Tuần 25. Thực hành về hàm ý (tiếp theo)

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ thăm lớp 12C1
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi:
Bác Phô gái, dịu dàng, đặt cành cau lên bàn, ngồi xổm ở xó cửa, gãi tai, nói với ông lí:
- Lạy thầy, nhà con thì chưa cất cơn, mấy lại con sợ thầy mắng chửi, nên không dám đến kêu. Lạy thầy, quyền phép trong tay thầy, thầy tha cho nhà con, đừng bắt nhà con đi xem bóng đá vội.
- Ồ, việc quan không phải thứ chuyện đàn bà các chị.
(Nguyễn Công Hoan, Tinh thần thể dục)
Câu hỏi:
- Lời thoại nào chứa hàm ý?
- Hàm ý ở đây là gì?
KIỂM TRA BÀI CŨ
Ồ, việc quan không phải thứ chuyện đàn bà các chị
Hàm ý:
Thể hiện sự từ chối quyết liệt mạnh mẽ lời van xin của bác Phô gái
Bộc lộ quyền uy của mình.
Biểu lộ thái độ mỉa mai, giễu cợt cách suy nghĩ của đàn bà.
Câu 1: Hàm ý là phần thông báo:

Trái ngược với nghĩa tường minh

B. Cùng nội dung với nghĩa tường minh

C. Không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ấy.

D. Không thể thiếu trong các hoạt động giao tiếp.
CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
Câu 2: Để nói một câu có hàm ý, người ta dùng những cách thức nào?

A. Chủ ý vi phạm phương châm về lượng trong giao tiếp (nói thừa lượng tin cần thiết hoặc nói thiếu lượng tin so với yêu cầu của cuộc giao tiếp)

B. Chủ ý vi phạm phương châm cách thức (nói mập mờ, vòng vo, không rõ ràng, rành mạch)

C. Sử dụng các hành động nói gián tiếp

D. Tuỳ ngữ cảnh mà sử dụng một hay phối hợp các cách thức trên.
Đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi:
Khi hắn ngừng nói đã được một lúc khá lâu, Từ mới làm như chợt nhớ:
- Có lẽ hôm nay đã là mồng hai, mồng ba tây rồi, mình nhỉ ?
- À phải! Hôm nay mồng ba …Giá mình không hỏi thì tôi quên …Tôi phải đi xuống phố.
Từ nhắc khéo:
Hèn nào mà em thấy người thu tiền nhà sáng nay đã đến.
Hộ sầm mặt:
Tiền nhà …tiền giặt …tiền thuốc …tiền nước mắm …Còn chịu tất! Tháng vừa rồi tiêu tốn quá, mới mồng mười đã hết tiền. May mà còn có đất mua chịu được.
(Nam Cao, Đời thừa)
BÀI TẬP 2

- Câu hỏi đầu tiên của Từ Có lẽ hôm nay đã là mồng hai, mồng ba tây rồi, mình nhỉ ? là hỏi về thời gian hay còn có hàm ý gì khác?
Câu nhắc khéo ở lượt lời thứ hai của Từ Hèn nào mà em thấy người thu tiền nhà sáng nay đã đến. thực chất có hàm ý nói với Hộ điều gì?
Ở cả hai lượt lời, Từ tránh nói đến những vấn đề “cơm áo gạo tiền”. Hãy phân tích tác dụng của cách nói trên?
BÀI TẬP 3
Đọc bài thơ “Sóng” – Xuân
Quỳnh và chỉ ra lớp nghĩa tường
minh và hàm ý của bài thơ Sóng

Chọn cách trả lời có hàm ý trong câu hỏi: “Cậu có thích truyện Chí Phèo của Nam Cao không?”
Rất thích
Ai mà chẳng thích.
Hàng chất lượng cao đấy
Xưa cũ như trái đất rồi.
Ví đem vào tập đoạn trường
Thì treo giải Nhất chi nhường cho ai?
Thích nhất trong các truyện ngắn Việt Nam
Nối các cách nói có hàm ngôn ở cột trái với tác dụng của cách nói đó ở cột bên phải sao cho phù hợp.
Qua các bài tập thực hành về hàm ý, anh/chị thấy cách nói có hàm ý trong ngữ cảnh cần thiết mang lại tác dụng gì đối với hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ? Chọn câu trả lời đúng và đầy đủ
A. Có hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn cách nói trực tiếp, tường minh
B. Thể hiện được sự tế nhị, khéo léo tính lịch sự trong giao tiếp ngôn ngữ, giữ được thể diện của các nhân vật giao tiếp.
C. Tạo ra những lời nói hàm súc, nói được nhiều hơn những điều mà từ ngữ thể hiện; người nói có thể không phải chịu trách nhiệm về hàm ý vì hàm ý là do người nghe suy ra.
D. Tuỳ từng ngữ cảnh mà hàm ý có một hay một số tác dụng trên.
Anh /chị hãy chọn lời từ chối cho cô gái trong cuộc thoại sau và giải thích tại sao lại chọn lời từ chối ấy?
Chàng trai: Thời tiết hôm nay thật tuyệt vời!
Cô gái: Trời đẹp và rất nên thơ.
Chàng trai: Tối nay ngắm trăng trên biển với anh nhé.
Cô gái:
- Mới quen, không thể đi chơi tối được
- Em bận, không đi được.
- Rất tiếc, em nhận lời với Hoa rồi.
- Em phải chăm sóc bà trong bệnh viện.
- Em phải làm hết các bài tập mai nộp cho cô giáo.
- Tiếc quá, hẹn anh khi khác có được không?
- Cảm ơn anh, nếu không có chút việc gia đình nhất định em sẽ đi với anh. ….
Tình huống 1.
Một buổi tối Lan phải ngồi tiếp chuyện với một bạn trai khác lớp đến nhà chơi. Thời gian đã khá muộn mà Lan lại chưa soạn bài ngày mai.
Tình huống 2.
Sơn là một học sinh học giỏi lại thường giúp đỡ bạn bè nên có nhiều bạn nữ quý mến trong đó Vân. Nhiều lần Vân cố tình đi nhờ xe Sơn. Một hôm khi về đến lối rẽ Vân dặn: Ngày mai cậu đón tớ từ nhà nhé! Sơn muốn từ chối nhưng chưa biết nói sao.

Câu hỏi: Bạn hãy đặt mình vào hoàn cảnh của Lan và Sơn và sử dụng cách nói hàm ý để nhắc nhở hoặc từ chối.