Tuần 22. Rừng xà nu

Tiết 64 - 65: R?NG X� NU


A. ĐỌC - TÌM HIỂU CHUNG:
I. Tác giả:
75 tuổi vẫn miệt mài học
Nhà văn Nguyên Ngọc kể về quá trình tự học của mình cứ nhẹ nhàng như không: “Tôi chỉ học đến tương đương lớp 10, lớp 11 bây giờ, sau đó đi bộ đội miết. Rồi tập kết ra Bắc. Năm 1954, về Tạp chí Văn Nghệ Quân Đội, gặp một tủ sách mênh mông, như vớ được vàng tôi miệt mài đọc. Không chỉ đọc văn học, tôi tìm đọc cả các sách khoa học xã hội và khoa học tự nhiên. Tôi cũng học được rất nhiều trong tiếp xúc với các bậc đàn anh và bạn bè trong nghề hàng ngày. Và còn một trường học lớn, bất tận: học trong dân, những ngày tháng chiến tranh và cả hôm nay. Tôi biết ơn những người thầy ngay từ bậc tiểu học và trung học đã dạy cho tôi ý chí tự học và phương pháp tự học suốt đời. Vốn ngoại ngữ có được ở trường thời ấy và cố gắng tự học thêm về sau cũng đã là một chỗ dựa vững chắc cho việc thường xuyên tự học...”.
Say mê những chuyến đi, năm 2007, rồi đầu năm 2008, ông nhà văn Việt Nam 76 tuổi lại cùng Codominas - nhà dân tộc học 86 tuổi, người Pháp tìm về vùng rừng núi miền Trung mà cả hai đều vô cùng gắn bó. Giữa cái kho vô tận về văn hóa ấy, ông vừa học từ người đồng nghiệp, vừa học từ đồng bào dân tộc. Lại những tri thức mới tươi ròng sự sống, lại niềm vui lấp lánh trong mắt ông khi phát hiện ra những nét sâu sắc và thú vị trong văn hóa Tây Nguyên. “Con người mà không còn ham tìm hiểu thì sẽ chết về mặt trí tuệ, rồi tâm hồn cũng khô cằn đi” - ông bộc bạch.
I. Tác giả:
- Teân thaät Nguyeãn Vaên Baùu – sinh 1932
- Buùt danh : Nguyeân Ngoïc, Nguyeãn Trung Thaønh.

- Sáng tác viết về hai cuộc kháng chiến vĩ đại của dân tộc mang đậm chất sử thi.
Quê: Quảng Nam - Đà Nẵng
Gia nhập quân đội, làm phóng viên báo Quân đội. Hoạt động chủ yếu ở Tây Nguyên.
- 1965 - Mỹ ồ ạt đổ quân và bãi biển Chu Lai - Đà Nẵng -> cuộc kháng chiến gay go ác liệt.
b. Tóm tắt:

Tác phẩm "Rừng xà nu" được viết trong hoàn cảnh nào? Nhà văn
Nguyễn Trung Thành khai thác đề tài gì? Hãy tóm tắt tác phẩm?
2. Truyện ngắn "Rừng xà nu":
a. Hoàn cảnh sáng tác:
Truyeän keå veà nhaân vaät Tnuù – daân toäc Straù – ngöôøi daân laøng Xoâ Man ôû Taây Nguyeân. Anh tham gia CM. Giaëc baét vôï con anh, ñaùnh ñaäp daõ man ñeå duï baét anh. Chöùng kieán caûnh ñau loøng aáy anh khoâng chòu noåi, xoâng ra cöùu meï con Mai nhöng anh khoâng cöùu ñöôïc. Vôï con cheát, anh bò giaëc baét, tra taán daõ man, ñoát 10 ngoùn tay anh baèng nhöïa xaø nu. Daân laøng cöùu anh, anh gia nhaäp quaân giaûi phoùng. Sau ba naêm, anh veà thaêm laøng moät ñeâm. Trong ñeâm aáy, cuï Meát trieäu taäp caû baûn laøng vaø keå chuyeän Tnuù cho daân laøng nghe ñeå giaùo duïc truyeàn thoáng anh huøng baát khuaát. Saùng hoâm sau, cuï Meát, Dít vaø beù Heng tieãn Tnuù leân ñöôøng tröôùc hình aûnh “ nhöõng röøng xaø nu noái tieáp nhau chaïy ñeán chaân trôøi”.
II. Phân tích:
1. Hình tượng rừng xà nu:
Xuyên xuốt tác phẩm : Mở đầu - rừng xà nu bị bắn phá.
Kết thúc - rừng xà nu nối tiếp chạy đến chân trời -> vừa mang ý nghĩa cụ thể lại vừa tượng trưng.
Tìm những chi tiết miêu tả cây xà nu? Nhà văn dùng nghệ
thuật gì để khắc hoạ cây xà nu, rừng xà nu?
a. Thiên nhiên Tây Nguyên:
- Cây xà nu - cây thông, gỗ và nhựa rất quý, sinh sôi nảy nở rất khoẻ.
- Cây xà nu ngọn xanh rờn, hình mũi tên lao thẳng -> NT so sánh.
- Đại bác không giết nổi, ưỡn tấm ngực lớn che chở cho làng -> NT nhân hoá.
Rừng xà nu có sức sống mãnh liệt, chịu sự tàn phá huỷ
diệt nhưng không chịu khuất phục.

