Tuần 23. Phương pháp thuyết minh

CHÀO MỪNG QUÝ THẦY CÔ VỀ DỰ GIỜ
MÔN NGỮ VĂN LỚP 1OB7
TRƯỜNG THPT ĐINH TIÊN HOÀNG
KIỂM TRA BÀI CŨ

Để viết một văn bản thuyết minh,
cần đảm bảo những yêu cầu nào?

I. Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh
II. Một số phương pháp thuyết minh
III. Yêu cầu đối với việc vận dụng phương pháp thuyết minh
IV. Luyện tập
Bố cục bài học
Văn bản 1
Sen có nhiều ở nước ta, xuất hiện ở rất nhiều tỉnh đồng bằng. Riêng sen ở hồ Tây là đẹp nhất. Mỗi bông sen lớn cho nhiều gạo sen. Hoa sen thường nở sáng sớm, thơm ngát cả một vùng. Đây cũng là khoảng thời gian thích hợp cho những người trồng sen
Văn bản 2
. ở nước ta không biết cây sen có tự bao giờ. Chỉ biết đâu đâu cũng thấy bạt ngàn hoa sen. Từ miền núi, trung du đến đồng bằng, nhiều nhất là ở Đồng Tháp Mười, vùng đồng trũng Hà nam, Hưng Yên, Hải Phòng. Song tuyệt nhất vẫn là sen Hồ Tây, đặc biệt là vùng Đồng Trị, Thuỷ Sứ thuộc làng Tây Hồ( Quảng Bá). Bông sen nơi đây rất lớn, hương thơm ngát, mỗi bông cho từ 90-100g gạo sen. Những hạt gạo sen trắng tinh nằm trên những tua hoa thanh mảnh, màu vàng rực. Hoa sen thường nở vào lúc bình minh. Khi mặt trời còn chìm trong sương sớm, hoa hàm tiếu chờ đợi. Và khi những tia nắng đầu tiên bừng chiếu, hàng triệu đoá sen hồng hé nở toả hương ngây ngất cả một vùng trời. Đúng lúc ấy, những nông phu chống sào đẩy thuyền lướt trên măt hồ, hai tay nâng niu từng bông nhẹ nhàng đặt vào khoang thuyền. Cho đến khi lòng thuyền đầy ắp hoa, họ chống sào cập bến, sen được đưa nhanh về nhà. Những thôn nữ, với đôi tay trắng ngần, nuột nà, bàn tay trái ôm chặt đài hoa, bàn tay phải khéo léo đẩy nhẹ nhàng những ngón taycho những hạt gạo( túi hương) rơi vào lá sen lớn. Sau đó dùng lạt buộc túm lại để nuôi hương.
CH1:Trong 2 văn bản dưới đây, em thích văn bản nào hơn? vì sao?
CH2: M?t h?c sinh l?p 9 tru?c khi quy?t d?nh d?t don thi v�o tru?ng THPT Dinh Tiờn Ho�ng, mu?n em gi?i thi?u v? tru?ng. Em s? g?p ph?i khú khan gỡ? Cỏch kh?c ph?c khú khan ?y?
*Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh

- §Ó lµm tèt v¨n TM cÇn cã hiÓu biÕt ®Çy ®ñ, râ rµng, chÝnh x¸c vÒ sù vËt hiÖn t­îng

- Muèn viÕt tèt v¨n b¶n thuyÕt minh, t¹o ®­îc høng thó theo dâi cho ng­êi ®äc cÇn cã c¸c ph­¬ng ph¸p TM phï hîp

- Ph­¬ng ph¸p TM lu«n g¾n liÒn víi môc ®Ých TM, môc ®Ých TM ®­îc hiÖn thùc ho¸ thµnh v¨n b¶n th«ng qua c¸c PPTM

