Tuần 23. Chiều tối (Mộ)

CHIỀU TỐI
(MỘ)
Hồ Chí Minh
GV: NGUYỄN HOÀNG VŨ
CHIỀU TỐI


- Hoàn cảnh sáng tác: Khi Bác bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt giam
(từ mùa thu năm 1942 tới mùa thu năm 1943).
2. Bài thơ: “Chiều tối”
I: Tìm hiểu chung
1. Tập Nhật kí trong tù

Em hãy trình bày hoàn cảnh ra đời của

Nhật kí trong tù
Em hãy nêu xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác
của bài thơ “Chiều tối”?
- Nội dung chính:
+ Bức chân dung tự họa của Hồ Chí Minh
+ Tố cáo chế độ nhà tù Tưởng Giới Thạch
2. Bài thơ: “Chiều tối”



I: Tìm hiểu chung
1. Tập Nhật kí trong tù
So sánh giữa phiên âm và dịch thơ
II: Đọc hiểu văn bản
Phiên âm:
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

Dịch thơ:
Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không
Cô em xóm núi xay ngô tối
Xay hết, lò than đã rực hồng.
So sánh giữa phiên âm và dịch thơ
Câu 2:
Cô vân: chòm mây lẻ
Mạn mạn: chậm chậm

Bản dich: Chòm mây trôi nhẹ.
chòm mây lẻ trôi chậm chậm.
II: Đọc hiểu văn bản
không diễn tả được vẻ đơn độc và nhịp
bay chậm chậm của chòm mây.
So sánh giữa phiên âm và dịch nghĩa
Câu 3:
- “Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc”
Sơn thôn thiếu nữ  dịch: cô em làm mất sự trang trọng của câu thơ Đường.

- Dịch thừa chữ tối (trong nguyên tác không có chữ tối mà vẫn rõ ý tối  nguyên tác hàm súc và kín đáo hơn).
Bản dịch tuy trôi chảy nhưng làm mất đi
tự nhiên và sáng tạo trong thơ Bác.
(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,

�
Cô vân mạn mạn độ thiên không
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không)
2. Phân tích
a. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên.
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
2. Phân tích
Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên.
Hình ảnh tượng trưng, ước lệ:
- Cánh chim chiều mệt mỏi đang bay về tổ.
- Chòm mây lẻ loi, trôi chậm chậm giữa
bầu trời.
Bức tranh thiên nhiên trong hai câu đầu được miêu tả thông qua những hình ảnh nào?
+ H/ả cánh chim… không gian êm đềm, tĩnh lặng của tạo vật.
+ H/ả chòm mây… gợi nên cái bát ngát
thi vị của bầu trời
- Tác giả đã sử dụng từ ngữ rất tài tình, vừa gợi tả vừa gợi cảm (quyện điểu, cô vân).

- Không phải chỉ quan sát trạng thái bên ngoài mà còn cảm nhận sâu sắc trạng thái bên trong của sự vật.
2. Phân tích
a. Hai câu đầu: Bức tranh thiên nhiên.
Bức tranh thiên nhiên cũng là bức tranh
tâm trạng
Cảm nhận tinh tế; tâm hồn tự do; phong thái
ung dung của người chiến sĩ cách mạng
Hình ảnh thơ gần gũi, quen thuộc qua cái nhìn trìu mến của người tù Thể hiện tâm hồn yêu thiên nhiên và một phong thái ung dung, tự tại. Đồng thời qua đó ta thấy được nghị lực phi thường của Bác.
Hai câu thơ đầu
Hai câu đầu tả cảnh nhưng ngụ tình. Đó là cảnh ngộ và tâm trạng của người tù xa xứ - những tình cảm rất nhân bản
Thiên nhiên không chỉ có hình xác mà còn có hồn, có tâm trạng
Con người hòa hợp, tương giao với thiên nhiên
Một bức tranh thiên nhiên mang vẻ đẹp cổ điển nhưng bình dị, gần gũi
Hai câu thơ không nói “thép” nhưng lại rất “thép”

Từ đó em cảm nhận như thế nào về bức tranh thiên nhiên trong hai câu thơ đầu?
Sơn
Thôn
Thiếu
nữ
ma
Bao
túc
Bao
Túc
Ma
Hoàn
Lô
Dĩ
hồng
Cô
em
xóm
núi
xay
ngô
tối
Xay
hết
lò
than
đã
rực
hồng
Hai câu thơ cuối
Điểm nhìn của nhà thơ:
* Hai câu thơ đầu: bầu trời
* Hai câu thơ cuối: mặt đất
Mạch thơ có sự vận động liên hoàn.
Con người nổi bật lên như là trung tâm của
bức tranh “Chiều tối”.
Điểm nhìn của nhà thơ ở hai câu thơ đầu và cuối đã có sự chuyển đổi như thế nào? Tác dụng của nó?
b. Hai câu cuối: bức tranh cuộc sống con người
Hình ảnh:
* Thiếu nữ xóm núi xay ngô
 Cuộc sống lao động cần mẫn, bình dị
* Lò than rực hồng khi ngô đã xay xong
 Sự ấm cúng, sum họp của cuộc sống gia đình.
Đem lại cho người đi đường lúc chiều
hôm chút hơi ấm của sự sống.
ở hai câu thơ cuối xuất hiện những
hình ảnh nào? Những hình ảnh đó
gợi cho em những suy nghĩ gì?
Chiếc cối xay
Bếp lửa rực hồng
“Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng”
Điệp ngữ theo lối vắt dòng từ câu 3 sang câu 4:
+ Động tác lao động nặng nhọc, đều đều của cô gái đang xay ngô
+ Sự kiên nhẫn, bền bỉ, cuộc sống vất vả cần cù của cô gái lao động trung quốc.
+ Sự chuyển vận của thời gian.
Tâm hồn nhà cách mạng đã vươn lên hoàn
Cảnh khắc nghiệt để đồng cảm với niềm vui
chung, đời thường của người dân nước bạn.

Hai câu thơ cuối sử dụng
biện pháp nghệ thuật gì?
Chữ “Hồng”: nhãn tự
sự vận động từ bóng tối đến sự sống và ánh sáng.
Bức tranh đời sống với những nét tả thực sinh động:
Lấy sáng để tả tối, lấy không gian tả thời
gian (lấy lò than hồng để tả cảnh vào tối).
Lấy cảnh tả tình (cảnh sinh hoạt đầm ấm
của người dân  niềm tin yêu vào cuộc
sống).
Bài thơ mang vẻ đẹp cổ điển:

Ở thể thơ tứ tuyệt hàm súc

- Hình ảnh đậm tính ước lệ, tượng trưng,

- Bút pháp gợi tả chấm phá, cốt ghi lấy linh hồn của tạo vật.

- Tư thế của nhân vật trữ tình nhàn tản, ung dung

Em hãy chỉ ra chất cổ điển và tính hiện đại trong bài thơ “Chiều tối”?
Miêu tả con người như là trung tâm
của bức tranh thiên nhiên.

Mạch thơ vận động hướng về sự
sống và ánh sáng.

Tinh thần lạc quan cách mạng của
nhân vật trữ tình
* Tính hiện đại thể hiện ở việc:
Bài chiều tối là vẽ đẹp tân hồn vá nhân cách nghệ sĩ-chiến sĩ Hồ Chí Minh: yêu thiên nhiên, yêu con người, yêu cuộc sống; kiên cường vượt lên hoàn cảnh, luôn ung dung tự tại và lạc quan trong mọi cảnh ngộ đời sống.
III: Ýnghĩa văn bản
Ghi nhớ: SGK
IV: Tổng kết