Hình tượng cây xà nu tượng trưng cho cuộc sống và phẩm chất của dân làng Xô Man qua nhiều thế hệ bất khuất, kiên trung.
b. Con người Tây Nguyên:
- Ham ánh sáng trời như Tnú và dân làng Xô Man yêu cuộc sống tự do.
- Cây xà nu (ẩn dụ) : dân làng Xô Man và đồng bào Tây Nguyên.
- " vươn lên rất nhanh, thay thế nhiều cây ngã": thế hệ sau tiếp bước thế hệ trước.
2. Nhân vật Tnú:
a. Cảnh ngộ: Miêu tả qua lời cụ Mết
Trình bày hiểu biết của em về nhân vật Tnú? Chi tiết nào trong
tác phẩm thể hiện chân dung, lai lịch, tính cách của Tnú?
- Cha mẹ mất sớm, đời cực khổ, gặp nhiều bất hạnh.
- Bụng sạch như nước suối.
-> Cảnh ngộ buồn tủi.
b. Tính cách:
- Tuổi nhỏ làm liên lạc cho cán bộ Quyết -> Gan góc, táo bạo.
- Trưởng thành là một chiến sĩ CM kiên cường:
+ Dũng cảm, trung thực.
+ Cùng Mai tiếp tế cho cán bộ.
Trình bày hiểu biết của em về nhân vật Tnú? Chi tiết nào
trong tác phẩm thể hiện số phận của Tnú?
+ Gắn bó trung thành với CM - không khai " lưng hằn lên những vết chém của kẻ thù".
Là một người có tính cách mạnh mẽ, giàu lòng yêu nước căm thù giặc, dũng cảm, có tính kỉ luật cao.
c. Số phận:
- Tuổi thơ Tnú - Mai đẹp thơ mộng,thắm thiết nghĩa tình.
- Mối tình sáng trong.
- Mai và con bị giặc giết.
-> Bi kịch gia đình.
- Bản thân Tnú: 10 ngón tay -> 10 ngọn đuốc -> Sự tàn bạo của kẻ thù; khí phách, dũng cảm, kiên cường của Tnú.
- Ngoại hình : cụ già khoẻ mạnh, so sánh với cây xà nu cổ thụ .
Hình ảnh gây ấn tượng mạnh. Tnú là biểu tượng chói sáng của Chủ nghĩa anh hùng cách mạng của đồng bào Tây Nguyên -> Tnú là một trong những người anh hùng tiêu biểu cho cộng đồng Tây Nguyên ( tính sử thi).
3. Nhân vật cụ Mết, Dít, bé Heng:
a. Cụ Mết:
Trình bày hiểu biết của em về nhân vật Cụ Mết?
Chi tiết nào thể hiện chân dung, lai lịch, tính cách của Cụ Mết?
- Hành động: chỉ huy, đoàn kết, kể chuyện .
- Cuộc đời: trải qua nhiều đau khổ, từng chứng kiến nhiều cái chết bi thương của dân làng ( Tnú).
Cụ Mết tên thật là Đinh Môn, mất năm 2000. Từ thời chiến tranh, ông nổi tiếng đến mức Pháp đã từng mời về giao chức và phong hàm thiếu tướng nhưng ông không về. Ít người biết rằng ông không biết chữ, là Trung đội trưởng tuyên truyền vũ trang khi được Pháp mời về phong hàm thiếu tướng. Sau này làm đến chức Chủ tịch Ủy ban MTTQ huyện, ông chỉ biết mỗi một chữ Mết khi ký vào văn bản, còn tất cả ông chỉ truyền đạt bằng... nói. Ông đã sống một cuộc đời bình dị và lặng lẽ cho đến khi Yàng gọi dù nhắc đến tên ông, gần như con dân nước Việt ai cũng phải biết bởi sự chắp cánh của nhà văn Nguyên Ngọc...
- Lớn lên cùng với cuộc đấu tranh, trưởng thành từ chính trong cuộc chiến ác liệt.
