Tuần 23. Chiều tối (Mộ)

Văn bản
- Hồ Chí Minh -

Chiều tối
Mộ
I. TIỂU DẪN
1. Tác giả:
? Quờ l�ng Kim Liờn, huy?n Nam D�n, t?nh Ngh? An
 Hồ Chí Minh (19/5/1890 – 2/9/1969), xuất thân trong gia đình Nho học.
Hồ Chí Minh Danh nhân văn hoá thế giới, anh hùng dân tộc, nhà Cách mạng vĩ đại.
I. TIỂU DẪN
2. Tác phẩm
? Tỏc ph?m g?m 134 b�i tho b?ng ch? Hỏn ghi trong m?t cu?n s? tay d?t tờn l� " Ng?c trung nh?t kớ". T?p tho du?c d?ch ra ti?ng Vi?t v� in l?n d?u v�o nam 1960.
 Tập thơ “Nhật kí trong tù” được sáng tác từ tháng 8.1942 đến tháng 9.1943 khi Bác Hồ bị bắt giam vô cớ ở nhà tù Tưởng Giới Thạch.
Về tập thơ “ Nhật kí trong tù”
Về bài thơ “Chiều tối” (Mộ)
? Hai d?c di?m n?i b?t: Tớnh ch?t nh?t kớ v� thi ca chi ph?i to�n b? n?i dung v� tu tu?ng ngh? thu?t c?a t?p tho.
 Là bài thơ thứ 31 của tập thơ. Được gợi cảm hứng trên đường chuyển lao từ Tỉnh Quảng Tây đến Thiên Bảo của Hồ Chí Minh vào cuối thu năm 1942.
CHỦ ĐỀ
 Cảnh thiên nhiên và con người miền sơn cước lúc chiều tối.
 Sự vận động tâm trạng của người tù trên đất khách.
Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh dù hoàn cảnh khắc nghiệt đến đâu vẫn luôn hướng về sự sống và ánh sáng.
So với nguyên tác,
bản dịch thơ có điểm nào chưa
phù hợp?
Câu hai: Cô vân, mạn mạn >< Chòm mây trôi nhẹ
(Cô độc, lẻ loi, chậm chạp, uể oải, lững lờ)
 Không chuyển tải hết tâm trạng của người nhìn mây trôi.
Câu ba: (Không nói trời tối) >< Tối
 Làm ý thơ quá lộ, mất đi giá trị, nét tài tình, tự nhiên của thơ
Đường qua ngòi bút Hồ Chí Minh.
Câu ba, bốn: Cặp điệp từ vắt dòng “Ma bao túc” và “Bao túc ma hoàn” diễn
tả công việc của cô gái và bước đi của thời gian.
Nhưng bản dịch chưa lột tả được đúng ý bài thơ
II. ĐỌC HIỂU VĂN BẢN
 Thể thơ : Thất ngôn tứ tuyệt.
 Bố cục : Gồm 2 phần + Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên
+ Hai câu cuối: Bức tranh cuộc sống
1. ĐỌC
2. Tìm hiểu bản dịch thơ
3. PHÂN TÍCH BÀI THƠ
a. Hai câu đầu (Bức tranh thiên nhiên)
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không;
(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;)
1. Hai câu đầu (Bức tranh thiên nhiên)
Đây là dấu hiệu kết thúc một ngày làm việc vất vả, mệt nhọc.
Chim mỏi về rừng lúc chiều tối, một đám mây lẻ trôi chậm trên khoảng không. Nhà thơ không trực tiếp nói về thời gian nhưng thời gian vẫn hiện hữu qua cảnh vật. Đây là cách cảm nhận thời gian mang tính truyền thống.
Thời gian: Buồi chiều tối
Không gian: Cao rộng vắng lặng
Qua hình ảnh cánh chim
trong bài em có liên tưởng đến những câu thơ nào
được miêu tả trong thơ ca
truyền thống?
Nhân xét
cách miêu tả
Nhà thơ đã lấy điểm, tả diện, đó là việc nắm bắt linh hồn của cảnh vật, chỉ gợi chứ không tả. Đây là cách miêu tả thường thấy trong thơ ca cổ điển.
Không gian thiên nhiên được tạo dựng bằng hai đường nét đó là:
 Chim mỏi – tìm chốn ngủ
 Chòm mây – trôi hững hờ
1. Hai câu đầu (Bức tranh thiên nhiên)
Tương đồng:

 Cánh chim mỏi mệt sau một ngày  Người tù cũng thấm mệt.

