Tuần 22. Rừng xà nu

GIÁO VIÊN: NGÔ QUỐC HOÀ
GIÁO ÁN ĐIỆN TỬ
NGỮ VĂN 12
RỪNG XÀ NU
TCT: 64 – 65
Đọc văn
Nguyễn Trung Thành
I. Tìm hiểu chung:
1. Tác giả:
Em hãy nêu những
nét chính về tác giả?
- Tên khai sinh: Nguyễn Văn Báu; sinh năm 1932; quê: Thăng Bình - Quảng Nam.
Từ 1951 – 1954, chiến đấu tại chiến trường Tây Nguyên, sáng tác văn học lấy bút danh Nguyên Ngọc.
Năm 1962, hoạt động ở Quảng Nam và Tây Nguyên, lấy bút danh Nguyễn Trung Thành
Tác phẩm tiêu biểu: “Đất nước đứng lên” (1955), “Rẻo cao” (1961),“Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc” (1969), “Đất Quảng” (1971 – 1974)…
=> Ông có vốn hiểu biết và gắn bó với con người và cảnh vật Tây Nguyên
Năm 1975, công tác tại Hội Nhà văn. làm Tổng biên tập báo văn nghệ.
- Ông được tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật năm 2002.
2. Tác phẩm:
a. Hoàn cảnh ra đời và xuất xứ:
Tác phẩm được viết năm 1965, được in trong tập “Trên quê hương những anh hùng Điện Ngọc” là tác phẩm nổi tiếng nhất của nhà văn trong những năm kháng chiến chống Mĩ.
b. Tóm tắt tác phẩm:
Em hãy cho biết hoàn cảnh ra đời
và xuất xứ của tác phẩm?
Qua việc đọc tác phẩm ở nhà, em
hãy tóm tắt nội dung của tác phẩm?
Tnú được nghỉ phép và trở về làng
Cụ Mết kể chuyện cho dân làng nghe
Chuyện về Tnú
Tuổi thơ
Mồ côi, dân làng nuôi
Làm liên lạc cùng Mai
Trưởng thành
Lấy Mai và có con
Vợ con bị bắt, bịhành hạ dã man
Racứu, bị bắt, bị đốt 10ngón tay
Chuyện dân làng Xô Man
Đồng khởi giết kẻ thù và cứu được Tnú. Tiến hành cuộc chiến đấu với kẻ thù
Sáng hôm sau, Tnú trở lại đơn vị
II. Tìm hiểu văn bản:
1. Hình tượng cây xà nu:
Em hãy tìm và đọc
những đoạn văn mà nhà
văn miêu tả về rừng xà nu?
Theo em, cây xà nu là
loại cây như thế nào?
Là loại cây cùng họ với:
tùng, thông, phi lao…
là loại cây giàu sức sống,
sinh sôi nẩy nở rất nhanh,
mọc rất nhiều ở Tây Nguyên
a. Vẻ đẹp của cây xà nu:
- Màu sắc: bạt ngàn xanh thẳm, cành lá sum suê
- Hương thơm: nhựa cây với hương “thơm nào ngạt”, “thơm mỡ màng”
- Hình dáng: thanh nhã, rắn rỏi, ham ánh sáng mặt trời
- Sinh trưởng: sinh sôi nảy nở rất nhanh, không sống đơn độc, lẻ loi mà tầng tầng, lớp lớp kế tiếp nhau.
Là loại cây đặc trưng cho
miền đất Tây Nguyên , tạo bối
cảnh hùng vĩ và hoang dã
Ở đoạn mở đầu tác phẩm,
vẻ đẹp của cây xà nu được
tác giả miêu tả qua những chi
tiết nào?(chú ý: màu sắc, hương
thơm, hình dáng…)
b. Cây xà nu với cuộc sống của dân làng Xô Man:
Theo em, cây xà nu có ý nghĩa
như thế nào đối với cuộc sống
của dân làng Xô Man?
(cá nhân, gia đình,
cộng đồng)
Cá nhân
Với tuổi thơ của mỗi người
Nơi tình yêu đơm hoa kết trái
Bi kịch cuộc đời Tnú
Gia đình
Bếp lửa trong mỗi nhà
Đuốc soi đường trong đêm
Cộng
đồng
Soi đường dân làng vào rừng lấy vũ khí, mài vũ khí..
