Tuần 24. Chiếc thuyền ngoài xa

Nguyễn Minh Châu
I. Tìm hiểu chung
1. Về nhà văn Nguyễn Minh Châu
* Tiểu sử (SGK)
* Cuộc đời cầm bút
- Không ngừng trăn trở về số phận của nhân dân và thiên chức của người nghệ sĩ
-> quan niệm về viết văn, về sứ mệnh của văn chương, về thiên chức của người nghệ sĩ, về mối quan hệ giữa văn học và hiện thực đời sống,...
* Tác phẩm chính : (SGK)
Tiểu thuyết: Cửa sông (1967), Dấu chân người lính (1972), Lửa từ những ngôi nhà (1977), Miền cháy (1977), Những người đi từ trong rừng ra (1982), Mảnh đất tình yêu (1987)
Truyện ngắn: Những vùng trời khác nhau (1970), Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành (1983), Bến quê (1985), Cỏ lau (1989)
Tập bút kí (in chung với Hồ Phương): Núi rừng yên tĩnh (1981)
Tác phẩm viết cho thiếu nhi: Từ giã tuổi thơ (1974), Những ngày lưu lạc (1981), Đảo đá kì lạ (1985)
Tiểu luận phê bình: Người viết trẻ và cánh rừng già (1973), Nhà văn Nguyễn Công Hoan (1985), Hãy đọc lời ai điếu cho một giai đoạn văn học minh hoạ (1987), Trang giấy trước đèn (1994)...
tài năng, tâm huyết -> sự nghiệp sáng tác khá đồ sộ
Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 2000
-> NMC lµ c©y bót tiªn phong cña v¨n häc VN thêi k× ®æi míi. “Nhµ v¨n më ®­êng tinh anh vµ tµi n¨ng nhÊt” (Nguyªn Ngäc)
* Hành trình sáng tạo:
+ Trước 1980:
+ Sau 1980:
cây bút sử thi có thiên hướng trữ tình lãng mạn -> nhà văn chiến sĩ
cảm hứng thế sự với những vấn đề đạo đức và triết lí nhân sinh
=> đi tìm cái đẹp ẩn kín trong tâm hồn con người.
2. Giới thiệu về truyện ngắn Chiếc thuyền ngoài xa
- Tác phẩm hoàn thành năm 1983, in trong tập “Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành”.
- 1985 in trong tập “ Bến quê”.
1987 in trong tuyển tập cùng tên.
- Là một trong những sáng tác tiêu biểu của văn học Việt Nam thời kì đổi mới.

II. Đọc - hiểu văn bản
1. Đọc - hiểu khái quát
a) Đọc - tóm tắt
b) Bố cục:
Phần 2: tiếp theo đến “... chiếc thuyền lưới vó đã biến mất”: Phát hiện về hiện thực nghiệt ngã của con người
c) Cảm nhận chung:
Phần 1: từ đầu đến “... ở chơi thêm vài bữa”: Phát hiện về “cái đẹp tuyệt đỉnh của ngoại cảnh”
- Phần 3: còn lại: Câu chuyện của người đàn bà ở toà án huyện và tấm ảnh trong bô lịch năm ấy
2. Đọc - hiểu chi tiết
a) Tình huống truyện
Những câu văn mở đoạn:
+ Lúc bấy giờ trời đầy mù từ ngoài biển bay vào...
+ Cõ lẽ suốt một đời cầm máy chưa bao giờ tôi...
+ Ngay lúc ấy, chiếc thuyền đâm vào...
+ Bỗng một đứa con nít lướt qua trước mặt tôi...
+ Thế rồi bất ngờ người đàn bà buông đứa trẻ...
+ Đây là lần thứ hai người đàn bà được Đẩu mời đến...
+ Lúc bây giờ tôi đang ngồi giấu mặt sau bức...
Nghệ thuật tạo tình huống:
-> khám phá
-> nghịch lí
> nhận thức
+ Hé lộ từ những câu văn mở đoạn
+ Biện pháp nghệ thuật:
-> bất ngờ, cả 1 thế giớinhân sinh
Tương phản, đối lập
đời thường
- Dụng ý:
+ Phát hiện, khám phá cái đẹp, bản chất hiện thực đời sống
+ Bày tỏ thái độ tư tưởng, tình cảm
+ Thể hiện những chiêm nghiệm về cuộc đời, con người, những triết lí nhân sinh đạo đức
+ Bày tỏ quan niệm về nghệ thuật và đời sống
- Những nghịch lí:
+ Một trưởng phòng thông minh muốn có một tờ lịch “tĩnh vật hoàn toàn” >< thực tế không thể không xuất hiện hình ảnh con người
+ Cảnh thiên nhiên thơ mộng trữ tình >< di hoạ chiến tranh, hiện thực nghiệt ngã của cuộc sống con người
+ Một người đàn bà bị chồng hành hạ đánh đập dã man >< quyết không rời xa kẻ độc ác đó
+ Một người chiến sĩ từng dũng cảm trước bom đạn kẻ thù nhưng không sao giải thoát được cho người đàn bà bất hạnh
+ Những biểu hiện bên ngoài của con người >< đời sống nội tâm
....
Câu hỏi: Tìm hiểu tình huống truyện trong Chiếc thuyền ngoài xa, mỗi người có thể có thể có những cách gọi tên tình huống khác nhau. Thử suy nghĩ xem, theo em có thể có những tên gọi nào? Vì sao?
Tình huống bên ngoài, tình huống bên trong
Nghịch lí
Nhận thức
Khám phá
b) Hành trình khám phá cái đẹp và sự thật của người nghệ sĩ
* Phát hiện về khung cảnh thiên nhiên hoàn mĩ
- Cảnh “đắt” trời cho
- Trong mắt người nghệ sĩ
- Cảm xúc của người nghệ sĩ
ngoại hiện -> bí ẩn –> tiếp tục hành trình khám phá
+ “Mũi thuyền in một nét mơ hồ loè nhoè vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ. Tất cả khung cảnh ấy nhìn qua những cái mắt lưới và tấm lưới nằm giữa...”
+ “Trong giây phút bối rối, tôi tưởng chính mình vừa khám phá thấy cái chân lí của sự toàn thiện, khám phá cái khoảnh khắc trong ngần của tâm hồn”.