Tuần 24. Chuyện chức phán sự đền Tản Viên (Tản Viên từ phán sự lục - trích Truyền kì mạn lục)

Van h?c l?p 10



Chuy?n
chức phán sự đền T?n Viên

Người soạn giảng:NguyÔn Kim Anh
Kết cấu bài giảng
I. Giới thiệu chung :
1. Tác giả:
2. Tác phẩm:
- Tập truyện "Truy?n k? m?n l?c"
- Truyện "Chuy?n ch?c phỏn s? ? d?n T?n Viờn"
II. B? c?c: Cựng ch?n l?a
1.
2.
IV. Tổng kết :
3.
1. Giá trị nội dung
2. Giá trị nghệ thuật
III. Phân tích:
I. Giới thiệu chung:
1. Tác gi?:

-Nguyễn D?
Quê: H?i Dương
Dỗ Hương tiến ( Cử nhân).
Học trò của Nguyễn Bỉnh Khiêm (Bạch Vân cư sĩ).
2.Tác phÈm:
-"Truyền kỳ mạn lục" của Nguyễn D? - "Thiên cổ kỳ bút".
Viết bằng ch? Hán, có phần dịch ra nôm.
+Dịch gi? : Trúc Khê (Ngô Van Triện)
+Gồm 20 truyện.
�+ Theo b?n in nam 1763: "Chuyện chức phán sự đền T?n viên" xếp thứ 8.
( TK XVI ) -
Mượn linh ?o, ly k? -> thái độ nhân sinh.
-Truyện truyền kỳ:
*Tóm tắt truyện:
Ngô Tử Văn
Người cương trực
thấy sự tà gian không thể chịu nổi
Tướng giặc




Tử Văn đốt đền
hiện trong mơ de do?...
=> Tử Văn không sợ
-Thổ c«ng kể việc bị cướp đền, t¹m lánh ở đền TảnViên.
-Tử Văn v­ît nh÷ng ¸p lùc, cản trở để làm rõ trắng đen.
-Diªm Vương xử tội tướng giặc và cho Tử Văn sống lại.
-Thổ công hiÖn vÒ mời Tử Văn vào chức phán sự ë đền
Tản Viên- nơi Thổ công tõng đến lánh.
Tử trận gần đền
ở lại làm yêu lµm quái
Tướng giặc mất chỗ nương náu,
Tử Văn
Tướng giặc
đốt đền
Thổ công
Diêm Vương xử
Chức phán sự đền Tản Viên
Trừng
phạt
Tiến
cử
Về
dương
thế
Kể tội tướng giặc
II. Bố cục: Em có thể chọn lựa từ hai cách dưới đây
Chia theo diễn biến câu chuyện
1.Giới thiệu hai nhân vật và sự viÖc đốt đền
2.Sự xuất hiện của tên bại tướng và Thổ công đền
3.Tử Văn đấu tranh ở cõi âm vµ ®­îc trở về dương thế.
4. Thổ công tiến cử Tử Văn: chức phán sự đền Tản Viên
5.Kết chuyÖn kÓ vµ lêi b×nh.
Chia theo xung đột
Đốt đền
Đối mặt ( Tên bại tướng, Lời Thæ công đền)
Đối chất, đấu khẩu
Phán xét của Diêm Vương
5. Kết chuyện kÓ và lời bình.
= >Từ đó, thử chọn lựa cách phân tích tác phẩm:
D. Dung hoà, kết hợp được các cách trên
C. Theo từng nhân vật chính
        
B. Theo xung đột
A. Theo diễn biến
1. Ngô Tử Văn bất khuất vì chính nghĩa:
III. Phân tích:
a.Sự việc đốt đền
b.Cuộc ®èi mÆt với kẻ ác và gÆp Thổ công bị hại
c.Tử văn bị đưa xuống cõi âm

d.Nhậm chức phán sự
"Ngô Tử Văn tên là Soạn, người huyện Yên Dũng đất L?ng Giang. Chàng vốn khẳng khái nóng nẩy, thấy sự tà gian thì không thể chịu được, vùng bắc người ta vẫn khen là một người cương trực. Trong làng trước có một tòa đền, vẫn linh ứng lắm. Cuối đời nhà Hồ, quân Ngô sang lấn cướp, vùng ấy thành một nơi chiến trường. Bộ tướng của Mộc Thạnh có viên Bách hộ họ Thôi, tử trận ở gần đền, từ đấy làm yêu làm quái trong dân gian. Tử Văn rất là tức giận, một hôm tắm gội sạch s?, khấn trời rồi châm lửa đốt đền. Mọi người đều lắc đầu lè lưỡi, họ lo sợ thay cho Tử Văn, nhưng Tử Văn vung tay không cần gì cả.
a.Sự việc đốt đền:
-Bản chất nhân vật:
+ “Cương trực”
+ “Rất là tức giận” dù cái ác chưa ph¹m đến Tử Văn.
Nỗi uất giận của người anh hùng (“vì nghÜa diÖt th©n”).




