Tuần 25. Đặc điểm loại hình của Tiếng Việt

Ti?ng Vi?t
Tiết :91 & 92


.
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt - Tiết 1: Lí thuyết
I. Loại hình ngôn ngữ:
? Các em hãy đọc phần I trong SGK và cho biết khái niệm về loại hình ngôn ngữ?
a. Khái niệm loại hình ngôn ngữ:
Là một cách phân loại ngôn ngữ dựa trên những đặc điểm cơ bản nhất của ngôn ngữ đó như: ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp…
? Có mấy loại hình ngôn ngữ quen thuộc? Lấy ví dụ những ngôn ngữ cụ thể cho mỗi loại hình ngôn ngữ ấy?
b. Có hai loại hình ngôn ngữ quen thuộc:
- Loại hình ngôn ngữ đơn lập, ví dụ: tiếng Hán, tiếng Việt, tiếng Thái…
- Loại hình ngôn ngữ hòa kết, ví dụ: tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nga…
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt - Tiết 1: Lí thuyết
II. Đặc điểm loại hình tiếng Việt:
1. Tìm hiểu ngữ liệu:
Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ Mặt trời chân lí chói qua tim (Tố Hữu - Từ ấy)
a. Ngữ liệu 1:
Yêu cầu: Em hãy nhận xét về số tiếng, cách đọc và cách viết hai câu thơ trên?
-> Đơn vị nhỏ nhất có nghĩa trong tiếng Việt là âm tiết (tiếng). Các tiếng trong tiếng Việt tách rời nhau cả về cách đọc và cách viết, không có hiện tượng luyến giữa các tiếng.
So sánh cách đọc tiếng Việt (loại hình ngôn ngữ đơn lập) và tiếng Anh (loại hình ngôn ngữ hòa kết):
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt - Tiết 1
II. Đặc điểm loại hình tiếng Việt:
1. Tìm hiểu ngữ liệu:
Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ Mặt trời chân lí chói qua tim (Tố Hữu - Từ ấy)
a. Ngữ liệu 1:
-> Đơn vị nhỏ nhất có nghĩa trong tiếng Việt là âm tiết (tiếng). Các tiếng trong tiếng Việt tách rời nhau cả về cách đọc và cách viết, không có hiện tượng luyến giữa các tiếng.
Yêu cầu: Các em hãy bỏ bất cứ một tiếng nào trong hai câu thơ trên, sau đó nhận xét về cấu trúc ngữ pháp và ý nghĩa của câu?
-> Trong tiếng Việt, tiếng là đơn vị cơ sở của ngữ pháp, là đơn vị dùng nhỏ nhất để tạo câu.
Yêu cầu: Các em hãy dùng bất kì một tiếng nào trong hai câu thơ trên để tạo ra một từ ghép, từ láy…?
-> Trong tiếng Việt, tiếng có thể là từ đơn và còn là yếu tố cấu tạo từ ghép, từ láy…
=> Đó là những đặc điểm đầu tiên để chứng minh: tiếng Việt thuộc loại hình ngôn ngữ đơn lập (1-SGK).
Bài tập vận dụng
Chứng minh đặc điểm " từ là đơn vị cơ sỏ của ngữ pháp`` trong các ví dụ:
Yêu trẻ, trẻ đến nhà: kính già, già để tuổi cho
Trèo lên cây bưởi hái hoa
Bước xuống vườn cà hái nụ tầm xuân
Nụ tầm xuân nở ra xanh biếc
Em lấy chồng rồi anh tiếc lắm thay
Bài tập vận dụng
Ta dễ dàng nhận thấy từ các từ ( âm tiết) trong các câu trên có thể tạo ra rất nhiều từ mới
Yêu : yêu thương, yêu mến, kính yêu,...
Trẻ : trẻ em, trẻ thơ,.....
Nhà: nhà cửa, nhà đất,...
Xanh: xanh xanh, xanh ngắt,...
Biếc : biêng biếc
Tiết 92
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt - Tiết 2
II. Đặc điểm loại hình tiếng Việt:
1. Tìm hiểu ngữ liệu:
a. Ngữ liệu 1:
b. Ngữ liệu 2:
Cho hai câu tiếng Việt và tiếng Anh có nghĩa tương đương nhau:
- TIẾNG VIỆT:
“Anh ấy đã cho tôi một cuốn sách.(1) Tôi cũng cho anh ấy hai cuốn sách.(2)”

- TIẾNG ANH:
“He gave me a book.(1) I gave him two books too.(2)”
Yêu cầu: Các em hãy nhận xét về tõ lo¹i cña những từ in đậm, đỏ trong mỗi câu tiếng Việt và tiếng Anh ở trên? Sau đó hãy so sánh sự biến đổi hình thái cña những từ có nghĩa tương đương ở hai câu tiếng Việt và tiếng Anh?
Nhận xét các từ in đậm, đỏ
- “Anh ấy đã cho tôi một cuốn sách.(1) Tôi cũng cho anh ấy hai cuốn sách.(2)”

