Tuần 22. Rừng xà nu

Kiểm tra bài cũ:
- Hình ảnh con sông Đà được tác thể hiện như thế nào trong tác phẩm Người lái đò sông Đà?

-Hình ảnh người lái đò được Nguyễn Tuân khắc hoạ như thế nào?

Tiết 58-59-60: Giảng văn
RỪNG XÀ NU
Nguyễn Trung Thành
NỘI DUNG BÀI HỌC :
I. Tìm hiểu chung
II. Phân tích:
1. Hình tượng các nhân vật:
2. Hình tượng cây xà nu, rừng xà nu
3. Nghệ thuật:
III. Kết luận

Một số hình ảnh về buôn làng Tây Nguyên
1. Tác giả:
I. Tìm hiểu chung
- Là bút danh của nhà văn Nguyên Ngọc dùng trong thời kì hoạt động ở chiến trường miền Nam thời chống Mĩ.
- Sinh năm 1932, tên khai sinh là Nguyễn Văn Báu, quê huyện Thăng Bình- Quảng Nam.
- Năm 1950, Nguyên Ngọc gia nhập bộ đội, sau đó làm phóng viên báo Quân đội nhân dân Liên khu V và sáng tác văn học.
- Sau năm 1954, Nguyên Ngọc tập kết ra Bắc, năm 1962, ông tình nguyện quay trở về chiến trường miền Nam, chủ yếu hoạt động ở Quảng Nam và Tây Nguyên.
- Đến năm 1975, Nguyên Ngọc ra công tác ở Hà Nội, công tác tại Hội nhà văn và tiếp tục sáng tác.
- Ông là Uỷ viên Ban chấp hành Hội nhà văn Việt Nam trong nhiều khoá và đã từng giữ chức Tổng biên tập báo Văn Nghệ.
- Trong suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mĩ, Nguyên Ngọc gắn bó mật thiết và có những hiểu biết sâu sắc về Tây Nguyên. Một phần chính nhờ đó, nhà văn đã có những tác phẩm xuất sắc về vùng đất này.
Tác phẩm tiêu biểu :
- Tiểu thuyết : Đất nước đứng lên ( viết năm 1955, in năm 1956- Giải nhất giải thưởng văn học 1954-1955)
- Tập truyện ngắn : Rẻo cao (1961)
- Truyện và kí : Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc (1969)
- Tiểu thuyết : Đất Quảng (1971-1974)
2. Hoàn cảnh sáng tác:
Rừng xà nu được viết vào mùa hè năm 1965, khi đế quốc Mĩ bắt đầu đổ quân ào ạt vào miền Nam nước ta. Truyện được đăng trên tạp chí Văn nghệ quân giải phóng miền Trung Trung Bộ , sau đó in trong tập Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc.
3. Tóm tắt tác phẩm:
- Có hai câu chuyện đan cài vào nhau: chuyện về cuộc đời Tnú và cuộc nổi dậy của dân làng Xô Man.
- Xung đột chính: nhân dân cách mạng và kẻ thù.
Truyện kể về Tnú-người làng Xôman, thuộc dân tộc Strá ở Tây
Nguyên:
Tnú mồ côi cha mẹ, lớn lên trong tình yêu thương của buôn làng.
Từ nhỏ, Tnú đã cùng Mai ( con gái cụ Mết) tham gia làm liên lạc
cho Cách mạng. Bị giặc bắt, tra tấn dã man, Tnú không khai,anh
vượt ngục trở về cùng cụ Mết và thanh niên trong làng chuẩn bị
vũ khí đánh giặc.
Giặc càn quét, khủng bố bắt vợ con anh đánh đập đểhòng bắt anh.
Tận mắt chứng kiến cảnh vợ con đau đớn trước những làn mưa roi
của kẻ thù, anh đã xông ra giữa vòng vây của giặc để cứu mẹ con
Mai. Nhưng không cứu được: vợ con anh chết; anh bị giặt bắt và
đốt 10 đầu ngón tay.Anh được dân làng cứu, sau đó anh tham gia
lực lượng quân giải phóng.
Ba năm sau, anh được đơn vị cho nghỉ phép 1 đêm về thăm làng.
Trong đêm đó, cụ Mết triệu tập cả bản để kể chuyện về Tnú-
chuyện về buôn làng cho cả làng cùng nghe.
Sáng hôm sau, cụ Mết, Dít và bé Heng lại tiễn Tnú lên đường.