-Hành động đốt đền
+ Chuẩn bị: “tắm gội sạch sẽ”: tÈy trÇn lµm việc thiªng, tiªn liÖu kÕt côc xấu. “khấn trời”... : xin phÐp tõ tµ, đốt chỗ ngụ của ma ác. Bất đắc dĩ phải phạm đạo trời và sự linh ứng của ngôi đền. Không phải hành động của kẻ vì danh, vì lợi hay vì sự liều lĩnh nhất thời. Thái độ tôn kính, nghiêm túc.
 
 

Tử Văn: Vung tay không cần gì...
→ Một thái độ dứt khoát, bất chấp
hậu quả xấu cho bản thân mình.
Mọi người lắc đầu lè lưỡi.
Lo sợ thay cho Tử Văn (quý nể ngầm...)
+ “Châm lửa đốt đền” :





.

Dốt đền xong, chàng về nhà thấy trong mỡnh khó chịu, đầu l?o đ?o và bụng run run, rồi nổi lên một cơn sốt nóng sốt rét. Trong khi sốt, chàng thấy một người khôi ngô, đầu đội mũ trụ đi đến, nói nang, quần áo, rất giống người phương Bắc, tự xưng là cư sĩ, đến đòi làm tr? lại tòa đền như cũ, và nói:
- Nhà ngươi đã theo nghiệp nho, đọc sách thánh hiền, há không biết cái đức của quỷ thần ra sao, cớ gỡ lại dám lang miệt, hủy tượng đốt đền, khiến cho hương lửa không có chỗ tựa nương, oai linh không có nơi hiển hiện, vậy b?o làm sao bây giờ? Biết điều thỡ dựng tr? tòa đền như cũ. Nếu không thỡ vô cớ hủy đền Lư sơn, Cố Thiệu sẽ khó lòng tránh khỏi tai vạ".



Tử Van mặc kệ, vẫn cứ ngồi ngất ngưởng tự nhiên, người kia tức giận nói:Phong Dụ không xa xôi gỡ, ta tuy hèn, há lại không đem nổi nhà người đến đấy. Không nghe lời ta thỡ rồi sẽ biết.
Nói rồi phất áo đi.
Chiều tối, lại có một ông già, áo v?i mũ đen, phong độ nhàn nhã, thủng thỉnh đi vào đến trước thềm, vái chào mà rằng:
-Tôi là vị Thổ công ở đây, nghe thấy việc làm rất thú của nhà thầy, vậy xin đến để tỏ lời mừng.
Ông già chau mặt nói:
- Rễ ác mọc lan, khó lòng lay động. Tôi đã định thưa kiện, nhưng mà có nhiều nỗi ngan trở. Nh?ng đền miếu gần quanh, vỡ tham của đút, đều bênh vực cho nó c?. Tôi chỉ gi? được một chút lòng thành thực, nhưng không làm thế nào để thông đạt được lên cho nên đành tạm ẩn nhẫn mà ngồi xó một nơi.
Tử Van nói:
Hắn có thực là tay hung hãn, có thể gieo vạ cho tôi không?
- Hắn quyết chống chọi với nhà thầy, hiện đã kiện thầy ở Minh ty. Tôi thừa lúc hắn đi vắng nên lén đến đây báo cho nhà thầy biết để mà liệu kế, khỏi ph?i chết một cách oan uổng.


