Tuần 23. Chiều tối (Mộ)

HỒ CHÍ MINH
Khái quát
Xuất sứ, hoàn cảnh sáng tác, thể loại:

Bài thứ 31 trong 1 trong 134 bài của “Nhật ký trong tù”.
Được lấy cảm hứng khi Hồ Chí Minh chuyển tù từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo vào cuối thu năm 1942.
Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt.
Đề tài:
Tả cảnh ngụ tình, thiên nhiên và con người trên đường chuyển lao.
-> Kết hợp cổ điển + hiện đại.
=> Tù nhân làm thơ.

倦 鳥 歸 林 尋 宿 樹
孤 雲 慢 慢 度 天 空
山 村 少 女 磨 包 粟
包 粟 磨 完 爐 已 烘
Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn độ thiên không ;
Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn lô dĩ hồng.
Chim m?i v? r?ng tỡm ch?n ng?,
Chũm mõy trụi nh? gi?a t?ng khụng;
Cụ em xúm nỳi xay ngụ t?i,
Xay h?t, lũ than dó r?c h?ng.

(Ngu?i d?ch: Nam Trõn)
暮
Mộ
Chiều tối
II. Bài thơ
Bức tranh phong cảnh thiên nhiên và cuộc sống con người:

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,
Cô vân mạn mạn lộ thiên không:


(Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,
Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không;)

“Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ”
“Chim mỏi về rừng tìm chốn ngủ,”
Hình ảnh:
“Quyện điểu” cánh chim mỏi -> quen thuộc> đẹp, gợi buồn.
Cánh chim mỏi mệt sau một ngày kiếm ăn vất vả nhưng vẫn cố gắng bay về rừng “Tầm túc thụ”, tìm chỗ dừng chân, tá túc.
Không gian vắng lặng,bao la, khoáng đạt.
Thời gian ngả về chiều.

“Cô vân mạn mạn lộ thiên không”
“Chòm mây trôi nhẹ giữa tầng không”

Hình ảnh:
+ “Cô vân” -> Đám mây lẻ loi, cô đơn.
+ “Mạn mạn” Từ láy -> Trôi chậm chạp -> Chuyển động nhẹ nhàng -> Gợi sự êm ả, vắng lặng.
=> Vạn vật vận động chậm, nhẹ.
Sơ kết :
+Nghệ thuật:

Lấy cái nhỏ bé của “cánh chim, chòm mây” để tả cái rộng lớn bao la của bầu trời.
Lấy cái động của “cánh chim, chòm mây” tả cái tĩnh lặng nơi miền sơn cước buổi chiều tà.
Bút pháp chấm phá, gợi nhiều hơn tả.
 Màu sắc cổ điển.

Sơ kết :
+Nội dung

Bức tranh thiên nhiên đẹp, đượm buồn.
Hình tượng nhân vật trữ tình:
Yêu thiên nhiên.
Tâm hồn tinh tế nhạy cảm.
Tinh thần lạc quan.
Phong thái ung dung tự tại.

Đối chiếu
Tương đồng:

 Cánh chim mỏi mệt sau một ngày Người tù cũng thấm mệt.

 Đám mây lẻ loi Người tù một mình trên đường giải đi.

Tương phản:

 Cánh chim có mệt mỏi nhưng sẽ tìm được tổ ấm.


 Chòm mây có cô đơn nhưng chúng tự do giữ bầu trời bao la còn người tù mất tự do.

 Thấy rõ hơn vẻ đẹp tâm hồn Hồ Chí Minh
2) Bức tranh sinh hoạt của đời người:

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

(Cô em xóm núi xay ngô tối,
Xay hết, lò than dã rực hồng.)
Hình ảnh:
“Sơn thoân thiếu nữ ma bao tuùc”
-Cảnh lao động, sinh hoạt của con người khỏe khoắn, trẻ trung Bút pháp lấy điểm tả diện.
-Nét hiện đại: vượt khỏi hình ảnh quen thuộc “ Ngư, tiều, canh, mục” gần gũi với cuộc sống đời thường.



+ Từ “ hồng”: thi nhãn
-> Gợi không gian tràn đầy ánh sáng, ấm áp và niềm vui .
+ Lối điệp ngữ, láy ý
-> Vòng xoay của chiếc cối
=> Thời gian vận động.
+ Ngắt nhịp 4/3:
-> Khi xay ngô xong, lò than rực hồng
=> Lấy sáng tả tối





Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

(Xay hết, lò than đã rực hồng.)
Sơ kết:
+Nghệ thuật
Hình tượng thơ luôn vận động theo chiều hướng đi từ :
- Bóng tối ra ánh sáng.
Buồn đến vui.
Cô đơn đến ám áp.
 Tinh thần hiện đại.

Sơ kết :
+ Nội dung:

Bức tranh cuộc sống giản dị, ấm áp tình người.
Hình tượng nhân vật trữ tình:
Yêu cuộc sống.
Yêu con người.
Tinh thần lạc quan.

III. Tổng Kết
-Bài thơ thể hiện sự kết hợp hài hòa giữa bút pháp cổ điển và tinh thần hiện đại.
-”Chiều tối” là bài thơ tiêu biểu cho “ Nhật ký trong tù”, mang đặc điểm phong cách nghệ thuật thơ Hồ Chí Minh.
Tài năng và vẻ đẹp tâm hồn người lãnh tụ kính yêu của dân tộc.