EM HÃY NHẮC LẠI CÁC PPTM ĐÃ HỌC THEO BẢNG SAU?
Các PPTM
Cách thức
Tác dụng
A là B
Khẳng định độ tin cậy cao
của tri thức mình cung cấp,
người đọc tin vào điều mình viết
So sánh các đối tượng cùng,
hay khác loại làm bật tính chât
đặc điểm đối tượng TM
Thuyết phục người đọc, nghe tin
vào điều mình nói, viết
Hiểu toàn diện, sâu sắc,
ấn tượng về nội dung TM
Giúp người đọc hiểu
rõ đối tượng
PP liệt kê
PP nêu ví dụ
PP dùng số liệu
PP so sánh
PP phân loại,
phân tích
Giúp người đọc hiểu rõ từng mặt
để hiểu đối tượng một cách đầy
đủ, hệ thống
PP nêu
định nghĩa
Hiểu rõ đối tượng
Dùng số liệu chính xác
Dẫn ví dụ cụ thể
Chia đối tượng thành
từng mặt,từng khía
cạnh để lần lượt TM
Kể ra lần lượt các
đặc điểm, tính chât của sự vật
theo trình tự
Công lao tiến cử người tài của TQT
Liệt kê: tên những trọng thần do TQT tiến cử
- Giải thích: Vai trò của TQT đối với triều chính
Tăng tính thuyết phục, đảm bảo sự chân thật lịch sử.
- Giúp hiểu rõ vấn đề
Ví dụ 2: "..Ba sô là một thi sĩ."
Lý do thay đổi bút danh của Ba sô
Kết hợp phân tích và giải thích: lí do trong sáng tác và trong chặng đường cầm bút của Ba sô
Lí giải vấn đề
- Cung cấp những hiểu biết mới, bất ngờ và thú vị
Ví dụ 3: " Trung bình người ta."
Nêu số liệu
So sánh: sự thay đổi của ptử
với sự phát triển của con người,
Lượng ng tử với các vì tinh tú
-Sức thuyết phục cao, độ tin cậy lớn, mang tính khoa học lớn
- Hấp dẫn gây ấn tượng
Ví dụ 4: ".. Nhạc cụ ."
Một loại hình nghệ thuật dân gian
- Phân tích: chia đối tượng ra các phương diện để TM
- Giải thích : sự giản dị mà sâu sắc của nhạc cụ.
- Cung cấp thêm hiểu biết cho ng đọc
- Cảm nhận sâu sắc, hiểu rõ đối tượng
Cấu tạo của tế bào
Ví dụ: Ba sô là bút danh
?Vì sao không thể cho rằng tác giả đã TM bằng pp định nghĩa
- Nêu đ?nh nghia phải chỉ ra những gì bản chất nhất để phân biệt đối tượng
- Vd trên không thuyết minh bằng pp định nghĩa được vì câu văn không nêu ra đặc điểm bản chất phân biệt Ba sô với các nhà thơ khác
Để phân biệt Ba sô với các nhà văn khác em sẽ viết lại câu trên như thế nào?
Ba sô là một thi sĩ nổi tiếng của Nhật Bản




*K?t lu?n:
Cách làm trên chỉ cung cấp thêm một hiểu biết,
là một tên gọi, một cách để nhận biết mà không
có tác dụng phân biệt đối tượng.
-> PP chú thích