- “He gave me a book.(1) I gave him two books too.(2)”
Ngôn ngữ
Tiêu chí
Về vai trò ngữ pháp
Về hình thái
Có sự thay đổi:
Ví dụ: Anh ấy(1) là chủ ngữ. Anh ấy(2) là bổ ngữ. T«i(1) lµ phô ng÷. T«i(2) lµ chñ ng÷
Không có sự biến đổi giữa các từ đỏ, đậm
Có sự thay đổi:
Ví dụ: He ở câu (1) là chủ ngữ. Ở câu (2) nó đã trở thành him giữ vai trò là bổ ngữ. Me(1) Lµ t©n ng÷. ë c©u (2) trë thµnh I lµ chñ ng÷
Có sự thay đổi hình thái các từ đỏ, đậm giữa câu (1) và câu (2), vì hai lí do:
- Do thay đổi vai trò ngữ pháp: he -> him, me -> I
- Do thay đổi từ số ít thành số nhiều: book -> books
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt - Tiết 2
II. Đặc điểm loại hình tiếng Việt:
1. Tìm hiểu ngữ liệu:
a. Ngữ liệu 1:
b. Ngữ liệu 2:
Cho hai câu tiếng Việt và tiếng Anh có nghĩa tương đương nhau:
TIẾNG VIỆT:
“Anh ấy đã cho tôi một cuốn sách.(1) Tôi cũng cho anh ấy hai cuốn sách.(2)”

TIẾNG ANH:
“He gave me a book.(1) I gave him two books too.(2)”
-> Từ tiếng Việt không có sự biến đổi hình thái. Đó là một điểm nữa để chứng tỏ tiếng Việt thuộc loại hình ngôn ngữ đơn lập (2-SGK).
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt - Tiết 2
II. Đặc điểm loại hình tiếng Việt:
1. Tìm hiểu ngữ liệu:
b. Ngữ liệu 2:
a. Ngữ liệu 1:
c. Ngữ liệu 3:
Cho một câu thường dùng trong giao tiếp:
Tôi mời bạn đi chơi.
Yêu cầu: Các em hãy đổi trật tự một số từ trong ngữ liệu trên và nhận xét ý nghĩa của những câu vừa được tạo bằng cách đổi trật tự ấy?
Bạn mời tôi đi chơi. - Đi chơi tôi mời bạn. - Mời bạn tôi đi chơi. - Tôi chơi mời bạn đi.
- Thay đổi trật tự từ trong câu sẽ làm thay đổi ý nghĩa ngữ pháp. Biện pháp chủ yếu để thể hiện ý nghĩa ngữ pháp là sắp đặt từ theo thứ tự trước sau.
Yêu cầu: Cho một số hư từ không, sẽ, đã, nhé… Hãy thêm một trong những hư từ ấy vào vị trí thích hợp trong ngữ liệu trên, sau đó nhận xét ý nghĩa và cấu trúc ngữ pháp của các câu vừa tạo ra?
Tôi mời bạn đi chơi.
không
sẽ
đã
Tôi mời bạn đi chơi nhé?
- Thêm hoặc thay đổi hư từ thì ý nghĩa ngữ pháp của câu sẽ thay đổi. Hư từ có vai trò đặc biệt quan trọng trong tiếng Việt, đặc biệt là về mặt ngữ pháp.
So sánh câu tiếng Việt với câu tiếng Hán tương đương
Tôi yêu cô ấy.
-> Cô ấy yêu tôi.
Tôi yêu cô ấy.
-> Tôi không yêu cô ấy.
Wo ai ta.
-> Ta ai wo.
Wo ai ta.
Wo bu ai ta.
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt - Tiết 1: Lí thuyết
II. Đặc điểm loại hình tiếng Việt:
1. Tìm hiểu ngữ liệu:
2. Kết luận:
Yêu cầu: Từ việc phân tích những ngữ liệu và từ những nhận xét ở trên, các em hãy khái quát lại những đặc điểm cơ bản của tiếng Việt.
a. Tiếng là đơn vị cơ sở của ngữ pháp. Tiếng có thể là từ, cũng có thể là nhân tố để cấu tạo từ.
b. Trong tiếng Việt, từ không biến đổi hình thái.
c. Biện pháp chủ yếu để biểu thị ý nghĩa ngữ pháp của tiếng Việt là sắp đặt từ theo thứ tự trước sau và sử dụng các hư từ.
GHI NHỚ:
I. Loại hình ngôn ngữ:
Củng cố:
Tiếng Việt thuộc loại hình ngôn ngữ đơn lập
Tiếng (âm tiết) là
đơn vị cơ sở để tạo từ
tạo câu.
Từ không biến đổi
hình thái.
ý nghĩa ngữ pháp
thể hiện chủ yếu
nhờ phương thức
trật tự từ và hư từ.
1. SƠ ĐỒ THỂ HIỆN CÁC ĐẶC ĐIỂM LOẠI HÌNH TIẾNG VIỆT
Đặc điểm loại hình của tiếng Việt - Tiết 1: Lí thuyết

III. LuyÖn tËp


Bài tập 2
* 1 số câu Tiếng Anh có sự thay đổi về hình thái
- She`s a beautiful gilr and I want going out with her
- I am Hung. And this is my classroom
- Every man is his own enemy
- If you pay not a servant his wage, he`ll pay himself

III. Luyện Tập
Bài tập 3:
Xác định hư từ và phân tích tác dụng thể hiện ý nghĩa của chúng trong đoạn văn sau
Pháp chạy, Nhật hàng, vua Bảo Đại thoái vị. Dân ta đã đánh đổ các xiềng xích thực dân gần 100 năm nay để gây dựng nên nước Việt Nam độc lập. Dân ta lại đánh đổ chế độ quân chủ mấy mươi thế kỉ mà lập nên chế độ Dân chủ Cộng hòa
Tác dụng thể hiện ý nghĩa:
Đã : chỉ hoạt động xảy ra trước thời điểm mốc
Các : chỉ số lượng nhiều toàn thể của sự vật ( xiềng xích )
Để : chỉ mục đích
Lại : hoạt động tái diễn
Mà : chỉ mục đích
Xin kính mời các thầy cô và các em nghỉ !