Tuần 22. Rừng xà nu

1- T�c gi�
T�n khai sinh l� NguyƠn Van B�u sinh nam 1932 � Thang Binh, t�nh Qu�ng Nam
�ng l� nh� van qu�n ��i c� nhiỊu nam th�ng lan l�n � chi�n tr��ng T�y Nguy�n
�ng l� t�c gi� cđa tiĨu thuy�t " D�t n�íc ��ng l�n" ( gi�I Nh�t cđa H�i Van nghƯ ViƯt Nam 1954-1955)
�ng l� ủ vi�n ban ch�p h�nh h�i Nh� van ViƯt Nam, tỉng bi�n t�p b�o Van nghƯ
T�c ph�m ch�nh: " Rỵo cao"( 1961), " Tr�n qu� h��ng nh�ng anh h�ng DiƯn Ng�c"( 1969), " D�t Qu�ng" ( 1971-1974)
I- Tim hiĨu chung
2/Ho�n c�nh ra ��i cđa t�c ph�m.

TruyƯn ng�n n�y ��ỵc vi�t v�o nam 1965 v� ��ỵc in tr�n t�p ch� Van nghƯ Qu�n gi�i ph�ngTrung Trung b� s� 2- 1965, sau �� in tr�n t�p
" Tr�n qu� h��ng nh�ng anh h�ng DiƯn Ng�c" , ��y l� t�c ph�m nỉi ti�ng nh�t trong c�c s�ng t�c cđa Nguy�n Ng�c vi�t trong nhung nam kh�ng chi�n ch�ng M�.
II- Đọc hiểu văn bản
1- C¶m nhËn chung vÒ chñ ®Ò cña t¸c phÈm
Rõng xa nu t¸i hiÖn mét kh«ng khÝ quyÕt liÖt trong phong trµo c¸ch m¹ng gi¶i phãng MiÒn Nam( kho¶ng cuèi nh­ng nam 50 cña thÕ kû XX), th«ng qua 2 c©u chuyÖn ®an xen vµo nhau: chuyÖn vÒ cuéc ®êi Tnó vµ chuyÖn vÒ cuéc næi dËy cña lµng X« Man. Trong ®ã chuyÖn vÒ cuéc ®êi Tnó gi­ vai trß chñ ®¹o.
Trong truyÖn hinh ¶nh d©n lµng X« Man næi dËy tiªu diÖt bän Mü-nguþ cã ý nghÜa biÓu t­îng cho cuéc ®ång khëi cña nh©n d©n MiÒn nam. Cuéc ®ång khëi næ ra theo qui luËt mµ cô MÕt ®· nãi víi con ch¸u: “ chóng nã cÇm sóng minh ph¶i cÇm gi¸o” tøc lµ ph¶i dïng b¹o lùc c¸ch m¹ng ®Ó chèng l¹i b¹o lùc ph¶n c¸ch m¹ng. Nh©n d©n MiÒn nam muèn tho¸t khái sù ¸p bøc cña kÎ thï chØ cã cong ®­êng duy nhÊt lµ vò trang chiÕn ®Êu. D©y chÝnh lµ chñ ®Ò cña t¸c phÈm.



Em hãy cho biết cảm nhận của minh về hinh tượng cây xà nu được miêu tả trong tác phẩm?

Trong tác phẩm này rừng xà nu là hinh tượng nổi bật xuyên suốt. Mở đầu là một đoạn van miêu tả rừng xà nu kiên cường trước bom đạn khốc liệt của kẻ thù:
"Cả rừng xà nu hàng vạn cây,không có cây nào không bị thương. có nhưng cây bị chặt đứt ngang nửa thân minh đổ ào ào như một trận bão. ở chỗ vết thương nhựa ứa ra, tràn trề, thơm ngào ngạt, long lanh nắng hè gay gắt, rồi dần dần đen và đặc quyện lại thành cục máu lớn.
Trong rừng ít có loại cây nào sinh sôi nảy nở khoẻ như vậy. Cạnh một cây xà nu mới ngã gục, dã có bốn nam cây con mọc lên hinh nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời. Cũng có ít loại cây ham ánh sáng mặt trời đến thế. Nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng, thứ ánh nắng trong rừng rọi từ trên cao xuống từng luồng lớn thẳng tắp, lóng lánh vô số hạt bụi vàng từ nhựa cây bay ra thơm mỡ màng. Có nhưng cây con vừa lớn ngang tầm ngực người lại bị đạn đại bác chặt đứt làm đôi. ở nhưng cây đó, nhựa còn trong, chất dầu còn loãng, vết thương không lành được, chỉ vài hôm thi cây chết. Nhưng cũng có nhưng cây vượt lên được cao hơn đầu người, cành lá sum suê như nhưng con chim đã đủ lông mao, lông vũ. đạn đại bác không giết nổi chúng, nhưng vết thương của chúng chóng lành như trên một thân thể cường tráng. chúng vượt lên rất nhanh,thay thế nhưng cây đã ngã. cứ thế hai blan nam nay rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của minh ra, che chở cho làng
2- Hinh tượng rừng xà nu
Rừng xà nu ở Tây Nguyên
* Theo em , có mấy cách phân tích ý nghĩa biểu tượng của cây xà nu, rừng xà nu trong tác phẩm?
* Có thể tìm hiểu ý nghĩa biểu tượng của cây xà nu , rừng xà nu theo hai cách :
- Phân tích theo sự xuất hiện của cây xà nu theo bố cục của tác phẩm.
- Phân tích theo mối quan hệ chiếu ứng giữa cây và người.
=> Thấy được dụng ý của nhà văn khi đặt tên cho tác phẩm là “Rừng xà nu”.
Cây Xà Nu có ý nghĩa như thế nào đối với cuộc sống con người Tây Nguyên ?