Dưới ánh đuốc dân làng nghe Tnú đọc thư của anh Quyết
Tập hợp dân làng nổi dậy, giết giặc giữ làng
Cây xà nu gắn bó, chứng kiến cuộc sống và chiến đấu anh dũng của dân làng
c. Cây xà nu biểu tượng cho phẩm chất và tâm hồn của con người Tây Nguyên:
“Đại bác không giết nổi chúng, những vết thương của chúng chóng lành…”
Tượng trưng cho phẩm chất: kiên cưòng bất khuất của dân làng Xô Man.
“Cả rừng xà nu…không có cây nào không bị thương”; “vết thương của chúng chóng lành như trên một cơ thể cường tráng”
Tượng trưng cho cuộc sống đau thương, sức chịu đựng và sức sống mãnh liệt của dân làng Xô Man
“Cạnh cây xà nu mới ngã gục, đã có bốn năm cây con mọc lên , ngọn xanh rờn , hình nhọn mũi tên lao thẳng lên bầu trời”
Tượng trưng cho các thế hệ người dân Tây Nguyên nối tiếp nhau đánh giặc giữ làng.. ( Mai chết có Dít ..Anh Quyết hi sinh có Tnú thay thế )
“ Rừng xà nu ưỡn tấm ngực lớn của mình ra che chở cho dân làng”
Cây xà nu + rừng xà nu cùng với con người đánh giặc giữ làng
Miêu tả cây xà nu trong sự so sánh đối chiếu, nhân hoá, ẩn dụ, tượng trưng…
Em hãy tìm dẫn chứng
để chứng minh :
“cây xà nu là biểu tượng
cho phẩm chất và tâm hồn
của dân làng Xô Man?
Tác giả đã sử dụng thủ pháp
nghệ thuật gì khi miêu tả cây xà nu?
“có ít loại cây ham ánh nắng mặt trời đến thế. Nó phóng lên rất nhanh để tiếp lấy ánh nắng…”
Tượng trưng phẩm chất chân thật, phóng khoáng, yêu cuộc sống tự do của dân làng Xô man
NGỌN LỬA XÀ NU
Rừng xà nu tiêu biểu cho sức sống bất diệt và tinh thần đấu tranh kiên cường bất khuất của người dân Tây Nguyên.
Là hình ảnh nổi bật xuyên suốt tác phẩm, một biểu tượng nghệ thuật đẹp , giàu giá trị thẩm mỹ , góp phần làm nổi bật chủ đề và tạo không khí Tây Nguyên , đậm chất sử thi.
Em hãy nêu nhận xét
khái quát về hình ảnh cây xà nu
được miêu tả trong tác phẩm?
a. Nhân vật cụ Mết:
Cụ Mết hiện lên trong tác
phẩm là người như thế nào?
- Già làng có uy tín và được kính trọng
- Cụ già 60 tuổi : mắt sáng , râu dài tới ngực , bàn tay nặng trịch như kiềm sắt, ngực căng , tiếng nói ồ ồ dội vang ..
- Là người cổ động tổ chức , điều hành phong trào đấu tranh
- Trầm tỉnh , sáng suốt , dày dạn kinh nghiệm : hiểu rằng đánh Mỹ là phải đánh lâu dài
Nhân vật gạch nối giữa quá khứ và hiện tại , quần chúng và cách mạng.
Nhân vật được xây dựng bằng bút pháp sử thi và cảm hứng lãng mạn ,
cụ Mết tượng trưng cho lịch sử , cho truyền thống hiên ngang bất
khuất , cho sức sống bền bỉ của dân làng Xô Man.
Hình tượng cụ Mết được khắc hoạ
bằng bút pháp nghệ thuật nào?
2. Các nhân vật tiểu biểu của dân làng Xô Man:
NGHE KỂ KHAN
b. Nhân vật Tnú:
Vẻ đẹp của người anh hùng ở Tnú
biểu hiện như thế nào trong tác phẩm?
b1. Vẻ đẹp của người anh hùng:
Khi còn nhỏ
Hăng hái vào rừng nuôi cán bộ dù giặc khủng bố dã man. Có niềm tin tuyệt đối vào cách mạng. Luôn tâm niệm: “Đảng còn, núi nước này còn”
Kiên trì học chữ để làm cách mạng, Tnú đã nghe anh Quyết nói: “Không học chữ sao làm cán bộ giỏi” nên đã vượt qua lòng tự ái
Khi làm liên lạc, vì sự an toàn của cán bộ nên Tnú đã “xé rừng mà đi”, vượt chỗ thác dữ để tránh sự phục kích của địch.
