Tuần 23. Chiều tối (Mộ)

TRƯỜNG ĐHSP TP.HCM
KHOA NGỮ VĂN - LỚP VĂN 4A

BÀI DỰ HỘI THI VIÊN PHẤN XANH
CHIỀU TỐI
(MỘ)
Hồ Chí Minh
SVTH: NGUYỄN MỸ HẠNH
A/ Giới thiệu bài mới

B/ Nội dung bài học

I) Tìm hiểu chung
1. Tập “ NKTT”
2. Bài thơ: “Chiều tối”

II/ Đọc - hiểu văn bản

III/ Tổng kết

IV/ Củng cố - Dặn dò
NỘI DUNG
Có những phút giây sẽ trở thành bất tử,

có những khoảnh khắc tuyệt đẹp

của cuộc sống mà nếu như vô tình

chúng ta sẽ để vụt qua.

Hồ Chí Minh đã ghi lại những

khoảnh khắc như thế trong bài thơ
CHIỀU TỐI
Đó là những phút giây, những khoảnh khắc

mong manh,hữu hạn nhưng đủ thắp sáng

cho chúng ta niềm tin yêu cuộc sống.


Hoàn cảnh sáng tác:

Khi Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam

(từ mùa thu năm 1942 tới mùa thu năm 1943).
2. Bài thơ: “Chiều tối”
xuất xứ

Bài thơ thứ 31 của tập Nhật ký trong tù

b. Hoàn cảnh sáng tác:

Bài thơ được ra đời trên đường Bác bị chuyển lao

từ nhà ngục Tĩnh Tây đến nhà lao Thiên Bảo,

qua một vùng sơn cước vào lúc chiều tối .
I/ Tìm hiểu chung
1. Tập Nhật kí trong tù

Em hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của

Nhật kí trong tù
Em hãy nêu xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác

của bài thơ “Chiều tối”?
* Nội dung chính:

- Bức chân dung tự họa của Hồ Chí Minh

- Tố cáo chế độ nhà tù Tưởng Giới Thạch
c. Thể loại
Thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.

d. Bố cục
2 phần:
2. Bài thơ: “Chiều tối”
Hai câu cuối: Bức tranh đời sống con người.

Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên.

I/ Tìm hiểu chung
1. Tập Nhật kí trong tù
Bố cục bài thơ có thể chia làm mấy phần?
So sánh giữa phiên âm và dịch thơ
Câu 2:
Cô vân: chòm mây lẻ
Mạn mạn: chậm chậm

Bản dich: Chòm mây trôi nhẹ.
chòm mây lẻ trôi chậm chậm.
II/ Đọc hiểu văn bản
Phiên âm:
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ

Cô vân mạn mạn độ thiên không

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

Dịch thơ:
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ

Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không

Cô em xóm núi xay ngô tối

Xay hết, lò than đã rực hồng.
không diễn tả được vẻ đơn độc và nhịp bay

chậm chậm của chòm mây.
So sánh giữa phiên âm và dịch nghĩa
Câu 3:

“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc”

Sơn thôn thiếu nữ  dịch: cô em làm mất sự trang

trọng của câu thơ Đường.

Dịch thừa chữ tối (trong nguyên tác không có chữ tối

mà vẫn rõ ý tối  nguyên tác hàm súc và kín đáo

hơn).
Bản dịch tuy trôi chảy nhưng làm mất đi

tự nhiên và sáng tạo trong thơ Bác.
(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

�
Cô vân mạn mạn độ thiên không
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không)
2. Phân tích
Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên trên đường bị chuyển lao
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
2. Phân tích
Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên trên đường bị chuyển lao

Hình ảnh tượng trưng, ước lệ:
Cánh chim chiều mệt mỏi đang bay về tổ.
Chòm mây lẻ loi, trôi chậm chậm giữa bầu trời.

Bức tranh thiên nhiên trong hai

câu đầu được miêu tả thông

qua những hình ảnh nào?
+ H/ả cánh chim… không gian êm đềm,

tĩnh lặng của tạo vật.
+ H/ả chòm mây… gợi nên cái bát ngát thi vị của

bầu trời
- Tác giả đã sử dụng từ ngữ rất tài tình, vừa gợi tả

vừa gợi cảm( quyện điểu, cô vân).

không phải chỉ quan sát trạng thái bên ngoài mà

còn cảm nhận sâu sắc trạng thái bên trong của

sự vật.
2. Phân tích
Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên trên đường bị chuyển lao
Bức tranh thiên nhiên cũng là bức tranh tâm trạng
Cảm nhận tinh tế; tâm hồn tự do; phong thái

ung dung của người chiến sĩ cách mạng
Hình ảnh thơ gần gũi, quen thuộc qua cái nhìn

trìu mến của người tù Thể hiện tâm hồn yêu

thiên nhiên và một phong thái ung dung, tự tại.