b.Cuộc đối mặt với kẻ ác và gặp Thổ công bị hại:
*Tướng giặc: trách mắng, đòi trả đền, đe doạ
Tử Văn : ngồi ngất ngưởng, tự nhiên ( không sợ)
*Thổ công: phong độ nhàn nhã > < nỗi khiếp đảm
Mừng + Lo (KÓ thực trạng: “Rễ ác lan nhanh, quan cõi âm ăn
của đút”...)
Tử Văn hoang mang : “Hắn... có thể gieo vạ cho tôi không?”
*Thổ công là nạn nhân đang khiếp sợ đã tô đậm sự bạo tàn của tên giặc. Thổ công lµ “®ồng minh" gióp chứng lý nhưng đồng thời lại ®em ®Õn sự hoang mang cho Tö Văn.
Tử Văn dù chết mµ tà gian vẫn hoành hành = v« nghĩa
Diêm vương mắng Tử Van rằng:
- Kẻ kia là một người cư sĩ, trung thuần khích liệt, có công với tiên triều, nên Hoàng thiên cho được huyết thực ở một tòa đền để đền công khó nhọc. Mày là một kẻ hàn sĩ, sao dám hỗn láo, tội nghiệt tự mỡnh làm ra, còn trốn đi đằng nào?
Tử Van bèn tâu trỡnh đầu đuôi như lời ông cụ già đã nói, lời rất cương chính, không chịu nhún nhường chút nào. Người đội mũ trụ nói:
- ấy là ở trước vương phủ mà hắn còn quật cường như thế, mồm nam miệng mười, đơm đặt bịa tạc. Huống hồ ở một nơi đền miếu quạnh hiu, sợ gỡ mà hắn không dám cho một mồi lửa.


Hai bên cãi cọ nhau mãi vẫn chưa phân ph?i trái, vỡ thế Diêm Vương sinh nghi. Tử Van nói:
- Nếu nhà vua không tin lời tôi, xin đem giấy đến đền T?n Viên để hỏi hư thực; không có sự thực như thế, tôi lại xin chịu thêm cái tội nói càn.
Người kia bây giờ mới có vẻ sợ, quỳ xuống tâu rằng:
- Gã kia là một kẻ học trò, thật là ngu bướng, qu? đáng tội lắm. Nhưng đã trách mắng như vậy, cũng đủ dan đe rồi. Xin đại vương dung tha cho hắn để tỏ cái đức rộng rãi. Bất tất đòi hỏi dây dưa và thẳng tay trị tội, sợ có hại cho cái đức hiếu sinh.

C. Tử Văn bị đưa xuống cõi âm:
- Vạch mặt tên bại tướng với lẽ phải trong tay:
-Tử văn không được dự vào hàng khoan giảm:
Kêu oan quyết liệt.
+ Thắng kiện.
+ Xin đem giấy đến đền Tản Viên.
+ Tâu trình Diêm Vương, lời rất cương chính,
không nhún nhường.
d. Nhậm chức phán sự:
-Thổ công tiến cử - “Vui vẻ nhận lời”: Kh«ng ng¹i bÞ chÕt vµ s½n lßng ®i thực thi đạo nghĩa ở cõi âm ( gîi liªn hÖ cõi trần...!)
-Phán sự: Tử Văn làm người bảo vệ công = > Mơ ước của nhân dân. §ång thêi tá t©m sù ngÇm vÒ thêi thÕ cña t¸c gi¶.
- Kết truyền kỳ, Tử Văn “chắp tay thi lễ” khi gặp người quen (sự gần gũi, tình ®êi); “thoắt cưỡi gió mà đi biến mất” (kỳ ảo, phép thiªng).
Tiểu kết:
Hình tượng nhân vật Tử Văn đại diện cho chính nghĩa trong cuộc đấu trí, đấu gan cam go, không khoan nhượng với gian tà. Chức phán sự là một "phần thưởng” đưa nhân vật bất tử trong một cương vị xứng đáng.
Đền Và thờ Thần Tản Viên
- Chết: Làm yêu làm quái
+ Đánh đuổi Thổ công có công đức, cướp đền linh để ngụ gây tội ác.
+ Quấy nhiễu, phá hoại đời sống bình an của dân lành.
+ Đút lót các quan dưới âm, lừa Diêm Vương để hại Tử Văn chết oan.
c.Kết cục đáng đời:

