Tuần 24. Chiếc thuyền ngoài xa

TRU?NG TRUNG H?C PH? THÔNG AN M?
TỔ VĂN - HỌA - NHẠC
Kính chào Quý thầy cô
cùng các em !
Đọc văn:

Nguyễn Minh Châu
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả
Nêu những hiểu biết của em về tác giả Nguyễn Minh Châu ?
- Nguyễn Minh Châu (1930-1989)
- Quê: Làng Thơi ,xã Quỳnh Hải, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh
Nghệ An.
- Đầu 1950 ra nhập quân đội
- Từ 1952 đến 1958 công tác và chiến đấu tại sư đoàn 320.
- Năm 1960 công tác tại phòng văn nghệ quân đội.
- Năm 1972 được kết nạp vào hội nhà văn Việt Nam.
- NMC là cây bút tiên phong của văn học VN thời kì đổi mới. ông "thuộc trong số nhà văn mở đường tinh anh và tài năng nhất của văn học ta hiện nay".
-Trước 1975, NMC là cây bút sử thi có thiên hướng trữ tình lãng mạn, từ đầu thập kỉ 80 ông chuyển sang cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh
Trong
chiến
tranh
SÁNG TÁC :Chia lµm 2 giai ®o¹n:
* Nghiêng về cảm hứng anh hùng ca và có khuynh hướng minh họa.
* Phản ánh, tái hiện bức hiện bức tranh hiện thực sinh động về con người và cuộc sống của nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ.
* Tác phẩm: Cửa sông (1967), Những vùng trời khác nhau(1970), Dấu chân người lính(1972)...

Sau
chiến
tranh
Khao khát đổi mới tư duy nghệ thuật
- Rất nhậy cảm trước niềm tin yêu ấm áp của con
người, trước sự can đảm và tấm lòng bao dung của
người phụ nữ.
- Tác phẩm chính: Người đàn bà trên chuyến tàu
tốc hành (1983), Bến quê (1987)...
2. Truyện ngắn
"Chiếc thuyền ngoài xa"
- Là một trong những sáng tác tiêu biểu của văn học VN giai đoạn sau năm 75 cho đến cuối thế kỉ XX
- TP ra đời trong hoàn cảnh ls: đất nước thống nhất trong nền độc lập, hoà bình. Cuộc sống với muôn mặt đời thường đã trở lại sau chiến tranh
- Tác phẩm mang xu hướng chung của vh thời kì đổi mới: hướng nội, khai thác sâu sắc số phận cá nhân và thân phận con người đời thường.
3- Y nghĩa nhan đề tác phẩm
Nghĩa tường minh:
+ Chiếc thuyền ngoài xa - cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh
+ Chiếc thuyền ngoài xa - hiện thực nhọc nhằn cay đắng của người dân chài.
Nghĩa hàm ẩn: Mối quan hệ giữa văn học và cuộc sống. Nghệ thuật nói chung phải là tiếng nói trung thực, thấu hiểu về số phận con người. Chủ nghĩa nhân đạo trong nghệ thuật không thể xa lạ với số phận con người

Tình huống truyện
- Tình huống nhận thức: chủ yếu cắt nghĩa giây phút "giác
ngộ" chân lý của nhân vật.
- Hãy chỉ ra các tình huống đặc sắc trong tác phẩm có giá trị thức tỉnh suy nghĩ nhân vật?
+ Tình huống Phùng chụp được bức ảnh toàn bích về chiếc
thuyền chài trong sương sớm nhưng khi chính chiếc thuyền
đó tiến thẳng vào chỗ anh thì cuộc sống lam lũ hiện ra.

+ Đẩu mời người đàn bà đến tòa án khuyên bà bỏ người
chồng vũ phu nhưng người đàn bà nọ cầu xin tòa đừng bắt
mình bỏ chồng.
Đọc và tóm tắt tác phẩm
PHÙNG
Chụp được bức ảnh
đẹp : chiếc thuyền
đánh cá thu lưới
vào lúc bình minh
Chứng kiến : cảnh
bạo hành dã man
của gia đình
thuyền chài
Người đàn bà hàng
chài ở tòa án huyện
Tấm ảnh được chọn
trong bộ lịch năm ấy
Cái nhìn đa diện nhiều chiều về cuộc sống và con người
THẢO
LUẬN
Phát hiện thứ nhất của người nghệ sĩ
nhiếp ảnh là gì ? Vì sao gọi đó là
“ một cảnh đắt trời cho”?