Khi bị bắt, bị tra tấn nhưng cương quyết không khai. Giặc tra khảo: Cán bộ ở đâu? Cậu đặt tay lên bụng: “cộng sản đây này”
Là cậu bé: gan dạ, dũng cảm, thông minh, lanh lợi và có lí tưởng cao đẹp,
trung thành với cách mạng
Khi còn nhỏ, Tnú là một cậu bé như thế nào?
Hãy tìm những chi tiết mà nhà văn kể về
tuổi thơ của Tnú?
Khi trưởng thành
Làm cách mạng. Khi bị bắt, bị trói chờ hành hình vẫn bình thản lạ thường, vẫn dành cho cách mạng: “Ai sẽ làm cán bộ..rồi con Dít sẽ lớn lên”
Tham gia Quân giải phóng, và với hai bàn tay đầy sức mạnh căm thù ấy, anh đã bóp chết tên chỉ đồn giặc
Bất khuất kiên cường trước sự tra tấn dã man của kẻ thù (chúng đốt 10 đầu ngón tay của anh) nhưng: “Tnú không thèm, không thèm kêu van”
Cùng cụ Mết lãnh đạo dân làng chuẩn bị vũ khí chiến đấu với kẻ thù
Có tính kỉ luật cao (về phép và trả phép đúng hạn)
Tnú là chiến sĩ cách mạng kiên cường, bất khuất.
b2. Vẻ đẹp của con người đời thường:
- Người con của quê hương: anh bồi hồi, xúc động khi trở về thăm làng khi đứng trước vòi nước của làng, khi nghe tiếng chày rộn rã “cố giữ bình tĩnh nhưng ngực anh vẫn đập liên hồi”. Đó là nhịp đập của trái tim yêu thương, gắn bó với quê hương.
- Người chồng, người cha rất mực thương yêu vợ con: khi vợ con bị tra tấn anh không kìm được căm giận: “hai con mắt là hai cục lửa lớn”. Khi trở về làng nhớ lại kỉ niệm với Mai lòng anh như dao cắt…
Khi trưởng thành,
Tnú là chàng trai như thế nào?
Về đời thường,
Tnú là người con, người chồng,
người cha như thế nào?
Tnú là hiện thân của thế hệ trẻ Tây Nguyên trong kháng chiến bảo vệ
đất nước: kiên cường bất khuất. Anh mang vẻ đẹp của thời đại.
Hình ảnh
đôi bàn tay
của Tnú
bị đốt
Chứng tích vềtội ác của kẻ thù
Châm bùng ngọn lửa căm hờn của dân làng Xô Man. Làm bùng lên ngọn lửa đồng khởi.
Tnú là người con tình nghĩa với quê hương.
Là người chồng, người cha trĩu nặng tình thương
Em có suy nghĩ gì về hình ảnh
đôi bày tay của Tnú khi bị giặc đốt?
c. Nhân vật Dít :
- Cô gái trẻ giàu nghị lực , là hiện thân và sự tiếp nối của Mai
- Gan lì từ nhỏ : từ bé đi tiếp tế liên lạc bị bắt, bị đạn bắn quanh người vẫn không sợ
- Có bản lĩnh vững vàng và trưởng thành mau lẹ : thay đổi từ hình dáng , lời nói , đến việc làm
Khi bị khủng khoảng tâm lý đôi mắt mở to trừng trừng nhìn bọn lính
Đôi mắt ráo hoảnh - lầm lì không nói gì (trước cái chết bi thảm của chị gái )
Đôi mắt mở to bình thản nghiêm nghị
Nhân vật Dít
qua hình ảnh
“đôi mắt”?
Cô hiện thân cho cây xà nu đã trưởng thành và trở thành người lãnh
đạo nguyên tắc , bản lĩnh nhưng rất tình cảm với mọi người.
Dít hiện lên trong tác phẩm
là một cô gái như thế nào?
- Nguyên tắc trách nhiệm
d. Nhân vật bé Heng :
- Chú bé hồn nhiên tươi sáng , sống động
Là cây Xà Nu mới lớn đầy sinh lực và nhựa sống , hứa hẹn trở thành lực lượng kế tục trong cuộc chiến đấu dài lâu với kẻ thù
Bé Heng
hiện lên là
một chú bé
như thế
nào?