a. Sự độc ác:
- Sống: kẻ ngoại xâm gây đại hoạ, một vùng đất hoá chiến trường .
2. Tên bại tướng gian ác:
b. Sự gian trá, giảo hoạt:
- Giọng dạy dỗ - lộ mặt- đe doạ
- Lấn át- tố cáo
- Ra vẻ khoan dung khi sợ lộ.
"khẩu g? nhét vào miệng",
“bá vµo... ngục cửu u”;
Cõi Dương "ngôi mộ... bị bật tung lên, h�i c?t tan t�nh ra nhu cỏm".
Bị trừng phạt: Câi ©m “lồng sắt chụp vµo ®Çu”,
Tiểu kết: Bản chất tên tướng giặc ngoại xâm => Chết vẫn tàn ác,
gian tham.Kết cục thể hiện lòng căm thù giặc và ước mơ của nhân dân. (Mong muốn diệt từ tận gốc sự tàn ác tà gian của quân lấn cướp.)
3. Hai cõi tương giao và ý nghĩa của truyền kỳ:
Hai câi t­¬ng giao :
* Cõi âm:
- Các nhân vật:
-Hai ngôi đền:
*Cõi dương
-Hai địa điểm:
+Nơi khoan giảm: dinh toà rất lớn, thành sắt…
+Nơi đoạ đầy: Sông … gió tanh sóng xám, lạnh thấu xương.
Thªm vµo c¶nh t­îng lµ “ mấy vạn quỷ nanh ác...”
-Các nhân vật :
+Diêm Vương c«ng minh, biÕt söa sai(ChØ cã ë câi ©m!)
+Tướng giặc và các phán quan ăn của đút.
+Thổ công bị đánh đuổi “chỉ có chút lòng thành thực”.
Đền Tản Viên(Thổ công l¸nh, Tử Văn làm phán sự).
Đền bị tà gian chiếm (Tö V¨n ®èt)
Người đời (“mọi người lắc đầu lè lưỡi”)
Tử Văn
? Nhận xét về sự hiển hiện của hai cõi- ngụ ý nhân sinh

- Nơi nào cũng có thiện- có ác, có chính - có tà.
- Cuộc đấu luôn gay gắt, kÎ sÜ cÇn cã b¶n lÜnh.

? Nhận xét về nghệ thuật xuyên suốt của truyện
Bên cạnh nghệ thuật kể chuyện và xây dựng nhân vật,
là nghệ thuật tương phản (xuyên suốt trong tõng chi tiÕt
néi dung vµ c¸ch thøc miªu t¶)
? Giá trị của truyện truyền kỳ
-Huyền bí: sức hấp dẫn, gợi tò mò.
-Luật nhân quả: Sống vì chính nghĩa- chết sẽ được hưởng phúc và ngược lại.
b.ý nghĩa của truyền kỳ: B�i h?c l�m ngu?i
* Nhìn nhận các cách sống:
Ác tµ gian (Tướng giặc)
Thiện đơn thuần là nạn nhân của cái ác (Thổ công)
Thiện đấu tranh vì chính nghĩa (Tử Văn)
Công bằng và hạnh phúc chỉ đến khi người chính trực
biết đấu tranh với cái xấu, cái ác, sự tà gian.
* Niềm tin vào lẽ phải:
Chính (Thiện) Tà (ác)
Tử Văn -Tên giặc phương Bắc họ Thôi
Thổ công -Sè ®«ng quan lại đÒu ăn của đút.

Diêm Vương phán quyết (Mắng các phán quan, trị tà, tha Tử Văn)
Chính cuối cùng tất thắng tà.
Tương quan chính - tà

=>Lẽ phải, công lý không lệ thuộc vào số lượng người hai phÝa chÝnh-tµ. Bè cánh xấu xa chỉ tồn tại nhất thời. Chính nghĩa tất thắng. Miễn là ng­êi qu©n tö phải có ý chí và không ngại sự thiệt hại đến bản thân mình.

*Lời bình lµ thái độ râ rµng của Nguyễn Dữ:
Tác giả bình về lẽ cứng cỏi làm nên người quân tử đã càng tô thêm vẻ đẹp của Tử Văn vì chính nghĩa. Câu kết thể hiện tấm lòng của tác giả với đời và một thái độ rõ ràng về người anh hùng không thể hèn kém, khư khư cái thiện riêng mình:
“Kẻ sĩ không nên kiêng sợ sự cứng cỏi”.
Đường lên núi Tản
IV. Tổng kết :
1. Nội dung :
2. Nghệ thuật
* B�i h?c nhõn sinh v? chớnh - t�, thi?n- ỏc trong d?i.
*Xây dựng hình tượng nhân vật mang tớnh di?n hỡnh
* Ngh? thu?t tuong ph?n xuyờn su?t tỏc ph?m
*K? chuy?n h?p d?n v?i d?a di?m, th?i gian c? th?.
Cách dựng c?nh sinh d?ng, tình huống giàu kịch tính.
=> T�i nang vi?t truy?n v� thỏi d? v?i d?i c?a Nguy?n D? cùng s? h?p d?n d?c bi?t c?a truy?n truy?n k? trong dõn gian.
* Qua hình tượng nhõn v?t người trí thức T? Van v� tờn gi?c ngo?i xõm, ca ng?i chớnh nghia v� thái độ kiờn quy?t diệt tr? t� gian.
Lời cảm ơn
được
gửi từ núi Tản!