a/ Cây Xà Nu gắn bó với cuộc sống con người Tây Nguyên :
Là loại cây đặc thù tiêu biểu cho miền đất Tây Nguyên , tạo bối cảnh hùng vĩ và hoang dã
Người TN gắn bó mật thiết với cây Xà Nu :sinh ra dưới tán Xà Nu , lớn lên , lam làm , sinh hoạt bên cây Xà Nu , yêu đương hẹn hò ở dưới gốc Xà Nu và chết thì yên nghĩ dưới những cánh rừng Xà Nu bạt ngàn …..
Cây Xà Nu gần gũi với đời sống của người dân Xô Man , là chứng nhân của những sự kiện quan trọng xảy ra với họ trong cuộc kháng chiến …
* To lớn vững chãi thẳng thắn , sinh sôi nảy nở khoẻ ,cành lá xum xuê bất chấp giá rét giông bão …..
Tả thực + nhân hoá , tượng trưng cho những phẩm chất cao đẹp của dân làng Xô Man : kiên cưòng bất khuất…
* Cạnh cây Xà Nu mới ngã gục đã có 4 , 5 cây con khác mọc lên , ngọn xanh rờn , hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời…
Tượng trưng cho sức chịu đựng và sức sống mãnh liệt của nhân dân Tây nguyên
* Có những cây bị thưong…nhựa ứa ra thơm ngào ngạt …vết thương chóng lành..vượt lên rất nhanh..
Tượng trưng cho các thế hệ người dân Tây Nguyên nối tiếp nhau đánh giặc giữ làng.. ( Mai chết có Dít ..Anh Quyết hi sinh có Tnú thay thế )
b/ Cây Xà Nu tượng trưng cho phẩm chất và số phận con người TN :
“ Rừng Xà Nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho dân làng”
Cây Xà Nu + rừng Xà Nu gắn bó với con người từ bao đời nay , cùng với con người đánh giặc giữ làng
Rừng Xà Nu tiêu biểu cho sức sống bất diệt và tinh thần đấu tranh kiên cường bất khuất của người dân Tây Nguyên
Hình ảnh cây Xà Nu nổi bật xuyên suốt tác phẩm là một biểu tượng nghệ thuật đẹp , giàu giá trị thẩm mỹ , góp phần làm nổi bật chủ đề và tạo không khí Tây Nguyên , chất TN độc đáo…
Miêu tả cây Xà Nu trong sự : so sánh đối chiếu , nhân hoá , ẩn dụ , tượng trưng..
Em hãy phân tích hinh ảnh con người TN hiện lên qua tác phẩm
3- Hinh anh nguoi Tay Nguyen anh dung
a/ Nhân vật cụ Mết :
- Cụ già 60 tuổi : mắt sáng , râu dài tới ngực , bàn tay nặng trịch như kềm sắt, ngực căng , tiếng nói ồ ồ dội vang ..
=> Ở cụ toát ra nét đẹp quắc thước , cứng cõi , lẫm liệt , mạnh mẽ..
- Già làng có uy tín và được kính trọng
- Trầm tỉnh , sáng suốt , dày dạn kinh nghiệm : hiểu rằng đánh Mỹ là phải đánh lâu dài
- Là người cổ động tổ chức , điều hành phong trào đấu tranh
Nhân vật gạch nối giữa quá khứ và hiện tại , là điểm tựa vững chắc cho thế hệ trẻ trong kháng chiến chống Mỹ
Sơ kết : Nhân vật được xây dựng bằng bút pháp sử thi và cảm hứng lãng mạn , cụ Mết tượng trưng cho lịch sử , cho truyền thống hiên ngang bất khuất , cho sức sống bền bỉ của dân làng Xô Man
b/ Nhân vật Tnú :
- Tnú mồ côi cha mẹ từ nhỏ , được chăm sóc nuôi dưỡng bởi bàn tay dân làng Xô Man “ Đời nó khổ , nhưng bụng dạ nó sạch như nước suối làng ta ”
- Tính cách : gan góc , táo bạo , dũng cảm ( từ nhỏ đã tiếp tế liên lạc , bảo vệ cán bộ )
- Dũng cảm trung thành với cách mạng
- Giàu tình thương đối với mọi người : với vợ con , với dân làng , với quê hương…( chi tiết nghe tiếng chày rộn rã , ngụm nước suối ngọt lành)
- Có tính kỉ luật cao ( về phép và trả phép đúng hạn )