Phân biệt phương pháp nêu định nghĩa và phương pháp chú thích?
So sánh câu: “ Ba sô là bút danh” với câu: “Ba-sô là thi sĩ-người hành hương danh tiếng sống ở Nhật vào thế kỉ XVII” để thấy sự giống và khác nhau về PPTM?
Mức độ chính xác không cao, chỉ
nêu một tên gọi, một cách nhận biết
khác về đối tượng
Mô hình A là B
PPTM chú thích
PPTM nêu định nghĩa
Cấu trúc chặt chẽ, phải đưa ra
yếu tố bản chất của đối tượng
để phân biệt với các đối tượng
cùng loại
Tác dụng: Đảm bảo độ
chính xác, tin cậy
Đa dạng, mềm dẻo,
phong phú hóa cách diễn đạt
- Trong hai mục đích đã nêu (niềm say mê cây chuối của Ba sô và lai lịch của bút danh Ba sô) thì mục đích 1 là chủ yếu
- Mối quan hệ ấy được trình bày một cách hợp lí: vì giải thích trước sau đó đưa ra kết luận;
+ Sinh động: dùng cách nói hình ảnh bóng bẩy, niềm say mê cây chuối được khai thác từ nhiều khía cạnh, nhiều góc độ khác nhau.
- Các ý trong đoạn văn có quan hệ nhân quả với nhau vì từ niềm say mê cây chuối (chỉ nguyên nhân) mới dẫn đến việc ra đời (chỉ kết quả) bút danh Ba sô
* Kết luận: PPTM bằng giảng giải nguyên nhân, kết quả là PP giúp người đọc thấy rõ mối quan hệ giữa nguyên nhân và kết quả, hiện tượng và bản chất ở bên trong đối tượng.
Tìm hiểu mục đích, phương pháp thuyết minh v� hi?u qu? của vb2 về hoa sen ?
Văn bản 2
. ở nước ta không biết cây sen có tự bao giờ. Chỉ biết đâu đâu cũng thấy bạt ngàn hoa sen. Từ miền núi, trung du đến đồng bằng, nhiều nhất là ở Đồng Tháp Mười, vùng đồng trũng Hà nam, Hưng Yên, Hải Phòng. Song tuyệt nhất vẫn là sen Hồ Tây, đặc biệt là vùng Đồng Trị, Thuỷ Sứ thuộc làng Tây Hồ( Quảng Bá). Bông sen nơi đây rất lớn, hương thơm ngát, mỗi bông cho từ 90-100g gạo sen. Những hạt gạo sen trắng tinh nằm trên những tua hoa thanh mảnh, màu vàng rực. Hoa sen thường nở vào lúc bình minh. Khi mặt trời còn chìm trong sương sớm, hoa hàm tiếu chờ đợi. Và khi những tia nắng đầu tiên bừng chiếu, hàng triệu đoá sen hồng hé nở toả hương ngây ngất cả một vùng trời. Đúng lúc ấy, những nông phu chống sào đẩy thuyền lướt trên măt hồ, hai tay nâng niu từng bông nhẹ nhàng đặt vào khoang thuyền. Cho đến khi lòng thuyền đầy ắp hoa, họ chống sào cập bến, sen được đưa nhanh về nhà. Những thôn nữ, với đôi tay trắng ngần, nuột nà, bàn tay trái ôm chặt đài hoa, bàn tay phải khéo léo đẩy nhẹ nhàng những ngón taycho những hạt gạo( túi hương) rơi vào lá sen lớn. Sau đó dùng lạt buộc túm lại để nuôi hương.
- Mục đích : Giới thiệu hoa sen
- Văn bản giới thiệu về vẻ đẹp của hoa sen, người viết sử dụng các pp : liệt kê, giảng giải, phân tích , nêu ví dụ.
- Sự kết hợp các pp tạo cho vb sinh động, hấp dẫn; lời văn tinh tế, gợi cảm.
KÕt luËn:
- C¨n cø vµo môc ®Ých TM mµ lùa chän ph­¬ng ph¸p TM phï hîp

- Yêu cầu của việc vận dụng PPTM:
+ Không xa rời mục đích thuyết minh
+ Làm nổi bật bản chất và đặc trưng của sự vật, hiện tượng.
+ Làm người đọc, người nghe tiếp nhận dễ dàng, hứng thú
IV. Luyện tập:
Nhóm 1:
Bài tập 1/ T51. SGK
Nhúm 2:
B�i t?p 2
Gi?i thi?u ngh?
truy?n th?ng
t?nh Ninh Bỡnh
Ngh? dỏ Ninh Võn
Củng cố:



T? cỏc b�i h?c K?t c?u van b?n thuy?t minh; Tớnh chu?n xỏc, h?p d?n c?a van b?n thuy?t minh;PPTM, em rỳt ra kinh nghi?m gỡ d? vi?t b�i van TM hi?u qu??

Chân thành cảm ơn
các thầy cô và các em