Tuần 21. Vội vàng

Vội vàng
Xuân Diệu
Thực hiện: Phan Văn Phong
Hướng dẫn: Ts. Nguyễn Thị Hồng Hà
Đề tài:

Bài thơ "Vội vàng"
nhìn từ góc độ kết cấu.
Nội dung
Tác giả
Tác phẩm
Đọc hiểu, chia bố cục
Phân tích độc lập từng đoạn thơ
Kết cấu bài thơ
Tổng kết
Tiếp cận
Khám phá
Tiếp cận
Tác giả
Tóm tắt những nét chính trong cuộc đời Xuân Diệu và nhận xét?
- Tên khai sinh: Ngô Xuân Diệu
- Quê cha ở Hà Tĩnh, quê mẹ ở Quy Nhơn, XD xa gia đình từ nhỏ và sống ở nhiều nơi
-> mỗi miền đất có những ảnh hưởng nhất định đến hồn thơ ông.
- Trước CMT8, XD là một nhà thơ mới “mới nhất trong các nhà thơ mới ”(HT). XD đem đến cho thơ ca đương thời một sức sống mới, một nguồn cảm xúc mới, thể hiện một quan niệm sống mới mẻ cùng những cách tân nghệ thuật đầy sáng tạo. Ông là nhà thơ của tình yêu, mùa xuân, tuổi trẻ.
- Sau CMT8, XD nhanh chóng hoà nhập, gắn bó với đất nước, nhân dân và nền văn học dân tộc.
- XD để lại một sự nghiệp văn học lớn. Ông là một cây bút có sức sáng tạo dồi dào, mãnh liệt, bền bĩ.
Bài thơ "Vội vàng"
Cho biết xuất xứ bài thơ?
Giải thích ý kiến cho rằng "Vội vàng" là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của Xuân Diệu trước Cách mạng tháng 8?

In trong tập "Thơ thơ", xuất bản năm 1938
Là bài thơ tiêu biểu cho sự bùng nổ mãnh liệt cái tôi trong thơ mới nói chung và thơ Xuân Diệu nói riêng. Thể hiện rất rõ phong cách thơ Xuân Diệu.

Khám phá
Vội vàng
Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi
Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi
Mỗi sáng sớm thần vui hằng gõ cửa
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần
Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nữa!
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân
Xuân đương tói nghĩa là xuân đang qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già
Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất
Lò�ng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chật
Không cho dài thời trẻ của nhân gian
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn
Nếu tuổi trẻ không hai lần thắm lại
Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời
Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi
Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt
Con gió xinh thì thào trong lá biếc
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi
Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi
Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa
Chẳng bao giờ! Ôi chẳng bao giờ nữa...
Mau đi thôi!Mùa chưa ngả chiều hôm!
Ta muốn ôm!
Cả sự sống đang bắt đầu mơn mởn
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước và cây và cỏ rạng
Cho chếch choáng mùi hương, cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi
Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi!
Bố cục
Bài thơ có thể chia làm mấy đoạn? Nội dung từng đoạn?
Đoạn 1 (4 câu đầu): niềm khát khao ước muốn của nhà thơ
Đoạn 2 (7 câu tiếp): vẻ đẹp của cảnh sắc cuộc đời
Đoạn 3 (11 câu tiếp): cảm nhận của tác giả về thời gian, tuổi trẻ
Đoạn 4 (8 câu tiếp): tâm trạng bi quan, buồn lo
Đoạn cuối: hành động cuồng say trước cuộc đời.
Nhìn chung có thể chia bài thơ làm 3 phần chính:
Đoạn 1: từ đầu đến câu "Tháng giêng ngon...."
Đoạn 2: tiếp theo đến "Mau đi thôi ..."
Đoạn cuối : còn lại
Trong đó có thể chia nhỏ đoạn 1 và đoạn 2 thành các đoạn nhỏ hơn:
Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi

Cho biết nét đặc biệt trong hình thức và nội dung đoạn thơ đầu bài?
Tại sao tác giả lại muốn "tắt nắng, buộc gió" ? Mục đích của tác giả?
Thể thơ: ngũ ngôn
Từ ngữ mạnh mẽ oai nghiêm "tắt nắng, buộc gió"
Nghệ thuật điệp từ "tôi muốn"
Giọng thơ nhanh, tha thiết.
?Thể hiện ước muốn táo bạo, mãnh liệt: níu giữ thời gian và hương sắc cuộc đời
?Ngay từ đầu đã thể hiện tâm hồn bồng bột, vội vã

Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi
Mỗi sáng sớm thần vui hằng gõ cửa
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần
Yếu tố nào đã quyết định nhịp điệu đoạn thơ?
?Điệp từ "Này đây" : dồn dập, hứng khởi
Nhận xét gì về hình ảnh thơ?
Ong bướm, tuần tháng mật : sum vầy, hạnh phúc
Hoa đồng nội, lá cành tơ phơ phất: đầy màu sắc, sức sống, tươi non
Khúc yến anh: rộn ràng
Á�nh sáng chớp hàng mi: tràn ngập, choáng ngợp
?Hình ảnh quen thuộc, gần gũi, trần thế nhưng giàu hương sắc, âm điệu, cảm giác, đẹp đẽ và sống động.
Và là cảnh vào mùa xuân đầy tươi non, sung mãn.
?Liên tưởng đến tuổi xuân

Ong bướm
Lá cành
Yến anh
Cặp môi

?Đôi lứa ?quan niệm: hạnh phúc cuộc đời là lúc tuổi xuân sung mãn và có tình yêu đôi lứa.
Nhữn hình ảnh đó gợi lên ý niệm gì của tác giả?
Câu thơ thể hiện phong cách thơ Xuân Diệu?
"Mới nhất trong các nhà thơ mới"?
?"Tháng giêng ngon như một cặp môi gần"
?Lấy con người làm chuẩn mực so sánh thiên nhiên, vật chất hóa, hình thể hóa khái niệm trừu tượng, kết hợp với các tính từ "ngon, gần" tạo nên cảm giác ngất ngây, say đắm.
Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nữa!
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân
Xuân đương tói nghĩa là xuân đang qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già
Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất
Lò�ng tôi rộng nhưng lượng trời cứ chật
Không cho dài thời trẻ của nhân gian
Nói làm chi rằng xuân vẫn tuần hoàn
Nếu tuổi trẻ không hai lần thắm lại
Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi
Nên bâng khuâng tôi tiếc cả đất trời
Phải chăng nhịp điệu dồn dập trên có chút khẩn trương? Sự hứng khởi có gì bồn chồn?
? Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nữa
Tôi không chờ nắng hạ mới hoài xuân
Nét đặc biệt nhất của câu thơ là gì? Y� nghĩa?


Dấu chấm là cánh cửa chấm dứt tâm trạng này và mở ra một tâm trạng khác. Niềm vui vụt tắt, khựng lại. Là dấu mốc chuyển dời đột ngột của tâm hồn và của bài thơ.
Biểu hiện : vội vàng, nhớ xuân khi vẫn đang đứng giữa mùa xuân chứ không đợi xuân qua mới tiếc nuối.

Tại sao?
Chính tác giả lí giải cho sự vội vàng:
Xuân đương tới nghĩa là xuân đương qua
Xuân còn non nghĩa là xuân sẽ già
?Nhận ra qui luật tất yếu của thời gian: luôn luôn dịch chuyển, luôn luôn trôi đi không ngừng nghỉ.
Tại sao tác giả nói : "Mà xuân hết nghĩa là tôi cũng mất" ?
?Mất tuổi trẻ, thời gian, mất quãng đời tươi trẻ, mất niềm say mê, hứng thú. Không còn đủ thời gian để hưởng thụ, cống hiến
? Lý lẽ con tim
Qua những cặp đối lập, tác giả nhận ra điều gì?
Lòng tôi rộng >< lượng trời chật
Tuần hoàn >< chẳng thắm lại
Còn trời đất >< chẳng còn tôi mãi
?Sự đối kháng giữa thiên nhiên và con người:
Hữu hạn >< vô hạn
Mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi
Khắp sông núi vẫn than thầm tiễn biệt
Con gió xinh thì thào trong lá biếc
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi
Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi
Phải chăng sợ độ phai tàn sắp sửa
Chẳng bao giờ! Ôi chẳng bao giờ nữa...
Mau đi thôi!Mùa chưa ngả chiều hôm!