Phát hiện thứ hai của người nghệ sĩ
nhiếp ảnh là gì ? Thái độ của anh
ra sao ?
Qua hai phát hiện của người nghệ sĩ
nhiếp ảnh, nhà văn muốn người đọc
nhận thức điều gì về cuộc đời ?
Giả sử ta muốn
đảo vị trí hai phát hiện
trên, theo em, điều đó có
được không ? Vì sao ?
II. Đọc - hiểu văn bản
1. Hai phát hiện của nghệ sĩ nhiếp ảnh Phùng
*Phát hiện thứ nhất đầy thơ mộng của người nghệ sĩ nhiếp ảnh: C?nh d?p, tuoi mỏt c?a m?t vựng tr?i nu?c mờnh mụng, khoỏng d?t mang d?m hoi th? c?a cu?c s?ng - anh th?y b?i r?i, xỳc d?ng v� h?nh phỳc - m?t ni?m h?nh phỳc c?a khỏm phỏ v� sỏng t?o.
*Phát hiện thứ hai đầy nghịch lí của người nghệ sĩ nhiếp ảnh:
Từ chiếc thuyền ngư phủ đẹp như trong mơ bước ra:
+ một người đàn bà xấu xí, mệt mỏi và cam chịu
+ một lão đàn ông thô kệch, dữ dằn, độc ác, uất ức, khổ đau..
+ Người đàn ông hùng hổ thô bạo dùng dây lưng quật tới
tấp vào lưng người đàn bà vừa đánh vừa thở hồng hộc, nghiến
răng ken két, vừa nguyền rủa bằng giọng "rên rỉ đau đớn"...
- Chứng kiến cảnh người đàn ông đánh vợ một cách vô lí và thô bạo, Phùng đã "kinh ngạc đến mức, trong mấy phút đầu .... vứt chiếc máy ảnh xuống đất, chạy nhào tới".
Bản thân cái đẹp chính là đạo đức
Văn chương là thứ khí giới thanh cao và đắc lực mà chúng ta có thể vừa tố cáo, thay đổi thế giới giả dối, tàn ác vừa làm cho lòng người thêm trong sạch và phong phú hơn - Thạch Lam
+ Người đàn bà nhẫn nhục không kêu, không chống trả,
không tìm cách trốn.
Nghịch lý gì đang tồn tại? Đứng trước nghịch lý đó tâm trạng của Phùng như thế nào?
=> Mâu thuẫn nghịch lý tồn tại giữa cái đẹp vẫn có cảnh sống
tối tăm, cực nhọc -> Phùng sống trong nhiều cảm xúc mạnh:
từ ngỡ ngàng, ngơ ngác đến cảm thông rồi thấm thía. Niềm
tin trong anh bị lung lay...
Nghịch lý đó khiến Phùng nhận thức ra điều gì?
=> Anh bắt đầu "ngộ" ra mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc
đời.
- Qua hai phát hiện của nghệ sĩ Phùng, NMC muốn người đọc nhận thức điều gì về cuộc đời?
Cuộc đời không đơn giản xuôi chiều mà chứa đựng nhiều nghịch lí. Cuộc sống luôn tồn tại những mặt đối lập, những mâu thuấn: đẹp - xấu; thiện - ác .
Nhà văn khẳng định: đừng nhầm lẫn hiện tượng với bản chất, giữa hình thức bên ngoài với nd bên trong không phải bao giờ cũng thống nhất đừng vội đánh giá con người, sự vật ở dáng vẻ bên ngoài, phải phát hiện ra bản chất thực sau vẻ ngoài đẹp đẽ của hiện tượng.
THẢO LUẬN
Nhóm 1 : Vì sao người đàn bà hàng chài lại có mặt ở tòa án huyện ? Những lí do nào khiến chị không chấp nhận lời đề nghị của chánh án Đẩu? Nhận xét của em về người phụ nữ ấy?