Đồng thời qua đó ta thấy được nghị lực phi thường

của Bác.
2 câu thơ đầu
Hai câu đầu tả cảnh nhưng ngụ tình. Đó là cảnh ngộ và

tâm trạng của người tù xa xứ - những tình cảm rất nhân

bản
Thiên nhiên không chỉ có hình xác mà còn có hồn, có

tâm trạng
Con người hòa hợp, tương giao với thiên nhiên
Một bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển nhưng

bình dị, gần gũi
Hai câu thơ không nói “thép” nhưng lại rất “thép”

Từ đó em cảm nhận như thế nào

về bức tranh thiên nhiên trong hai

câu thơ đầu?
Sơn

Thôn

Thiếu

nữ

ma

Bao

túc
Bao

Túc

Ma

Hoàn

Lô

Dĩ

hồng
Cô

em

xóm

núi

xay

ngô

tối
Xay

hết

lò

than

đã

rực

hồng
Hai câu thơ cuối
Điểm nhìn của nhà thơ:

Hai câu thơ đầu: bầu trời

Hai câu thơ cuối: mặt đất
Mạch thơ có sự vận động liên hoàn. Con người

nổi bật lên như là trung tâm của bức tranh

“Chiều tối”.

Điểm nhìn của nhà thơ ở hai câu thơ

đầu và cuối đã có sự chuyển đổi như

thế nào? Tác dụng của nó?
b. Hai câu cuối: bức tranh cuộc sống con người
Hình ảnh:

Thiếu nữ xóm núi xay ngô

 Cuộc sống lao động cần mẫn, bình dị

Lò than rực hồng khi ngô đã xay xong

 Sự ấm cúng, sum họp của cuộc sống gia đình.
Đem lại cho người đi đường lúc chiều hôm

chút hơi ấm của sự sống.

ở hai câu thơ cuối xuất hiện những

hình ảnh nào? Những hình ảnh đó

gợi cho em những suy nghĩ gì?
Chiếc cối xay
Bếp lửa rực hồng
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng”
Điệp ngữ theo lối vắt dòng từ câu 3 sang câu 4:

Động tác lao động nặng nhọc, đều đều của cô gái đang xay ngô
Sự kiên nhẫn, bền bỉ, cuộc sống vất vả cần cù của cô gái lao động trung quốc.
Sự chuyển vận của thời gian.
Tâm hồn nhà cách mạng đã vươn lên hoàn cảnh

khắc nghiệt để đồng cảm với niềm vui chung,

đời thường của người dân nước bạn.

Hai câu thơ cuối sử dụng

biện pháp nghệ thuật gì?
Chữ “Hồng”: nhãn tự
sự vận động từ bóng tối đến sự sống và ánh sáng.
Bức tranh đời sống với những nét tả thực sinh động:
Lấy sáng để tả tối, lấy không gian tả thời gian

(lấy lò than hồng để tả cảnh vào tối).
Lấy cảnh tả tình (cảnh sinh hoạt đầm ấm của

người dân  niềm tin yêu vào cuộc sống).
Từ bút pháp Đường thi chuyển sang

bút pháp hiện thực, hai câu thơ thể hiện

tình cảm lạc quan, yêu đời và tình yêu

thương nhân dân, nâng niu tất cả chỉ quên

mình của Bác trong hoàn cảnh tù đày.
Sơ kết:
Bài thơ mang vẻ đẹp cổ điển:

Ở thể thơ tứ tuyệt hàm súc,


Hình ảnh đậm tính ước lệ, tượng trưng,

Bút pháp gợi tả chấm phá, cốt ghi lấy linh hồn
của tạo vật.

Tư thế của nhân vật trữ tình nhàn tản, ung dung

Em hãy chỉ ra chất cổ điển và

tính hiện đại trong bài thơ

“Chiều tối”?
Miêu tả con người như là trung tâm của

bức tranh thiên nhiên.

Mạch thơ vận động hướng về sự sống và ánh sáng.

Tinh thần lạc quan cách mạng của nhân vật trữ tình
Tính hiện đại thể hiện ở việc:
1/ Nội dung

Qua bức tranh cảnh vật, ta thấy được những nét đẹp tâm

hồn của một nhà thơ chiến sĩ: lòng yêu thiên nhiên, yêu

con người, yêu cuộc sống, phong thái ung dung tự chủ và

niềm lạc quan, nghị lực kiên cường vượt lên hoàn cảnh

khắc nghiệt, tối tăm.
III/ Tổng kết
2/ Nghệ thuật

Nghệ thuật tả cảnh trong bài thơ vừa cổ điển vừa có nét

hiện đại. Chỉ bằng một vài nét phác họa, nhà thơ đã thu

được cái linh hồn của tạo vật đồng thời kín đáo thể hiện

cảnh ngộ và nổi lòng của bản thân.

Ngôn ngữ thơ giàu hình ảnh, hàm súc, được sử dụng

linh hoạt, sáng tạo có sức gợi tả, gợi cảm cao.
III/ Tổng kết
IV. Củng cố
Cảm nhận của em về bức chân dung tự họa của chủ

tịch Hồ Chí Minh trong bài thơ “chiều tối”.

2. Từ bức chân dung đó em học được những đức tính nào

của Bác.
V. Dặn dò
Học thuộc bài thơ

Nắm được nội dung bài thơ

Chuẩn bị bài: “Từ ấy” của Tố Hữu
Chúc các em
có một buổi học thật thú vị