Tuần 24. Chiếc thuyền ngoài xa

Nguyễn Minh Châu
Đọc văn:
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
- Nguyễn Minh Châu (1930-1989)
- Quê: Làng Thơi ,xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh
Nghệ An.
- Đầu 1950 ra nhập quân đội
- Từ 1952 đến 1958 công tác và chiến đấu tại sư đoàn 320.
- Năm 1960 công tác tại phòng văn nghệ quân đội.
- Năm 1972 được kết nạp vào hội nhà văn Việt Nam.
2. Sự nghiệp sáng tác
- Bắt đầu viết văn từ 1954.
Anh (chị) hãy tóm lược những nét chính về tác giả Nguyễn Minh Châu?
Trong
chiến
tranh
- Chia làm 2 giai đoạn:
Căn cứ vào cuộc đời anh (chị) cho biết sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Minh Châu chia làm mấy giai đoạn?
Nội dung chính của từng giai đoạn? Kể tên các tác phẩm tiêu biểu?
* Nghiêng về cảm hứng anh hùng ca và có khuynh hướng minh họa.
* Phản ánh, tái hiện bức hiện bức tranh hiện thực sinh động về con người và cuộc sống của nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ.
* Tác phẩm: Cửa sông (1967), Những vùng trời khác nhau(1970), Dấu chân người lính(1972)...

Sau
chiến
tranh
Khao khát đổi mới tư duy nghệ thuật
- Rất nhậy cảm trước niềm tin yêu ấm áp của con
người, trước sự can đảm và tấm lòng bao dung của
người phụ nữ.
- Tác phẩm chính: Người đàn bà trên chuyến tàu
tốc hành (1983), Bến quê (1987)...
3. Tác phẩm: "Chiếc thuyền ngoài xa"(1987)
Anh (chị) biết gì về tác phẩm :"Chiếc thuyền ngoài xa"?
- In đậm phong cách tự sự - triết lý của Nguyễn Minh Châu.
- Ngôn từ: dung dị, đời thường.
- Kể lại chuyến đi của một nghệ sỹ nhiếp ảnh và những chiêm
nghiệm sâu sắc của ông về nghệ thuật và cuộc đời.
Tác giả Nguyễn Minh Châu
II. Đọc - hiểu văn bản
a. Tình huống truyện
- Tình huống nhận thức: chủ yếu cắt nghĩa giây phút "giác
ngộ" chân lý của nhân vật.
- Anh (chị) hãy chỉ ra các tình huống đặc sắc trong tác phẩm có giá trị thức tỉnh suy nghĩ nhân vật?
+ Tình huống Phùng chụp được bức ảnh toàn bích về chiếc
thuyền chài trong sương sớm nhưng khi chính chiếc thuyền
đó tiến thẳng vào chỗ anh thì cuộc sống lam lũ hiện ra.

+ Đẩu mời người đàn bà đến tòa án khuyên bà bỏ người
chồng vũ phu nhưng người đàn bà nọ cầu xin tòa đừng bắt
mình bỏ chồng.
1. Đọc và tóm tắt tác phẩm
2. Đọc - hiểu chi tiết
- Phùng chụp được bức ảnh toàn bích về chiếc thuyền ngoài xa
trong sương sớm -> Anh thỏa mãn và "tưởng chính mình vừa
khám phá thấy cái chân lý của sự toàn thiện...cái khoảnh khắc
trong ngần của tâm hồn.
Khi chụp được bức ảnh "toàn bích" tâm trạng của Phùng ntn?
Sau đó cảnh tượng gì diễn ra trước mắt Phùng?
Nhưng khi chiếc thuyền đó đâm thẳng vào bờ thì sự thật về
cuộc sống khắc nghiệt, lam lũ hiện ra:
+ Người đàn ông hùng hổ thô bạo dùng dây lưng quật tới
tấp vào lưng người đàn bà vừa đánh vừa thở hồng hộc, nghiến
răng ken két, vừa nguyền rủa bằng giọng "rên rỉ đau đớn"...
