Tuần 21. Vội vàng

Vội vàng (Xuân Diệu)
I/ TÌM HIỂU CHUNG
1.Tác giả Xuân Diệu(1916- 1985)
- Là nhà thơ “ mới nhất trong các
nhà thơ mới” (Hoài Thanh)
- Là nhà thơ của tình yêu, của mùa
xuân và tuổi trẻ với giọng thơ sôi
nổi, đắm say, yêu đời thắm thiết.
- Là cây bút có sức sáng tạo dồi dào,
bền bỉ, có đóng góp lớn trên nhiều
Lĩnh vực đối với nền văn học
Việt Nam hiện đại.
=> Xuân Diệu là một nhà thơ lớn,
một nghệ sĩ lớn, một nhà văn hoá
lớn của dân tộc.
2. Xuất xứ, thể loại và bố cục của bài thơ “Vội Vàng”:
a. Xuất xứ:
“ Vội vàng” là một trong những bài thơ tiêu biểu nhất của Xuân Diệu trước cách mạng tháng Tám. Bài thơ được in trong tập “Thơ thơ” của Xuân Diệu - xuất bản năm 1938.
b. Thể loại :
Thể thơ trữ tình, tự do ( kết hợp thơ ngũ ngôn và thơ mới tám tiếng, thơ tự do; vần chân liền , cách; vần bằng - vần trắc xen kẽ).
c. Bố cục bài thơ có thể chia làm 3 phần:
- 13 câu đầu :thể hiện tình yêu cuộc sống trần thế tha thiết
+ 4 câu đầu : ước muốn của nhà thơ trước cuộc sống.
+ 7 câu tiếp : Cảm nhận thiên đường mặt đất.
-16 câu tiếp :Cảm nhận của nhà thơ về thời gian
- Còn lại :Lời giục giã và tình yêu cuộc sống vội vàng của nhà thơ.
II.ĐỌC HIỂU TÁC PHẨM
1.Tình yêu cuộc sống trần thế tha thiết của nhà thơ (13 câu đầu):
a.4 Câu đầu : ước muốn của nhà thơ.
- Mở đầu bài thơ bằng 4 câu ngũ ngôn, nhà thơ nêu lên hai ước muốn : “tắt nắng; buộc gió”, để cho màu nắng đừng phai và mùi hương đừng lan toả , đi mất.
 ước muốn không tưởng không bao giờ thực hiện được.
- Tuy nhiên , đây là ước muốn và mục đích rất thực. Nó xuất phát từ tâm lý : sợ thời gian trôi, muốn níu kéo thời gian, muốn giữ niềm vui và muốn mãi mãi được tận hưởng sắc màu và hương vị cuộc sống.