Nhóm 2 : Qua lời kể của của người đàn bà hàng chài, chồng chị ta là người thế nào ? Phân tích cách nhìn của người đàn bà, chánh án Đẩu, nghệ sĩ Phùng, thằng bé Phác đối với người đàn ông vũ phu này ?
Hình tượng người đàn bà hàng chài
Người vợ nhẫn nhục cam chịu
“ Thế rồi thật bất ngờ người đàn bà buông đứa trẻ ra, đi thật nhanh ra khỏi bãi xe tăng hỏng, đuổi theo lão đàn ông”(trang 222)
…” Sau này con cái lớn lên, tôi mới xin được với lão…đưa tôi lên bờ mà đánh”
…”Là bởi các chú không phải là đàn bà, chưa bao giờ các chú biết như thế nào là nỗi vất vả của người đàn bà trên một chiếc thuyền không có đàn ông” ( trang 224)
Tả thực giản dị, cụ thể nhưng để lại nhiềm cảm nhận khác nhau
Con người có một bản năng sinh tồn mãnh liệt và tình thương yêu đến mê muội, đáng thương

II. Đọc - hiểu văn bản
1.Tính cách nhân vật
a.Hình tượng người đàn bà hàng chài
(?) Hình tượng người đàn bà hàng chài được xây dựng qua
những khía cạnh nào? Em có cảm nhận gì về nhân vật đó?

- Ngoại hình: trạc ngoài 40, thô kệch, mặt rỗ, khuôn mặt mệt mỏi tái ngắt, quần áo rách rưới bạc phếch -> Gây ấn tượng về một cuộc đời lam lũ, nhọc nhằn.
- Cuộc sống: cùng chồng bơn trải trên biển để nuôi con, thường xuyên bị chồng đánh đập hành hạ "ba ngày một trận nhẹ, năm ngày một trận nặng".
II. Đọc - hiểu văn bản
a.Hình tượng người đàn bà hàng chài
Thảo luận nhóm:
hiện thực nhọc nhằn, cay cực của người dân chài hiện lên như thế nào?
- Tính cách: nhẫn nhịn, âm thầm chịu đựng mọi đớn đau, cực
khổ vì cuộc sống mưu sinh trên biển cần có người đàn ông
khỏe mạnh, biết nghề và vì những đứa con của bà cần được
sống và lớn lên "...phải sống cho con chứ không phải sống
cho mình" -> Sức chịu đựng và đức hy sinh của người phụ nữ.
- Là người yêu thương con cái:
+ Khi các con đã lớn Bà xin chồng lên bờ đánh mình.
+ Khi thằng Phác phát hiện ra bi kịch gia đình Bà vái lạy nó,
ôm chầm lấy nó, vái lạy nó...
-> Bà cảm thấy đau đớn vì rốt cuộc đã không sao tránh được
cho con cái khỏi bị tổn thương.
=> Đây không phải là số phận của một người đàn bà cụ thể mà
là số phận, cuộc đời của biết bao người đàn bà hàng chài khác
-> Người phụ nữ bất hạnh.
Không hề cam chịu một cách vô lí, không hề nông nổi một cách ngờ nghệch mà thực ra chị là người rất sâu sắc, thấu hiểu lẽ đời. Người phụ nữ này có một cuộc đời nhọc nhằn, lam lũ nhưng biết chắt chiu những hạnh phúc đời thường. Chị có ngoại hình xấu xí, thô kệch nhưng tâm hồn đẹp đẽ, thấp thoáng bóng dáng của những người phụ nữ Việt Nam nhân hậu, bao dung, giàu đức hi sinh và lòng vị tha.
b. Hình ảnh người đàn ông
Tìm những chi tiết miêu tả ngoại hình người đàn ông?
Qua những chi tiết ấy, anh (chị) thấy ở người đàn ông này
toát lên vẻ gì? Dụng ý của nhà văn?
b.Người đàn ông làng chài :
+ Vốn là một anh con trai cục tính nhưng hiền lành và không bao giờ đánh đập vợ.
- Lưng rộng và cong như một chiếc thuyền.
- Mái tóc tổ quạ.
- Chân đi chữ bát, bước từng bước chắc chắn.
- Hàng lông mày cháy nắng.
- Hai con mắt độc dữ.