Cụ Mết đại diện cho thế hệ CM đi trước, là chỗ dựa tinh thần cho dân làng.
- Là cán bộ chính trị -> tính nguyên tắc cao.
- Gan dạ, rắn rỏi, kiên quyết.
Trình bày hiểu biết của em về nhân vật Dít?
Chi tiết nào thể hiện chân dung, lai lịch, tính cách của Dít?
Dít là nhân vật đại diện cho thế hệ trẻ có nhiều triển vọng.
b. Dít:
- Là em gái Mai, là cô gái trẻ, giàu nghị lực, tính cảm trong sáng. So sánh - cây xà nu trưởng thành.
c. Bé Heng:
Tượng trưng cho lứa cây xà nu mới lớn, còn mang trong mình bao sinh lực và nhựa sống, hứa hẹn sẽ trở thành những cây xà nu mạnh mẽ và bất tử.
Các nhân vật Cụ Mết, Tnú, Mai, Dít, Heng tượng trưng
cho ai? Họ mang phẩm chất gì�?
- Xuất hiện nhiều ở phần đầu câu chuyện, đóng vai hướng dẫn Tnú trở về.
Họ tượng trưng cho con người Tây Nguyên có sức sống mãnh liệt, yêu buôn làng, yêu tự do, ..
Bé Heng tượng trưng cho ai? Bé Heng mang những
phẩm chất gì�?
Anh Rươn - con trai cả cụ Mết-nguyên Giám đốc Trung tâm Y tế huyện, có vợ làm cùng cơ quan là người Thái Bình cưới nhau từ hồi ngoài Bắc rồi đưa nhau về quê chồng. Anh chị sinh được ba người con, con trai cả đang là Trưởng phòng Kinh tế huyện, có vợ là Phó Hiệu trưởng Trường Dân tộc Nội trú tỉnh, con trai thứ hai đang học bác sĩ tại Huế, có vợ người Hà Tĩnh là giáo viên mầm non và con trai út là Công an xã, cũng đã có vợ con.
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:
Đậm chất sử thi ( cốt truyện, chủ đề, nhân vật, ngôn ngữ, cách trần thuật.)
2. Nội dung:
- Rừng xà nu -> cuộc sống - phẩm chất - con người Tây Nguyên.
- Cuộc đời Tnú điển hình cho số phận và con đường đi của cả cộng đồng.
- Tập thể nhân vật trong truyện đều là những người anh hùng. Đó là chủ nghĩa anh hùng cách mạng.
* Ghi nhớ: Sách giáo khoa trang 49.
 Toùm taét vaø thuoäc caùc daãn chöùng quan troïng veà caùc nhaân vaät chính (Tnuù, cuï Meát, Dít, Heng , Mai, …)
 Laøm caùc baøi taäp trang 49 - Sgk.
 Soaïn baøi: “Baét saáu röøng U Minh Haï” cuûa Sôn Nam.
* Dặn dò:
Đinh Núp sinh ngày 2 tháng 5 năm 1914 (Giáp Dần) tại làng Stơr, xã Tơ Tung, huyện KBang, tỉnh Gia Lai; người dân tộc Ba Na.
Ông đã lãnh đạo các dân tộc Ba Na và Ê Đê đứng lên chống lại thực dân Pháp. Ông đã giữ chức Chủ tịch Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh Gia Lai - Kon Tum.
Ông có lòng căm thù quân Pháp bắt dân làng đi phu, bắt phải bỏ làng bỏ buôn. Năm 1935, trong một lần quân Pháp về làng bắt phu, dân làng lánh hết vào rừng, một mình Núp ở lại dùng nỏ bắn Pháp chảy máu để chứng minh với dân làng rằng Pháp cũng là người, có thể chống lại được.
1914 - 1999
Cảm ơn quý thầy cô và các em đã theo dõi bài giảng này !