Qua phân tích một số nhân vật,em có nhận
xét gì về con người Tây Nguyên?
Con người Tây Nguyên: gan dạ dũng cảm, kiên cường bất khuất.
Họ là những con người anh hùng sống trong thời đại anh hùng
của dân tộc.
- Có lòng yêu nước
NHỊP XOAN BÊN LỬA XÀ NU
Những con người anh hùng
trong thời đại anh hùng
Anh Quyết
(người gieo
mầm cách
mạng)
Tnú, Mai,
Dít(cây xà
nu trưởng
thành)
Cụ Mết
(cây xà nu
cổ thụ)
Bé Heng
(cây xà nu
mới lớn
Dân làng
Xô Man
3. Những nét đặc sắc về nghệ thuật:
a. Nghệ thuật trần thuật:
- Hai câu chuyện đan cài vào nhau: chuyện kể về Tnú và chuyện kể về cuộc nổi dậy của làng Xô Man
- Giọng trần thuật như lời kể “khan” của các dân tộc Tây Nguyên, đậm chất sử thi về câu chuyện của thời hiện đại.
b. Nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật:
- Nhân vật có tính sử thi: họ đại diện cho phẩm chất, quyền lợi, lí tưởng…của cộng đồng.
- Nhân vật được xây dựng chiếu ứng với cây xà nu, tạo nên chất thơ tráng lệ hào hùng về thiên nhiên và con người Tây Nguyên
- Mỗi nhân vật vẫn hiện lên với tính cách riêng sinh động: Tnú – gan góc, táo bạo, dũng mãnh; Dít - biết nén đau thương vì nhiệm vụ chung; bé Heng - hồn nhiên, lanh lẹn…
Em hãy nêu những nét đặc sắc
về nghệ thuật của tác phẩm?
c. Nghệ thuật xây dựng hình tượng cây xà nu:
- Hình tượng ẩn dụ xuyên suốt toàn tác phẩm - vẻ đẹp cao cả, hùng vĩ đầy chất thơ của núi rừng Tây Nguyên.
- Biện pháp nhân hoá: cây xà nu trở thành nhân vật biết yêu thương, tình nghĩa
- Biểu hiện của sức sống mãnh liệt của con người Tây Nguyên
d. Ngôn ngữ và giọng điệu:
- Ngôn ngữ: lời ăn tiếng nói hàng ngày của người Tây Nguyên nhưng giàu hình ảnh và sóng sánh chất thơ
- Giọng điệu: giọng sử thi mang tính ngợi ca, khẳng định
Tinh thần đấu tranh , kiên cường bất khuất của tập thể dân làng Xô Man và con đường tất yếu là cầm vũ khí đứng lên , đồng khởi giải phóng quê hương.
CHỦ ĐỀ CỦA TÁC PHẨM “RỪNG XÀ NU” LÀ GÌ?
TỔNG KẾT
Xây dựng, khắc hoạ nổi
bật hình ảnh con người
Tây Nguyên:kiên cường,
bất khuất, yêu nước nồng
nàn.Và nêu lên vấn đề có
ý nghĩa lớn lao của dân
tộc và thời đại: phải đấu
tranh chống lại kẻ thù
tàn ác để nhân dân và
đất nước mãi trường tồn.
Nghệ thuật mang đậm
chất sử thi anh hùng.
Chất sử thi thể hiện qua
cốt truyện và chủ đề,
qua hệ thống nhân vật
và hình tượng,qua ngôn
ngữ và giọng điệu trần
thuật, cách trần thuật.
NỘI DUNG
NGHỆ THUẬT
NHÀ RÔNG Ở TÂY NGUYÊN
LỄ HỘI ĐÂM TRÂU
LỄ HỘI CỒNG CHIÊNG
NHÀ RÔNG
NGHE KỂ KHAN
MỘT MÀU XANH BẤT TẬN
SƠ ĐỒ BÀI HỌC
Tìm hiểu chung
Tác giả
Tác phẩm
Tìm hiểu văn bản
Hình tượng cây xà nu
Nghệ thuật
Những nét đặc sắc về nghệ thuật
Hình tượng dân làng Xô Man
Nội dung
Tổng kết