-> Cuộc sống đói nghèo, lam lũ đã hằn in lên dáng vẻ khắc
khổ của người đàn ông? anh ta tr? nờn d? d?n, vu phu
Người đàn ông vừa đáng bị lên án bởi sự độc ác, thói vũ phu, tính ích kỉ, tự cho phép mình cái quyền được hành hạ người khác để thõa mãn những bực dọc trong lòng. Nhưng anh ta cũng có chỗ có thể cảm thông, chia sẻ bởi xét đến cùng anh ta cũng là nạn nhân của hoàn cảnh sống khắc nghiệt.
THẢO LUẬN
Nhóm 3 : Trước khi nghe câu chuyện người đàn bà vùng biển, thái độ của chánh án Đẩu rất cương quyết. Nhưng sau khi nghe những gì mà người phụ nữ vùng biển giãi bày, Đẩu cảm thấy thế nào ? Nhận xét của em về nhân vật này ?
Nhóm 4 : Khi nghe câu chuyện của người đàn bà hàng chài, người nghệ sĩ nhiếp ảnh nhận ra được gì trong cách nhìn nhận của mình ? Qua đó, nhà văn chuyển đến thông điệp gì trong cách nhìn nhận con người và cuộc đời ?
Trước hoàn cảnh của người đàn bà hàng chài Đẩu - Chánh án tòa án huyện đã đưa ra giải pháp gì? Thái độ của Đẩu khi đưa ra giải pháp đó ntn?
- Đẩu- đồng đội cũ của Phùng, chánh án tòa án huyện khuyên
người đàn bà bỏ chồng và anh tin giải pháp của mình là đúng
đắn -> Đẩu là người tốt bụng, đầy thiện chí.
Giải pháp Đẩu đưa ra có được người đàn bà chấp nhận không? Vì sao?
Nhưng anh nhầm: mọi lý lẽ của anh đều bị người đàn bà bác bỏ, Bà cầu xin tòa: "Con lạy quý tòa...quý tòa bắt tội con cũng được, phạt tù con cũng được nhưng đừng bắt con bỏ nó..."-> Anh chưa bao giờ hiểu hết: "Nỗi vất vả của người đàn bà trên chiếc thuyền không có đàn ông".
Tình huống đó đã khiến Đẩu nhận thức ra điều gì?
Lý lẽ thực tế của người đàn bà đã xô đổ lý thuyết đẹp đẽ của
Đẩu khiến Đẩu vỡ ra nghịch lý của cuộc sống: Đến lúc này
Đẩu mới hiểu người phụ nữ ấy dù bị đánh đập đến bao nhiêu
đi nữa thì chị ta cũng buộc phải chấp nhận vì các con.

=> Mọi người đặc biệt là người nghệ sỹ cần gắn bó với cuộc
đời, phải tìm trong hiện thực vẻ đẹp của cuộc sống, phải
dũng cảm ghi lại những số phận, cảnh đời lam lũ, cực khổ.
Nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống con người, tìm ra
lối thoát thực tế cho cảnh đời đói nghèo tối tăm.
Người
đàn bà
hàng chài
Người
đàn ông
vũ phu
Đẩu
Phùng
Phác
II. PHÁT BIỂU Ý KIẾN.
Người
đàn bà
hàng chài
Người
đàn ông
vũ phu
Nạn
nhân
của
hoàn
cảnh
Đáng
cảm
thông,
chia
sẻ
Đẩu
Phùng
Phác
Người
đàn ông
vũ phu
Thủ
phạm
gây
đau
khổ
Phải
lên
án,
đấu
tranh
: có lòng tốt, sẵn sàng bảo vệ công lí nhưng anh chưa thực sự đi sâu vào đời sống nhân dân.
-> Lòng tốt là đáng quý nhưng chưa đủ, luật pháp là cần thiết nhưng phải đi sâu vào đời sống.
Chánh án Đẩu
Người nghệ sĩ nhiếp ảnh đã nhận ra : mình quá đơn giản khi nhìn nhận cuộc đời và con người.