Hình ảnh thơ trong đoạn này và ở đoạn thứ hai khác nhau như thế nào?
Tháng năm > chia phôi
Sông núi > tiễn biệt
Gió > thì thào, bay đi
Chim > đứt tiếng
?Bị phủ lên tâm trạng u uất, buồn lo, hờn giận, thể hiện rõ sự tiếc nuối trong mỗi hoạt động
Nghệ thuật nhân hóa, câu hỏi tu từ: gáng tâm trạng, cảm xúc cho cảnh vật.
Tâm trạng đó kết thúc như thế nào?
Chẳng bao giờ! Ôi chẳng bao giờ nữa...
Mau đi thôi mùa chưa ngả chiều hôm
?Lời than thở tưởng chừng như tuyệt vọng nhưng tác giả chợt giật mình, bừng tỉnh : mau đi thôi...
Ta muốn ôm!
Cả sự sống đang bắt đầu mơn mởn
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước và cây và cỏ rạng
Cho chếch choáng mùi hương, cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi
Hỡi xuân hồng ta muốn cắn vào ngươi!

Thủ pháp chủ yếu trong đoạn thơ này là gì? Y� nghĩa, tác dụng như thế nào?
?Điệp từ : hàng loạt những điệp từ
Ta muốn
Và
Cho
?Nhịp điệu đoạn thơ nhanh, gấp, hối hả: hành động mạnh mẽ, khát vọng mãnh liệt
Hiệu ứng của hình ảnh và ngôn từ trong đoạn thơ?
hình ảnh : sự sống mơn mởn, mây đưa gió lượn, cánh bướm tình yêu, cái hôn nhiều, xuân hồng: tươi mới, đầy sức sống
Ngôn từ: ôm, riết, say, thâu, no nê, đã đầy, chếch choáng, đã đầy, cắn : động từ mạnh, vồ vập, theo chiều tăng tiến
?Chiếm lĩnh cuộc sống thật đầy đặn, thật thỏa mãn
Kết cấu

Trên cơ sở phân tích độc lập từng đoạn thơ chúng ta đi vào tìm hiểu kết cấu bài thơ, trình tự logic của các đoạn thơ để chiếm lĩnh trọn vẹn hơn ý nghĩa cả bài và thấy được kết cấu chặt chẽ của "Vội vàng" một kết cấu kín.
Hành động vồ vập
Nỗi bi quan, buồn bã
Luận thuyết về thời gian - tuổi trẻ
Vẻ đẹp cuộc đời
Ước muốn níu giữ thời gian, cuộc đời
Tóm lược nội dung các đoạn thơ
Đâu là mối liên kết về nội dung giưã các đoạn thơ?
Khảo sát lại nội dung các đoạn thơ bằng một góc độ khác chúng ta có thể nhận ra mối liên hệ và trình tự logic của các đoạn thơ.
Đoạn 1: ước muốn níu giữ thời gian và cuộc đời, biểu hiện: muốn "tắt nắng, buộc gió"
Đặc điểm của ước muốn đó là gì?
?lớn lao, thay quyền tạo hóa, vô lí.
Đoạn 2: Cảnh sắc cuộc đời đầy lôi cuốn.
Mục đích của tác giả là gì khi dụng công tạo nên một bức tranh cuộc sống đầy màu sắc, đầy âm thanh, ánh sáng và tràn trề sức sống?
Phải chăng: cuộc sống thật đáng để say mê, để níu giữ.
tác giả muốn mọi người đồng cảm với mình
Khát khao mãnh liệt của tác giả là hợp lí, là đúng đắn, xuất phát từ trái tim yêu đời.
Vậy: đoạn 2 chính là để thuyết minh cho ước mong nghịch thường của tác giả ở đầu bài thơ.
Tôi muốn: tắt nắng, buộc gió : ? vô lí