Nhân vật Tnú được xây dựng qua hình ảnh đôi bàn tay
khi còn lành lặn học chữ vụng về , đập đá vào đầu tự trừng phạt vì học chậm …
Khi bị bắt bị tra hỏi đặt tay lên bụng mình “ cộng sản ở đây này …”
Khi bị tra tấn giặc tẩm dầu Xànu và đốt 10 đầu ngón tay nghiến răng chịu đựng..
Chứng tích tội ác của kẻ thù mà Tnú mang theo suốt đời..ngọn lửa của lòng căm hận , châm bùng ngọn lửa đồng khởi.
Anh là cây Xà Nu đã trưởng thành , là thế hệ nối tiếp cha anh , là lực lượng nòng cốt của cuộc chiến đấu hôm nay . Con người có cuộc đời và số phận bi tráng , là hình ảnh con người TN bất khuất .
c/ Nhân vật Dít :
- Cô gái trẻ giàu nghị lực , là hiện thân và sự tiếp nối của Mai
- Gan lì từ nhỏ : từ bé đã tiếp tế liên lạc bị bắt bị đạn bắn quanh người vẫn không sợ
- Có bản lĩnh vững vàng và trưởng thành mau lẹ : thay đổi từ hình dạng , lời nói , đến việc làm
Nhân vật Dít đặc biệt được xây dựng qua hình ảnh đôi mắt
Khi bị khủng khoảng tâm lý đôi mắt mở to trừng trừng nhìn bọn lính
Đôi mắt ráo hoảnh - lầm lì không nói gì (trước cái chết bi thảm của chị gái )
Đôi mắt mở to bình thản nghiêm nghị
Cô hiện thân cho cây Xà Nu đã trưởng thành và trở thành người lãnh đạo nguyên tắc , bản lĩnh nhưng rất tình cảm với mọi người
d/ Nhân vật bé Heng :
- Lớp măng non nối tiếp cha ông đánh giặc
- Chú bé hồn nhiên tươi sáng , sống động
- Hình ảnh chú bé “ súng đeo chéo ngang lưng ra vẻ người lính thực sự” rất có ý nghĩa
Tượng trưng cho cây Xà Nu con đầy sinh lực và nhựa sống , hứa hẹn trở thành lực lượng kế tục trong cuộc chiến đấu dài lâu với kẻ thù
Sơ kết : Hình ảnh con người TN với đầy đủ các thế hệ, tiêu biểu cho các phẩm chất, khí phách của một tập thể anh hùng , mỗi nhân vật để lại trong lòng người đọc những ấn tượng sâu sắc…
3/ Thành công về nghệ thuật :
- Cảm hứng sử thi hoành tráng : cách kể trang trọng truyền cho con cháu những trang lịch sử của cộng đồng ..
- Xây dựng được một số hình ảnh biểu tượng : cây Xà Nu , 10 ngón tay thành mười ngọn đuốc…
- Chất Tây Nguyên rất đậm nét : rừng Xà Nu vừa hùng vĩ vừa hoang dã, cảnh sinh hoạt buôn làng ..
III- Tổng kết
Rừng xà nu là một thiên truyện mang ý nghĩa và vẻ đẹp của một khúc sử thi trong van xuôi hiện đại. Với lời van trau chuốt , giàu hinh ảnh ,tác phẩm đã tái. hiện được vẻ đẹp cháng lệ,hào hùng của núi rừng ,của con người va của truyền thống van hoá Tây Nguyên.
Thông qua câu chuyện về nhưng con người ở một bản làng hẻo lánh,bên nhưng cánh rừng xà nu bạt ngàn,xanh bất tận,tác giả đã đặt ra một vấn đề có ý nghĩa lớn lao của dân tộc và của thời đại:Dể cho sự sống của đất nước và nhân dân mãi mãi trường tồn,không có cách nào khác hơn la phải cùng nhau đứng lên ,cầm vũ khí chống lại kẻ thù tàn ác.
IV Luyện tập củng cố
1. Anh (chị)cảm nhận được ý nghĩa gi của truyện ngắn qua:
a, Nhan đề tác phẩm.
b, Doạn van miêu tả cánh rừng xà nu dưới tầm đại bác.
c, Hinh ảnh nhưng ngọn đồi,cánh rừng xà nu trải ra
hút tầm mắt,chạy tít táp tới tận chân trời luôn trở đi trở lại trong tác phẩm.
2. Theo anh (chị) hinh ảnh cây xà nu và hinh tượng nhân vật T nú gắn kết hưu cơ ,khang khít với nhau như thế nao ?