
ĐÀI NGHIÊN
THÁP BÚT
Đền ngọc sơn
Tóm tắt
Đến thăm đền Ngọc Sơn, hình tượng kiến trúc đầu tiên gây ấn tượng là Tháp Bút, Đài Nghiên. Tháp Bút dựng trên núi Ngọc Bội, đỉnh tháp có ngọn bút trỏ lên trời xanh, trên mình bút là ba chữ “tả thanh thiên”( viết lên trời xanh)đầy kiêu hãnh. Cạnh Tháp Bút là cổng đài nghiên. Gọi là “ Đài Nghiên”bởi cổng này là hình tượng “cái đài” đỡ “Nghiên mực”hình trái đào tạc bằng đá, đặt trên đầu ba chú ếch với thâm ý sâu xa “ao nghiên, ruộng chữ”. Phía sau Đài Nghiên là cầu Thê Húc nối sang Đảo Ngọc – nơi tọa lạc ngôi đền thiêng giữa rì rào sóng nước.

IV. Củng cố, dặn dò.
Qua bài học nắm vững khái niệm, mục đích, yêu cầu của việc tóm tắt văn bản thuyết minh.
Hiểu và thực hành các bước tóm tắt văn bản thuyết minh.
Chuẩn bị bài Truyện Kiều (phần I-tác giả).