II. Phân tích:

a. Nhân vật Tnú:
1. Hình tượng các nhân vật:
Tnú mồ côi cha mẹ từ nhỏ, lớn lên nhờ sự nuôi dưỡng, đùm bọc của dân làng Xô Man gắn bó với dân làng và những phẩm chất của dân làng. Tnú được cụ Mết nhận xét: Đời nó khổ, nhưng bụng nó sạch như nước suối làng ta.
Đây là người con của núi rừng Tây Nguyên hùng vĩ rất gan góc, táo bạo.
+ Vì không nhớ mặt chữ, Tnú đập vỡ bảng, bỏ ra suối ngồi suốt ngày, sau đó lấy một hòn đá tự đập vào đầu máu chảy ròng ròng
+ Khi làm liên lạc, Tnú không đi đường mòn. Qua sông, không lội chỗ nước êm, mà cứ lựa chỗ thác mạnh mà bơi ngang, vượt lên trên mặt nước, cỡi lên thác băng băng như một con cá kình
+ Khi bị địch đốt cháy mười ngón tay, Tnú nghiến răng chịu đựng chứ quyết không thèm kêu van.
Đây cũng là con người có mối thù chồng chất đối với quân địch.
+ Chúng giết hại vợ con anh.
+ Chúng khiến anh tàn tật.
Đây cũng là một chàng trai dũng cảm và trung thành với cách mạng.
+ Khi bị giặc bắt, giải về làng, tra hỏi chỗ ở của cộng sản, Tnú đặt tay lên bụng và nói: Ở đây này.

+ Lưng Tnú ngang dọc vết dao chém của bọn lính.

+ Khi chứng kiến cảnh vợ con bị tra tấn dã man, mặc dù không có vũ khí, Tnú nhảy vào giữa bọn giặc đang điên cuồng...
HỎI: Về nhân vật Tnú, một chi tiết được tác giả dụng công xây dựng – đó là chi tiết nào?
Khi xây dựng nhân vât Tnú, Nguyễn Trung Thành đặc biệt dụng công miêu tả bàn tay của anh.
+ Khi còn lành lặn là bàn tay nghĩa tình, thẳn thắn,
+ Đấy là bàn tay cầm phấn học chữ, bàn tay cầm đá ghè vào đầu để trừng phạt cái tội không nhớ mặt chữ,
+ Đấy là bàn tay đặt lên bụng để chỉ chỗ cộng sản ở,
+ Bàn tay Tnú bị giặc tẩm dầu xà nu và đốt…
Cụ Mết được nhà văn miêu tả như thế nào? Tác giả tập trung miêu tả nhân vật này nhằm mục đích gì?
b. Nhân vật cụ Mết:
- Là một già làng quắt thước, sáu mươi tuổi rồi mà tiếng nói vẫn ồ ồ, dội vang trong lồng ngực, râu đã dài tới ngực và vẫn đen bóng, mắt sáng và xếch ngược, ở trần, ngực căng như một cây xà nu lớn.
- Cụ tin tưởng vào dân tộc mình, quê hương mình . Theo cụ, không có cây gì mạnh bằng cây xà nu đất ta..
 Cụ Mết chính là nhân vật tượng trưng cho lịch sử,cho truyền thống hiên ngang bất khuất, cho sức sống bền bỉ của dân làng Xô Man.
Ngoài cụ Mết và Tnú ra, tác giả miêu tả chung về dân làng Xô Man như thế nào? Họ có những phẩm chất gì nổi bật?
+ Đấy là những con người có tên và không có tên, người già và người trẻ, nam và nữ...
c. Hình tượng nhân dân làng Xô Man:
+ họ sung sướng vui mừng khi Tnú về thăm làng,
+ họ chăm chú lắng nghe cụ Mết kể chuyện, họ nhất loạt làm theo mệnh lệnh của già làng,
 Họ một lòng thuỷ chung với cách mạng, kiên cường chiến đấu. Đây là một tập thể anh hùng.
2. Hình tượng cây xà nu, rừng xà nu:
Cây xà nu, rừng xà nu là hình tượng được miêu tả công phu, đậm nét xuyên suốt chiều dài tác phẩm tạo nên một không gian nghệ thuật đậm đà chất Tây Nguyên
Trong câu chuyện về cuộc đời Tnú, cuộc nổi dậy của dân làng Xô Man, cây xà nu luôn được nhắc đến với một dụng ý nghệ thuật rõ nét.
Cây xà nu gắn bó mật thiết với cuộc sống thường nhật của dân làng Xô Man
+ lửa xà nu cháy giần giật trong mỗi bếp nhà;
+ Tnú và Mai dùng tấm bảng nứa xông khói xà nu học chữ;
+ trẻ con thì lem luốc khói xà nu;
+ Và “dưới ánh lửa xà nu”, Tnú đọc thư của cán bộ quyết gởi dân làng).
Cây xà nu còn gắn với những sự kiện trọng đại của dân làng Tây Nguyên.
+ Đấy là lúc giặc dùng giẻ tẩm nhựa xà nu để đốt tay Tnú.
+ Đấy là khi mọi người theo cụ Mết vào rừng lấy vũ khí, họ đã theo ánh sáng phát ra từ ngọn đuốc xà nu.
+ Và chính hành động dã man này khiến dân làng Xô Man vùng lên chiến đấu; kết quả là “đống lửa xà nu lớn giữa nhà vẫn đỏ. Xác mười tên lính giặc ngổn ngang quanh đống lửa đỏ.”
Cây xà nu gắn với những sinh hoạt hằng ngày, gắn với những sự kiện trọng đại của dân làng Xô Man đến mức thấm sâu vào nếp nghĩ và cảm xúc của họ.
+ Sau ba năm đi lực lượng , Tnú về làng gặp cụ Mết, anh thấy ngực cụ căng như một cây xà nu lớn..
+ Trong câu chuyện tâm tình với Tnú, cụ Mết tự hào về rừng xà nu gần con nước lớn của làng mình, cụ thấy không cây gì mạnh bằng cây xà nu đất ta. Cây mẹ ngã, cây con mọc lên
+ Cụ nói như thách thức với kẻ thù: Đố nó giết hết rừng xà nu này.
 Nhà văn mô tả rất nhiều rất kĩ về rừng xà nu, cây xà nu  tạo ra trước mắt người đọc một làng Xô Man cụ thể và xác thực, góp phần tạo nên không khí Tây Nguyên, chất Tây Nguyên độc đáo cho tác phẩm.
Em cảm nhận như thế nào về cây xà nu, rừng xà nu trong tác phẩm?
Cây xà nu được mô tả trong sự hoà hợp tương ứng với những phẩm chất cao đẹp của dân làng Xô Man.
+ Dân làng Xô Man yêu tự do có khác nào cây xà nu ham ánh sáng, ham khí trời?
+ Dân làng Xô Man đã chịu bao đau thương mất mát, bao người đã bị giặc bắn chết, đoạ đầy cũng giống như rừng xà nu bị giặc bắn phá.
+ Cây xà nu nối tiếp nhau vươn tới hiên ngang, bất khuất bất chấp bom đạn quân thù cũng như các thế hệ dân làng Xô Man, người này ngã xuống người khác vùng lên kiên cường chiến đấu đến cùng vì độc lập tự do.
Biểu tượng của nhân dân Xô Man, nhân dân Tây Nguyên, nói rộng ra là nhân dân Việt Nam anh hùng.
Nguyễn Trung Thành đã xây dựng hình tượng cây xà nu một cách hoàn hảo, không những tạo được không khí Tây Nguyên hùng vĩ, hoang dã mà còn gởi gắm những suy tư sâu sắc và niềm tin mãnh liệt vào sức sống bất diệt của con người và mảnh đất này.
Những nét nghệ thuật đặc sắc qua tác phẩm?
3. Nghệ thuật:
Xây dựng một số hình ảnh biểu tượng có sức khái quát lớn.
Bao trùm tác phẩm là chất sử thi, được thể hiện bằng những hình tượng và lời văn trang trọng, với chất thơ hùng tráng.
Nhà văn không miêu tả dàn trải mà tập trung vào những điểm tiêu biểu nhất. Câu chuyện được kể gọn trong một đêm.
Ngôn ngữ nhân vật cũng được chọn lọc.
III. Kết luận:
Rừng xà nu là một truyện ngắn đặc sắc của Nguyễn Trung Thành trong nền văn học chống Mĩ. Truyện đề cao sức mạnh, lòng căm thù và sức sống bất diệt của nhân dân miền Nam, của Cách mạng.
Câu 1 : Giải thích nào sau đây là chính xác về các tên gọi Nguyễn Trung Thành, Nguyên Ngọc :