 Đám mây lẻ loi  Người tù một mình trên đường giải đi.
Tương phản:

 Cánh chim có mệt mỏi nhưng sẽ tìm được tổ ấm

 Chòm mây có cô đơn nhưng chúng tự do giữa bầu trời bao la, còn người tù mất tự do.
 Vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh
ĐỐI CHIẾU
 Người có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu thiên nhiên vượt lên hoàn cảnh khó khăn
 Thể hiện tính hiện đại: có tinh thần thép của người tù “bình tĩnh về tinh thần, thư thái về tâm hồn”.
Sơ kết nghệ thuật
* Hình ảnh thơ giàu sức liên tưởng :
- “Cánh chim chiều” mang ý nghĩa không gian, thời gian.
 Người tù trên đường bị giải đi rã rời, mệt mỏi.
- “Chòm mây trôi chậm” là môtip nghệ thuật quen thuộc trong thơ cổ
Không phiêu diêu thoát tục, được phả hồn người.

Sự kết hợp hài hoà giữa vẻ đẹp cổ điển và tinh thần hiện đại :

- Thi pháp cổ điển :
Lấy điểm vẽ diện, lấy tĩnh tả động độc đáo của thơ cổ :
+ Một cánh chim  Không gian êm đềm, tĩnh lặng của tạo vật.
+ Một chòm mây  Bát ngát, thi vị của bầu trời.
Bút pháp chấm phá, tả cảnh ngụ tình.
- Tinh thần hiện đại :
+ Hình ảnh thơ cổ nhưng gần gũi , vận động hướng về sự sống .
 Tâm trạng buồn, cô đơn, mệt mỏi nhưng không bi luỵ,
vẫn tha thiết giao hoà đồng cảm với thiên nhiên bằng những
cảm nhận tinh tế.
Sơ kết nội dung

- Bức tranh thiên nhiên đẹp, đượm buồn
không nặng nề, ảo não.
- Gửi gắm tâm sự nhân vật trữ tình:
Yêu thiên nhiên.
Tâm hồn tinh tế nhạy cảm,
Nỗi buồn cô đơn, lẻ loi, mỏi mệt.
Nỗi nhớ nhà, quê hương.
Tinh thần lạc quan, phong thái ung dung tự tại.
Khát khao tự do.
Nghị lực phi thường, chất thép người tù
Cộng sản Hồ Chí Minh.
2. Hai câu sau (Bức tranh cuộc sống)
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.
(Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết lò than đã rực hồng.)
2. Hai câu sau (Bức tranh cuộc sống)
Không gian, thời gian có sự vận động từ rộng sang hẹp và từ chiều sang tối
Không gian: Hẹp ( Xóm núi – hình ảnh cô gái say ngô)
Thời gian: Chuyển từ chiều sang tối – hình ảnh lò than rực hồng
Đó là hình ảnh trung tâm của bức tranh: cô gái miền núi trẻ trung với công việc lao động bình dị, vất vả, nặng nhọc nhưng vẫn hiện nên những nét khoẻ khoắn, sự kiên trì, bền bỉ diễn ra theo vòng quay của cối say ngô.
Hình ảnh con người mang vẻ đẹp trẻ trung hiện đại
2. Hai câu sau (Bức tranh cuộc sống)
Dĩ hồng
Phép điệp vòng ở câu 3,4: “Ma bao túc”, “bao túc bao hoàn”
- Cho thấy công việc tiếp diễn đều đặn
- Vòng quay của thời gian

Phép điệp vòng
Chữ “ hồng”” được coi là nhãn tự của bài thơ.
- làm bừng sáng không gian
- Xua tan sự lạnh lẽo
- Toả hơi ấm cho tâm hồn nhà thơ
Đó là sự vận động từ: Cô đơn, lẻ loi, mỏi mệt đến lạc quan, tin tưởng, yêu đời. Thể hiện khát vọng thầm kín về cuộc sống tự do, sự đoàn tụ xum họp với quê nhà.
4. Ngệ thuật
Nội dung
Bài thơ thể hiệnTình yêu thiên nhiên,
yêu cuộc sống,
ý chí vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt
của nhà thơ chiến sĩ Hồ Chí Minh.
Nghệ thuật:
Sự giao thoa, kết hợp nhuần nhuyễn
giữa vẻ đẹp cổ điển
và tinh thần hiện đại.
III. Tổng kết
`
bài giảng đến đây là hết!