Người
đàn bà
hàng chài
Người
đàn ông
vũ phu
Đẩu
Phùng
Phác
Phải có cái nhìn đa dạng, nhiều chiều
* Tấm ảnh được chọn trong bộ lịch năm ấy :
Mỗi khi ngắm bức ảnh được chọn, người nghệ sĩ nhiếp ảnh nhìn thấy những gì đằng sau bức tranh ? Theo em, những hình ảnh ấy tượng trưng cho điều gì ?
PHÙNG
Tấm
ảnh đen
trắng
Màu
hồng
hồng
của ánh
sương
mai
Người
đàn bà
vùng
biển
Cuộc đời
Nghệ
thuật
III. Kết luận
1. Nội dung:
Thông qua tác phẩm Nguyễn Minh Châu không chỉ xót xa
thương cảm người phụ nữ bất hạnh mà còn lên án sự tàn nhẫn
thô bạo của người chồng trong gia đình. Đồng thời báo động
tình trạng bạo lực trong gia đình đang làm khô héo, rạn vỡ
tâm hồn con người. Ca ngợi tình mẫu tử trân trọng khát vọng
được sống trong yêu thương, yên bình của trẻ em.
2. Nghệ thuật
- Tình huống truyện độc đáo
- Nghệ thuật đối lập giữa cái đẹp của ngoại cảnh với hiện thực cuộc sống.
Mỗi người đặc biệt là người nghệ sỹ không thể đơn giản sơ lược khi nhìn nhận cuộc sống và con người.
- Giọng điệu trần thuật đa dạng:
+ Khách quan ngạc nhiên khi tả cảnh đời, cảnh biển.
+ Lo âu khi tái hiện lời thoại của người đàn bà
+ Xót thương, căm phẫn khi chứng kiến cảnh người đàn ông
ngược đãi vợ con.
+ Day dứt khắc khoải khi thấy người đàn bà chưa tìm được
lối thoát...
* Đặc sắc nghệ thuật
- Tình huống truyện mang ý nghĩa khám phá về đời sống.
+ Tình huống Phùng chụp được bức ảnh toàn bích về chiếc thuyền chài trong sương sớm nhưng khi chính chiếc thuyền đó tiến thẳng vào chỗ anh thì cuộc sống lam lũ hiện ra.
+ Đẩu mời người đàn bà đến tòa án khuyên bà bỏ người chồng vũ phu nhưng người đàn bà nọ cầu xin tòa đừng bắt mình bỏ chồng.
- Nghệ thuật trần thuật sắc sảo, tăng cường khả năng khám phá đời sống, lời kể chuyện trở nên khách quan, chân thật, giàu sức thuyết phục.
+ Khách quan ngạc nhiên khi tả cảnh đời, cảnh biển.
+ Lo âu khi tái hiện lời thoại của người đàn bà.
+ Xót thương, căm phẫn khi chứng kiến cảnh người đàn ông ngược đãi vợ con.
+ Day dứt khắc khoải khi thấy người đàn bà chưa tìm được lối thoát...
Tổng kết
Ghi nhớ : SGK trang 78
V. Luyện tập
Câu 1: Nhân vật nào trong chuyện để lại cho em ấn tượng sâu
sắc nhất? Tại sao?
Câu 2: Phát biểu cảm nghĩ về hình tượng người đàn bà hàng
chài?
Trắc nghiệm
Câu 1 : Quan niệm nghệ thuật của nhà văn nào dưới đây không tương đồng với quan niệm của Nguyễn Minh Châu trong truyện Chiếc thuyền ngoài xa :
“ Nghệ thuật không cần phải là ánh trăng lừa dối, không nên là ánh trăng lừa dối, nghệ thuật có thể chỉ là tiếng đau khổ kia, thoát ra từ những kiếp lầm than” ( Nam Cao ).
“ Các ông muốn tiểu thuyết cứ là tiểu thuyết. Tôi và các nhà văn cùng chí hướng như tôi muốn tiểu thuyết là sự thực ở đời” ( Vũ Trọng Phụng ).
“ Nghệ thuật không phải là sự mô tả thực tại có thực mà là sự tìm tòi chân lí, lí tưởng” ( G.Xăng ).
“ Văn học là cuộc đời. Văn học sẽ không là gì cả nếu không vì cuộc đời mà có. Cuộc đời là nơi xuất phát, cũng là nơi đi tới của văn học” ( Tố Hữu ).