Tuần 23. Phương pháp thuyết minh

Trường thpt lệ thuỷ
I. TẦM QUAN TRỌNG CỦA PHƯƠNG PHÁP THUYẾT MINH
- Đảm bảo cung cấp thông tin về đối tượng một cách trung thực và khách quan.
- Nội dung phải chính xác, sinh động, hấp dẫn.
- Trình tự thuyết minh phải hợp lý, khoa học.
1. Các yêu cầu của một bài văn thuyết minh .
Muốn viết văn bản thuyết minh ngoài tri thức và nhu cầu cần phải có điều kiện gì.
2. Muốn viết văn bản thuyết minh thì cần phải có phương pháp thuyết minh phù hợp.

Em hãy cho biết mối quan hệ giữa phương pháp thuyết minh với mục đích thuyết minh?
Mục đích thuyết minh thường được hiện thực hóa thành bài văn thông qua các phương pháp thuyết minh, còn các PPTM bao giờ cũng gắn với mục đích thuyết minh cụ thể.
3. Mối quan hệ giữa PPTM với MĐTM
- M?c dớch thuy?t minh.
- Thuy?t minh v? cõy d?a.

- Sử dụng phương pháp liệt kê.
+ Cây dừa cống hiến tất cả của cải của mình cho con người.
+ Thân cây làm máng, lá làm tranh, cọng lá chẻ nhỏ làm vách, nước dừa để uống, để kho cá, kho thịt.
II. Một số phương pháp thuyết minh
1. Ôn tập một số phương pháp thuyết minh đã học.
- PP nêu định nghĩa.
- PP liệt kê.
- PP nêu ví dụ.
- PP dùng số liệu.
- PP so sánh.
- PP phân loại, phân tích…
Biển Thái Bình Dương chiếm một diện tích lớn gần bằng ba đại dương khác cộng lại và lớn gấp 14 lần diện tích biển Bắc Băng Dương là đại dương bé nhất.
Phương pháp so sánh.
Phương pháp phân loại, phân tích.
Huế là sự kết hợp hài hòa của núi, sông và biển..
Huế đẹp với cảnh sắc sông núi…
Phương pháp nêu số liệu.
Các nhà khoa học cho biết trong không khí, dưỡng khí chỉ chiếm 20% thể tích, thán khí chiếm 3%. Nếu không có bổ sung thì trong vòng 500 năm con người và động vật sẽ dùng hết số dưỡng khí ấy, đồng thời số thán khí không ngừng gia tăng.
Các em hãy thảo luận và cho biết tác giả mỗi đoạn trích dưới đây đã sử dụng PP nào, tác dụng của mỗi PP.
Đoạn
Tác dụng
Mục đích thuyết
minh
Phương pháp
thuyết minh
1
2
3
4
Công lao tiến cử
người tài giỏi cho
đất nước của TQT.
Liệt kê,
giải thích.
Lý do thay đổi
bút danh của
Ba – sô.
Giúp người
đọc hiểu về
cấu tạo của tế bào.
Giúp người đọc hiểu
về loại hình
nghệ thuật dân gian.
Phân tích
giải thích.
Nêu số liệu
và so sánh.
Phân tích,
giải thích.
Đảm bảo tính
chuẩn xác,
thuyết phục.
Cung cấp những
hiểu biết mới
bất ngờ, thú vị.
Hấp dẫn
gây ấn tượng
mạnh.
Cung cấp
những hiểu biết
bất ngờ thú vị.
2. Tìm hiểu thêm một số PPTM.
Vì sao không thể cho rằng tác giả đã TM bằng pp định nghĩa.
- Nêu định nghĩa phải chỉ ra những gì bản chất nhất để phân biệt đối tượng.
- Vd trên không thuyết minh bằng pp định nghĩa được vì câu văn không nêu ra đặc điểm bản chất phân biệt Ba sô với các nhà thơ khác.
12
a. Thuyết minh bằng cách chú thích.
PP chú thích
- Giống nhau: A là B.
- Khác : Nêu ra một tên
gọi khác hoặc một
cách nhận biết khác,
chưa phản ánh đầy đủ
bản chất đối tượng.

PP định nghĩa
- Giống :Mô hình A là B.
- Khác : Nêu ra các đặc
tính cơ bản phân biệt với
các đối tượng cùng loại.

Để phân biệt Ba sô với các nhà văn khác em sẽ viết lại câu trên như thế nào?
Ba sô là một thi sĩ nổi tiếng của Nhật Bản.
Thế nào là thuyết minh bằng cách chú thích.
Phương pháp chú thích: nêu ra tên gọi khác hay một cách nhận biết khác. Ví dụ: Tên hiệu của Nguyễn Du là Tố Như, Nguyễn Khuyến là Quế Sơn.
Phương pháp chú thích có những hạn chế và những ưu điểm gì
Ưu điểm: Có tính linh hoạt, mềm dẻo.
Khuyết điểm: Chưa phản ánh đầy đủ bản chất đối tượng
b. Thuyết minh bằng cách giảng giải nguyên nhân – kết quả.
+ Mục đích chủ yếu của đoạn văn là TM về chân dung tâm hồn của Ba - sô.
+ Đoạn văn trình bày theo quan hệ nhân quả: từ niềm say mê cây chuối mà ra đời bút danh Ba sô.
+ Trình tự các ý hợp lí, sinh động, hấp dẫn.

Mục đích chủ yếu của đoạn văn là gì? Các ý trong đoạn có quan hệ nhân quả không, chỉ rõ quan hệ đó?
III.Yêu cầu của việc vận dụng pp thuyết minh
Căn cứ vào mục đích thuyết minh để lựa chọn PPTM.
Ngoài việc cung cấp thông tin đầy đủ, khách quan về đối tượng thuyết minh, PP thuyết minh còn phải góp phần sinh động hóa văn bản thuyết minh để gây hứng thú cho người đọc.
IV. Luyện tập

1. Làm bài tập 1 trong SGK
Phương pháp chú thích.
Phương pháp phân tích, giải thích.
Phương pháp nêu số liệu

Ghi nhớ SGK (các em nhớ ghi vào vở)

Bài tập về nhà:
Soạn bài: “Chức phán sự đền Tản Viên”, tập trung”.
Nhân vật Ngô Tử Văn (tính cách, hành động, thái độ), ngụ ý phê phán và kể chuyện của thể loại truyền kỳ.
BÀI HỌC ĐẾN ĐÂY LÀ HẾT
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT