Tuần 24. Thực hành về hàm ý

Nhiệt liệt chào mừng các thầy cô giáo về dự giờ
LỚP 12D1
kiểm tra bài Cũ
Để đạt được mục đích và hiệu quả giao tiếp, mỗi nhân vật giao tiếp tuỳ thuộc vào ngữ cảnh mà chọn và thực hiện một chiến lược giao tiếp phù hợp ( bao gồm việc lựa chọn đề tài, phương tiện ngôn ngữ, cách thức, thứ tự nói hoặc viết).
Sau khi học xong bài: “Nhân vật giao tiếp” em rút ra được bài học gì cho mình trong quá trình giao tiếp?
Cấu trúc của bài học
Ôn tập kiến thức
Hướng dẫn thực hành
Củng cố
nội
dung
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
Vận dụng
I- Ôn tập kiến thức
Trả lời các câu hỏi sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng
Câu1. Nghĩa tường minh là phần thông báo:
Được suy ra từ hàm ý
B. Được hiểu trên cơ sở của hoàn cảnh giao tiếp
C. Được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
?
1/ Bài tập
Trả lời các câu hỏi sau bằng cách khoanh tròn vào chữ cái trước câu trả lời đúng
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
?
Câu 2. Hàm ý là phần thông báo:
A. Trái ngược với nghĩa tường minh.
B. Cùng nội dung với nghĩa tường minh.
C. Không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ấy.
D. Không thể thiếu trong các hoạt động giao tiếp.
I- Ôn tập kiến thức
1/ Bài tập
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
?
I- Ôn tập kiến thức
Tìm hàm ý trong bài ca dao sau:
“Bây giờ mận mới hỏi đào
Vườn hồng đã có ai vào hay chưa
Mận hỏi thì đào xin thưa
Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào”
- Mận ( ẩn dụ cho chàng trai); đào ( cô gái )
Lời tỏ tình của chàng trai và lời đáp lại của cô gái.
Cách hỏi và trả lời của cả 2 hết sức khéo léo, kín đáo và tế nhị.
1/ Bài tập
I- Ôn tập kiến thức
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
1/ Bài tập
2/ Kết luận
“-Nghĩa tường minh là phần thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu.
Hàm ý là phần thông báo tuy không được diễn đạt trực tiếp bằng từ ngữ trong câu nhưng có thể suy ra từ những từ ngữ ấy
- Để sử dụng hàm ý cần có hai điều kiện sau đây:
+ Người nói (người viết) ý thức được vào hàm ý vào câu nói.
+ Người nghe (người đọc) có năng lực giải đoán hàm ý ”
< SGK ngữ văn 9, tập 2 trang 75>
Nghĩa tường minh là gì?
Hàm ý là gì?
Để sử dụng hàm ý cần có những điều kiện nào?
I- Ôn tập kiến thức
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
1/ Bài tập
2/ Kết luận
II- Thực hành
1/ Bài tập 1( tr.79 SGK)
2/ Bài tập 2 (tr.80 SGK)
Nhóm1
1. Lời đáp của A Phủ thiếu thông tin gì cần thiết đối với yêu cầu của câu hỏi?
2. Lời đáp của A Phủ thừa thông tin gì?
Nhóm 2
1. A Phủ đã chú ý vi phạm phương châm hội thoại nào?
2. Cách trả lời của A Phủ có hàm ý gì và thể hiện sự khôn khéo như thế nào?
Nhóm 3
1. Tìm những câu nói của Chí Phèo và Bá Kiến có hàm ý?
2. Những câu nói đó có hàm ý gì?
Nhóm 4
Thông qua những câu nói hàm ý. Hãy cho biết Bá Kiến và Chí Phèo đã vi phạm phương châm hội thoại nào?
Câu hỏi thảo luận
I- Ôn tập kiến thức
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
II- Thực hành
1/ Bài tập 1( tr.79 SGK)
Nhóm1
1. Lời đáp của A Phủ thiếu thông tin gì cần thiết đối với yêu cầu của câu hỏi?
2. Lời đáp của A Phủ thừa thông tin gì?
Nhóm 2
1. A Phủ đã chủ ý vi phạm phương châm hội thoại nào?
2. Cách trả lời của A Phủ có hàm ý gì và thể hiện sự khôn khéo như thế nào?
- A Phủ đã chủ ý vi phạm phương châm về lượng để tạo ra hàm ý.
- Lời đáp thừa thông tin về việc lấy súng đi bắn con hổ.
- Lời đáp thiếu thông tin về số lượng bò bị mất.
- Cách trả lời của A Phủ có hàm ý công nhận bò bị mất, bị hổ ăn thịt, công nhận mình có lỗi nhưng A Phủ đã khôn khéo lồng vào đó ý định lấy công chuộc tội hơn nữa còn hé mở hi vọng con hổ còn có giá trị hơn con bò bị mất.

Bài tập 1: Đoạn văn trích trong truyện: “Vợ chồng A Phủ”
“ Tôi về lấy súng thế nào cũng bắn được con hổ này to lắm”
“ Mất mấy con bò”
- Lời đáp thiếu thông tin về số lượng bò bị mất
- Lời đáp thừa thông tin về việc lấy súng đi bắn con hổ.
- A Phủ đã chú ý vi phạm phương châm về lượng để tạo ra hàm ý
- Cách trả lời của A Phủ có hàm ý công nhận bò bị mất, bị hổ ăn thịt, công nhận mình có lỗi nhưng A Phủ đã khôn khéo lồng vào đó ý định lấy công chuộc tội hơn nữa còn hé mở hi vọng con hổ còn có giá trị hơn con bò bị mất.