Tháng giêng ngon như cặp môi gần: ? hợp lí
Đoạn 3: luận thuyết về thời gian, cuộc đời.
Đâu là mối liên hệ với nội dung đoạn 2 nếu câu thơ:"Tôi sung sướng. Nhưng vội vàng một nữa!" thể hiện sự đứt gãy của tâm trạng?
Đâu là động lực để tác giả cảm nhận, chiêm nghiệm về qui luật của thời gian? ?Vẻ đẹp cuộc đời
Chính đoạn 2 là tiền đề cho sự triết lí về thời gian, tuổi trẻ đồng thời giải thích tâm trạng thay đôi đột ngột của tác giả.
Đoạn 3: nhận ra qui luật thời gian
đương tới ? đương qua
còn non ? sẽ già
Thời gian luôn dịch chuyển, đi qua
Sự nhỏ bé, hữu hạn của đời người (Còn trời đất nhưng chẳng còn tôi mãi)
?Tâm trạng ở đoạn 4: chia phôi, than thầm tiễn biệt.

Xuân
Gió

Chim

Tại sao có sự mâu thuẫn trong cái nhìn của tác giả đối với cảnh sắc ở đoạn thơ này và đoạn 2?
? Cái nhìn tác giả bị tâm trạng bi quan, buồn lo chi phối khi thấy rằng cuộc đời thật đẹp, thật bao la mà đời người quá nhỏ bé, hữu hạn.
cành tơ phơ phất
thì thào trong lá biếc
khúc tình si
bỗng đứt tiếng reo thi
.

Tâm trạng bi quan của tác giả không dừng lại ở đó mà đô�t nhiên thức tỉnh đi đến hành động:
Chẳng bao giờ ôi chẳng bao giờ nữa...
Mau đi thôi mùa chưa ngã chiều hôm!
Lơì thúc giục, quyết định hành động, chạy đua với thời gian, mở ra chuỗi hành động ở đoạn cuối.
Ước muốn kì lạ, nghịch thường
Thuyết minh cho ước muốn đó
bằng vẻ đẹp thực tế
Vẻ đẹp cuộc đời khiến tác giả
phải chiêm nghiệm
Nhận thức được qui luật thời
gian làm tác giả bi quan
Quyết định hành động
Có thể trình bày lại nội dung của các đoạn thơ bằng sơ đồ sau để thấy được mối liên hệ giữa chúng và trình tự nội dung của bài thơ.
Tôi muốn
Thể hiện ước muốn cá nhân

"Tôi" là cái tôi cá nhân nhỏ bé
Ta muốn
Không còn là suy nghĩ nữa mà là hành động cụ thể (ôm, riết, say, thâu).

"Ta" là cái tôi lớn hơn, như có sự đồng cảm, nhiều cái tôi cùng lên tiếng
Khát vọng mãnh liệt, ước mong cháy bỏng của tác giả đầu bài thơ trãi qua cảnh sắc cuộc đời, những chiêm nghiệm, tâm trạng khác nhau cuối cùng đi đến hành động ở cuối bài thơ. Hành động vồ vập đó xuất phát từ khát vọng trên và khẳng định khát vọng rất người ấy.
Khẳng định
Mối liên kết xuyên suốt trong toàn bài thơ chính là trái tim yêu đời đến cuồng si, say đắm. Nên kết cấu của bài thơ chính là kết cấu được lập trình bởi lí lẽ con tim - một con tim say sống.
Nhanh lên chứ! Vội vàng lên với chứ
Em ơi em tình non sắp già rồi!


Cảm ơn sự theo dõi của các bạn!