+ Người đàn bà nhẫn nhục không kêu, không chống trả,
không tìm cách trốn.
Nghịch lý gì đang tồn tại? Đứng trước nghịch lý đó tâm trạng của Phùng như thế nào?
=> Mâu thuẫn nghịch lý tồn tại giữa cái đẹp vẫn có cảnh sống
tối tăm, cực nhọc -> Phùng sống trong nhiều cảm xúc mạnh:
từ ngỡ ngàng, ngơ ngác đến cảm thông rồi thấm thía. Niềm
tin trong anh bị lung lay...
Nghịch lý đó khiến Phùng nhận thức ra điều gì?
=> Anh bắt đầu "ngộ" ra mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc
đời.
Trước hoàn cảnh của người đàn bà hàng chài Đẩu - Chánh án tòa án huyện đã đưa ra giải pháp gì? Thái độ của Đẩu khi đưa ra giải pháp đó ntn?
- Đẩu- đồng đội cũ của Phùng, chánh án tòa án huyện khuyên
người đàn bà bỏ chồng và anh tin giải pháp của mình là đúng
đắn -> Đẩu là người tốt bụng, đầy thiện chí.
Giải pháp Đẩu đưa ra có được người đàn bà chấp nhận không? Vì sao?
Nhưng anh nhầm: mọi lý lẽ của anh đều bị người đàn bà bác bỏ, Bà cầu xin tòa: "Con lạy quý tòa...quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được nhưng đừng bắt con bỏ nó..."-> Anh chưa bao giờ hiểu hết: "Nỗi vất vả của người đàn bà trên chiếc thuyền không có đàn ông".
Tình huống đó đã khiến Đẩu nhận thức ra điều gì?
Lý lẽ thực tế của người đàn bà đã xô đổ lý thuyết đẹp đẽ của
Đẩu khiến Đẩu vỡ ra nghịch lý của cuộc sống: Đến lúc này
Đẩu mới hiểu người phụ nữ ấy dù bị đánh đập đến bao nhiêu
đi nữa thì chị ta cũng buộc phải chấp nhận vì các con.

=> Mọi người đặc biệt là người nghệ sỹ cần gắn bó với cuộc
đời, phải tìm trong hiện thực vẻ đẹp của cuộc sống, phải
dũng cảm ghi lại những số phận, cảnh đời lam lũ, cực khổ.
Nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống con người, tìm ra
lối thoát thực tế cho cảnh đời đói nghèo tối tăm.
b. Hình tượng người đàn bà hàng chài
Hoạt động nhóm: - Chia lớp thành 4 nhóm
- Thời gian: 5 phút
(?) Hình tượng người đàn bà hàng chài được xây dựng qua
những khía cạnh nào? Em có cảm nhận gì về nhân vật đó?
- Ngoại hình: trạc ngoài 40, thô kệch, mặt rỗ, khuôn mặt mệt mỏi tái ngắt, quần áo rách rưới bạc phếch -> Gây ấn tượng về một cuộc đời lam lũ, nhọc nhằn.
- Cuộc sống: cùng chồng bơn trải trên biển để nuôi con, thường xuyên bị chồng đánh đập hành hạ "ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng".
- Tính cách: nhẫn nhịn, âm thầm chịu đựng mọi đớn đau, cực
khổ vì cuộc sống mưu sinh trên biển cần có người đàn ông
khỏe mạnh, biết nghề và vì những đứa con của bà cần được
sống và lớn lên "...phải sống cho con chứ không phải sống
cho mình" -> Sức chịu đựng và đức hy sinh của người phụ nữ.
- Là người yêu thương con cái:
+ Khi các con đã lớn Bà xin chồng lên bờ đánh mình.
+ Khi thằng Phác phát hiện ra bi kịch gia đình Bà vái lạy nó,
ôm chầm lấy nó, vái lạy nó...