Pá Tra
A Phủ
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
I- Ôn tập kiến thức
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
1/ Bài tập
2/ Kết luận
II- Thực hành
1/ Bài tập 1( tr.79 SGK)
Nhóm 4
Thông qua những câu nói hàm ý. Hãy cho biết Bá Kiến và Chí Phèo đã vi phạm phương châm hội thoại nào?
Nhóm 3
1. Tìm những câu nói của Chí Phèo và Bá Kiến có hàm ý?
2. Những câu nói đó có hàm ý gì ?
2/Bài tập 2 (tr.80 SGK)
Câu nói có hàm ý
Hàm ý
Cách thức tạo lập
“Tôi không phải là cái kho”
Tôi không có nhiều tiền đến mức lúc nào cũng có thể cho anh
=> Vi phạm phương châm cách thức (không nói rõ ràng)
“Chí Phèo đấy hở” “Rồi làm mà ăn chứ cứ bào người ta mãi à”
=> Chào, hô gọi
=> Cảnh báo, thúc giục
Nói gián tiếp
“Tao không đến đây xin năm hào” “Tao đã bảo tao không đòi tiền”
Chí Phèo muốn đòi cái khác
=> Vi phạm phương châm về lượng (lượng tin) và cách thức (không rõ ràng)
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
I- Ôn tập kiến thức
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
II- Thực hành
1/Bài tập 1( tr.79 SGK)
2/Bài tập 2 (tr.80 SGK)
3/Bài tập 3 (tr. 80-81.SGK)
Hãy đọc ví dụ Truyện cười “VĂN HAY” và trả lời các câu hỏi SGK
Vì sao bà đồ không nói thẳng ý mình mà chọn cách nói như trong truyện?
Bà đồ nói “ Ông lấy giấy khổ to mà viết có hơn không?” Nhằm mục đích gì?
Bà đồ “khen tài văn chương” của ông đồ nhưng thực chất là bà đánh giá như thế nào về văn chương của ông?
-Câu nói của bà đồ có hình thức là câu hỏi nhưng mục đích là để khuyên.
-Bà đồ chê và không tin tưởng vào tài văn chương của ông đồ.
-Bà đồ nói như vậy vì còn nể trọng ông và giữ thể diện cho ông và cũng muốn mình không phải chịu trách nhiệm về lời nói của mình.
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
I- Ôn tập kiến thức
II- Thực hành
III-Củng cố nội dung
Câu hỏi 1: Qua bài tập trên anh (chị) hãy xác định: Để nói một câu có hàm ý người ta dùng những cách thức nào? Chọn câu trả lời đúng và đầy đủ nhất.
A. Chủ ý vi phạm phương châm về lượng trong giao tiếp
B. Chủ ý vi phạm phương châm cách thức
C. Sử dụng các hành động nói gián tiếp
D. Tùy ngữ cảnh mà sử dụng một hay phối hợp các hình thức trên.
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
I- Ôn tập kiến thức
II- Thực hành
III-Củng cố nội dung
Câu hỏi 2: Qua các bài tập thực hành về hàm ý, anh (chị) thấy cách nói có hàm ý trong những ngữ cảnh cần thiết mang lại tác dụng gì đối với hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ? Chọn câu trả lời đúng và đầy đủ.
A. Có hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn cách nói trực tiếp, tường minh.
B. Thể hiện được sự tế nhị khéo léo và tính lịch sự trong giao tiếp ngôn ngữ, giữ được thể diện của các nhân vật giao tiếp.
C. Tạo ra những lời nói hàm súc, nói được nhiều hơn những điều mà từ ngữ thể hiện, hơn nữa người nói có thể không phải chịu trách nhiệm về lời nói, vì hàm ý là do người nghe suy ra.
D. Tùy từng ngữ cảnh mà hàm ý có một hay một số tác dụng đó.
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
1. Tùy ngữ cảnh mà sử dụng một hay phối hợp các hình thức: Chủ ý vi phạm phương châm về lượng trong giao tiếp, chủ ý vi phạm phương châm cách thức, sử dụng các hành động nói gián tiếp.
2. Tùy từng ngữ cảnh mà hàm ý có một hay một số tác dụng: Có hiệu quả mạnh mẽ, sâu sắc hơn cách nói trực tiếp, tường minh, thể hiện được sự tế nhị khéo léo và tính lịch sự trong giao tiếp ngôn ngữ, giữ được thể diện của các nhân vật giao tiếp, tạo ra những lời nói hàm súc, nói được nhiều hơn những điều mà từ ngữ thể hiện, hơn nữa người nói có thể không phải chịu trách nhiệm về lời nói của mình, vì hàm ý là do người nghe suy ra.
KẾT LUẬN
TIẾT 72 : THỰC HÀNH VỀ HÀM Ý
I- Ôn tập kiến thức
II- Thực hành
III-Củng cố nội dung
IV -Vận dụng
Tình huống 1:
Một buổi tối Lan phải ngồi tiếp chuyện với một bạn trai khác lớp đến phòng để chơi. Thời gian đã khá muộn mà Lan lại chưa soạn bài văn ngày mai.
Tình huống 2:
Sơn là một học sinh học giỏi lại thường giúp đỡ bạn bè nên có nhiều bạn nữ quý mến trong đó Vân. Nhiều lần Vân cố tình đi nhờ xe Sơn. Một hôm khi về đến lối rẽ, Vân dặn: “Ngày mai cậu đón tớ từ nhà nhé!”. Sơn muốn từ chối nhưng chưa biết nói sao.
Bạn hãy đặt mình vào hoàn cảnh của Lan và Sơn, sử dụng cách nói hàm ý để nhắc nhở hoặc từ chối.