a. Đó là tên của hai nhà văn.
b. Nguyễn Trung Thành là bút danh của nhà văn Nguyên Ngọc.
c. Nguyên Ngọc là bút danh của nhà văn Nguyễn Trung Thành.
d. Đó là hai bút danh của nhà văn Nguyễn Văn Báu.

Câu hỏi kiểm tra kiến thức :
d

Câu 2 : Quê hương của nhà văn Nguyễn Trung Thành ở :
a. Quảng Trị
b. Quảng Bình
c. Quảng Nam
d. Quảng Ngãi

c
Câu 3: Tác phẩm nào sau đây không phải của nhà văn Nguyễn Trung Thành:
a. Đất nước đứng lên
b. Rừng xà nu
c. Mạch nước ngầm
d. Họ sống và chiến đấu

d
Câu 4: Cốt truyện rừng xà nu kể về:
a. Hình ảnh rừng xà nu trong chiến tranh
b. Cuộc đời Tnú
c. Qúa trình đi đến đấu tranh vũ trang của làng Xô Man
d. Chuyện về cuộc đời Tnú và cuộc nổi dậy đấu tranh vũ trang của dân làng Xô Man.

d
Câu 5: Khi bị đốt mười ngón tay bằng dầu xà nu, Tnú vẫn:
a. Bình thản
b. Chỉ thấy căm thù chứ không thấy đau đớn.
c. Đau đớn, cháy cả gan ruột nhưng không kêu van.
d. Thấy cháy ở lồng ngực, cháy cả ruột và anh không chịu đựng nổi.

c
Dặn dò: Chuẩn bị bài mới: Bài viết số 5 (Nghị luận văn học)