* Cái hay trong nghệ thuật biểu đạt của nhà thơ ở 4 câu thơ là :
- Cách nói kỳ lạ, có vẻ như ngông cuồng của nhà thơ, tạo sự chú ý với người đọc.
- Thể thơ ngũ ngôn ngắn gọn, như lời khẳng định, giãi bày cô nén cảm xúc và ý tưởng của người nghệ sĩ.
- Điệp ngữ “Tôi muốn” nhắc lại 2 lần, kết hợp điệp từ “cho”  thể hiện thái độ muốn trực tiếp can thiệp vào quy luật của tạo hoá, cũng như ước muốn và tình yêu cuộc sống mãnh liệt của nhà thơ. Đây cũng chính là sự thể hiện cái “tôi” cá nhân :
tự tin và tự tôn của nhà thơ
b.Cảm xúc trước thiên nhiên và cuộc sống của nhà thơ :
- Cuộc sống qua cảm nhận của nhà thơ hiện lên bằng một loạt hình ảnh :
+ Ong bướm,hoa đồng nội xanh rì,lá …cành tơ phơ phất,…yến anh…khúc tình si,…ánh sáng chớp hàng mi…/ cảnh thiên nhiên- cuộc sống quen thuộc hàng ngày nhưng qua cảm xúc nồng nàn của nhà thơ  trở thành cảnh vật và cuộc sống rất đỗi tươi đẹp, rộn ràng như ở chốn thần tiên.
Của ong bướm này đây tuần tháng mật
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất
Của yến anh này đây khúc tình si
- Cách cảm nhận thiên nhiên và cuộc sống của nhà thơ thật độc đáo và gợi cảm :
+ Câu thơ kéo dài ( từ 5 chữ sang 8 chữ) để dễ dàng vẽ nên bức tranh cuộc sống thiên đường ngay trên chính mặt đất.
+ Nhịp thơ nhanh, kết hợp với điệp ngữ “nay đây” vang lên liên tiếp như vừa giới thiệu, vừa mời gọi mọi người quan sát và thưởng thức vẻ đẹp của cuộc sống.
+ Điệp từ “của” khiến cho câu thơ có vẻ Tây, mới lạ với cách diễn đạt trong thơ truyền thống.
+ Đặc biệt là cảnh vật và cuộc sống được nhà thơ gợi tả và hình dung như tâm trạng của người đang yêu : đắm say, si mê và tràn trề hạnh phúc (tuần tháng mật,khúc tình si, cặp môi gần…)
* Đặc biệt câu thơ:
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần/ Cách so sánh mới mẻ và độc đáo : dùng hình ảnh cụ thể của cơ thể ( cặp môi gần) mà sánh với đơn vị thời gian trừu tượng ( tháng giêng ngon)
 gợi sự liên tưởng, tưởng tượng về tình yêu lứa đôi, về hạnh phúc tuổi trẻ ( phù hợp với tháng giêng- tháng đầu tiên của mùa xuân). Có thể nói, đây là một trong những câu thơ hay nhất, mới nhất, táo bạo nhất của Xuân Diệu trước Cách mạng.
* Tóm lại, đoạn thơ là chuỗi tiếng reo vui hồn nhiên, hân hoan của nhà thơ như đang lạc vào một khu vườn xuân đầy cảnh sắc.
Qua đó, đoạn thơ thể hiện tình yêu cuộc sống thiết tha, mãnh liệt với một tâm hồn tràn trề nhựa sống của nhà thơ.
2.Cảm nhận của nhà thơ về thời gian
a. cảm nhận về hiện thực cuộc sống và giới hạn của đời người:
-Thời gian trong mối quan hệ với mùa xuân và tuổi trẻ của con người.
-Thời gian vân động không ngừng theo một tuyến tính 1 đi không trở lại:
Xuân đang tới nghĩa là xuân đang qua
Xuân còn non nghĩa là xuân đã già
…xuân hết nghĩa là tôi cũng mất.
+Phép điệp ngữ “nghĩa là” kết hợp với p phép đối  hiện thực phũ phàng của cuộc đời trước qui luật nghiệt ngã của thời gian
b2.Tâm trạng và thái độ của nhà thơ :
-Cái đẹp của thiên nhiên là mùa xuân,cái đẹp của con người là tuổi trẻ:
Lòng tôi rộng >< lượng trời cứ chật
Tuổi trẻ chẳng hai lần >< xuân tuần hoàn
Chẳng còn tôi >< còn trời đất
+ Nghệ thuật đối lập  sự đối kháng giữa thiên nhiên và con người.
Nghịch lý nhưng cũng là quy luật tất yếu.Tâm trạng bất lực của thi nhân khi ý thức được sự hữu hạn của cuộc đời.
- Hờn giận, bi quan :
…tiếc cả đất trời
…tháng năm … rớm vị chia phôi
…sông núi than thầm…
…gió xinh …hờn vì …bay đi
Chim …đứt tiếng reo thi…

=> Tâm trạng hoài nghi, hụt hẫng tiếc nuối của nhà thơ vì tuổi xuân qua mau mà đời người thì giới hạn.
Nghệ thuật nhân hoá  thiên nhiên như bị triệt tiêu đi tất cả sự vui tự nhiên vốn có , giờ mang nặng một nỗi buồn sầu ai oán

* Tóm lại, cảm nhận về thời gian của Xuân Diệu được thể hiện trong đoạn thơ mang ý vị triết lý nhân sinh sâu sắc.
Qua tâm trạng băn khoăn của Xuân Diệu trước cuộc đời, ta thấy hiện lên cái đẹp nhất, hấp dẫn nhất trên cõi đời mà nhà thơ khao khát.Đó là tình yêu mùa xuân, yêu tuổi trẻ, yêu cuộc đời tha thiết như muốn sống mãi trong tuổi trẻ, trong mùa xuân của cuộc đời.
c.Tình yêu cuộc sống vội vàng của nhà thơ:
- Hình ảnh thơ tươi mới, đầy sức sống : sự sống mơn mởn; mây đưa, gió lượn; cánh bướm – tình yêu; cái hôn nhiều; non nước, cỏ cây…
-Nhịp thơ dồn dập, giọng thơ sôi nổi, hối hả gấp gáp,cuồng nhiệt được thể hiện bằng một loạt những câu dài ngắn đan xen.
- Cách dùng các động từ mạnh kết hợp với nghệ thuật tăng tiến (ôm, riết, say, thâu, chuếch choáng, đã đầy, no nê cắn)
- Điệp ngữ “Ta muốn” mang ý nghĩa tình cảm chung, có tính phổ quát ( không chỉ là nhà thơ mà tất cả mọi người)
 Đó là cách bộc lộ cảm xúc vô cùng mãnh liệt, độc đáo và mới mẻ chỉ có ở XD. Là niềm khát khao sống sôi nổi, mãnh liệt của tuổi trẻ.* Tóm lại, đoạn thơ thể hiện trái tim sôi nổi, rạo rực đến độ vội vàng, gấp gáp của nhà thơ để tận hưởng vẻ đẹp của cuộc sống, tình yêu
*Quan niệm sống của XD trong bài thơ
+Xuân Diệu thế giới này đẹp nhất là vì con người có tuổi trẻ, có tình yêu.
+Thời gian quý giá nhất của con người là tuổi trẻ.
+Biết hưởng thụ chính đáng những gì mà cuộc sống cho mình, hãy sống mãnh liệt,sống hết mình nhất là những năm tháng tuổi trẻ.