-> Bà cảm thấy đau đớn vì rốt cuộc đã không sao tránh được
cho con cái khỏi bị tổn thương.
=> Đây không phải là số phận của một người đàn bà cụ thể mà
là số phận, cuộc đời của biết bao người đàn bà hàng chài khác
-> Người phụ nữ bất hạnh.
c. Hình ảnh người đàn ông
Tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình người đàn ông?
- Lưng rộng và cong như một chiếc thuyền.
- Mái tóc tổ quạ.
- Chân đi chữ bát, bước từng bước chắc chắn.
- Hàng lông mày cháy nắng.
- Hai con mắt độc dữ.
Qua những chi tiết ấy, anh (chị) thấy ở người đàn ông này
toát lên vẻ gì? Dụng ý của nhà văn?
-> Cuộc sống đói nghèo, lam lũ đã hằn in lên dáng vẻ khắc
khổ của người đàn ông.
Tại sao mỗi khi đánh vợ người đàn ông lại "rên rỉ đau đớn"?
Điều gì đã làm thay đổi người đàn ông?
Dường như hành động đánh vợ mà lại rên rỉ đau đớn cho thấy
đó như là một sự giải tỏa uất ức bế tắc trong lòng ông ta.
Ghánh nặng mưu sinh biến người chồng tha hóa dần trở thành
kẻ vũ phu thô bạo.
Người đàn ông được nhìn nhận, đánh giá như thế nào qua
các nhân vật khác?
Đẩu
Phùng
Phác
Người
đàn ông
vũ phu
Thủ
phạm
gây đau
khổ
Lên
án
đấu
tranh
Người
đàn bà
hàng
chài
Người
vũ
phu
Nạn
nhân
của
hoàn
cảnh
Là ngưòi
đáng được
cảm thông
chia sẻ
hơn là
lên án
đấu tranh
=> Người đàn bà hàng chài nhìn nhận người chồng của mình
toàn diện hơn, sâu sắc hơn.
Từ cách nhìn nhận khác nhau của các nhân vật đặc biệt là
nguời đàn bà hàng chài giúp ta nhìn nhận mọi sự việc
hiện tượng trong cuộc sống nói chung như thế nào?
Đối với mọi sự việc hiện tượng trong cuộc sống phải có cái
nhìn đa diện, nhiều chiều.
III. Kết luận
1. Nội dung:
Thông qua tác phẩm Nguyễn Minh Châu không chỉ xót xa
thương cảm người phụ nữ bất hạnh mà còn lên án sự tàn nhẫn
thô bạo của người chồng trong gia đình. Đồng thời báo động
tình trạng bạo lực trong gia đình đang làm khô héo, rạn vỡ
tâm hồn con người. Ca ngợi tình mẫu tử trân trọng khát vọng
được sống trong yêu thương, yên bình của trẻ em.
Anh (chị) có nhận xét gì về giá trị nội dung của tác phẩm?
2. Nghệ thuật
- Tình huống truyện độc đáo
- Nghệ thuật đối lập giữa cái đẹp của ngoại cảnh với hiện thực cuộc sống.
Mỗi người đặc biệt là người nghệ sỹ không thể đơn giản sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người.
- Giọng điệu trần thuật đa dạng:
+ Khách quan ngạc nhiên khi tả cảnh đời, cảnh biển.
+ Lo âu khi tái hiện lời thoại của người đàn bà
+ Xót thương, căm phẫn khi chứng kiến cảnh người đàn ông
ngược đãi vợ con.
+ Day dứt khắc khoải khi thấy người đàn bà chưa tìm được
lối thoát...
Anh (chị) hãy nêu những nét đặc sắc về nghệ thuật của tác phẩm?
V. Luyện tập
Câu 1: Nhân vật nào trong chuyện để lại cho em ấn tượng sâu
sắc nhất? Tại sao?
Câu 2: Phát biểu cảm nghĩ về hình tượng người đàn bà hàng
chài?
IV. Ghi nhớ (SGK)