Tuần 21. Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi

Tiết 62 – Làm văn
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM,
MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔI
I. Tìm hiểu đề và lập dàn ý
1. Đề 1: Phân tích truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan
a. Tìm hiểu đề:
- Thao tác chính: Phân tích

- Nội dung: Nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của truyện ngắn “Tinh thần thể dục”

- Tư liệu: Tác phẩm “Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan
A . Lý thuyết:
- Mở bài:
Giới thiệu truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:
+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:
+ Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện:
- Kết bài: Đánh giá chung.
b. Lập dàn ý
- Mở bài:
Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
Gồm những cảnh khác nhau tưởng như rời rạc (cảnh van xin, đút lót, thuê người đi thay, bị áp giải đi xem bóng đá ...),
 quan lại cầm quyền cưỡng bức dân chúng để thực hiện một ý đồ bịp bơm đen tối.

b. Lập dàn ý
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng của truyện:
• Việc xem bóng đá vốn mang tính chất giải trí bỗng thành một tai hoạ giáng xuống người dân.
• Sự tận tuỵ, siêng năng thực thi lệnh trên của lí trưởng đã gặp phải mọi cách đối phó của người dân khốn khổ
+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:

b. Lập dàn ý
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần
thể dục” của Nguyễn Công Hoan.
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:
+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:

- Ngôn ngữ các nhân vật: tự nhiên, sinh động, ... thể hiện đúng thân phận và trình độ của họ. Ngôn ngữ của lí trưởng: đe dọa “ rũ tù”, “ gô cổ lại”
 Qua ngôn ngữ các nhân vật, người đọc có thể hình dung nạn thể thao do thực dân nặn ra ghê gớm như tai ách
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần
thể dục” của Nguyễn Công Hoan.
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:
+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:
+ Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện:
Châm biếm trò lừa bịp của chính quyền thuộc địa.
Tách người dân khỏi ảnh hưởng của các phong trào yêu nước.
Truyện vi phạm tinh thần thể dục, thể thao, nhằm thực hiện mưu đồ của chính quyền thực dân: quấy nhiễu, gây náo loạn cuộc sống nhân dân
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần
thể dục” của Nguyễn Công Hoan.

- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:
+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:
+ Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện:

- Kết bài:
+ Đánh giá chung về tác phẩm
+ Qua tác phẩm, cần thấy được mối quan hệ giữa văn học và thời sự; văn học và sự thức tỉnh xã hội.
a. Tìm hiểu đề:
- Thao tác chính: So sánh, giải thích

- Nội dung: Sự khác nhau về từ ngữ và giọng văn

- Tư liệu: Tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân và “Hạnh phúc của một tang gia” ( trích “Số đỏ” của Vũ Trọng phụng)
2. Đề 2: Hãy tìm hiểu sự khác nhau về từ ngữ, về giọng văn giữa hai văn bản Chữ người tử tù ( NGuyễn Tuân) và Hạnh phúc của một tang gia ( Trích Số đỏ - Vũ Trọng Phụng). Giải thích vì sao có sự khác nhau đó.
- Mở bài: Sgk - 35
- Thân bài:
+ Sự khác nhau về từ ngữ:
b. Lập dàn ý
Nhiểu từ Hán Việt, cách nói cổ.
=> Dựng nên những cảnh tượng và những con người thời phong kiến suy tàn.
Từ ngữ phóng đại, nói ngược, nói mỉa.
> Tính chất giả dối, lố lăng, đồi bại của xã hội “thượng lưu”
“ Chữ người tử tù”
“Hạnh phúc của một tang gia”
- Mở bài ( Sgk Tr 35)
- Thân bài:
+ Sự khác nhau về từ ngữ:
+ Sự khác nhau về giọng văn:
b. Lập dàn ý
Giọng cổ kính trang trọng => Nói đến con người tài hoa, trọng thiên lương nay chỉ còn là “vang bóng”.
Giọng mỉa mai, giễu cợt => Giả dối, lố lăng, đồi bại của xã hội đương thời.
“ Chữ người tử tù”
“Hạnh phúc của một tang gia”
- Mở bài: SGK 35

- Thân bài:

- Kết bài:

Đánh giá chung sự khác nhau về từ ngữ, giọng văn trong hai văn bản.
b. Lập dàn ý
II. Đối tượng và nội dung của bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi
1. Đối tượng: Đa dạng
- Giá trị nội dung và nghệ thuật của một t/p
- Một phương diện, một khía cạnh nội dung hay nghệ thuật của t/p
2. Nội dung:
- Giới thiệu t/p hoặc đoạn trích văn xuôi cần NL
- Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích.
- Nêu đánh giá chung về tác phẩm, đoạn trích
Từ việc tìm hiểu 2 đề ở trên, em hãy xác định đối tượng và nội dung của bài nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi.
III. CÁCH LÀM LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM , MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔI
1. Cách làm bài nghị luận về một tác phẩm
a. Tìm hiểu đề:
+ Đọc kỹ đề
+ Tìm và phân tích những chi tiết phù hợp với khía cạnh mà đề yêu cầu.
+ Đọc, tìm hiểu, khám phá nội dung, nghệ thuật của tác phẩm.
+ Tìm hiểu phương pháp nghị luận và phạm vi dẫn chứng.
b. Lập dàn ý:
+ Mở bài: Giới thiệu khái quát về tác giả.
- Giới thiệu tác phẩm, vị trí của tác phẩm.
- Nêu vấn đề nghị luận mà đề yêu cầu.
+ Thân bài:
+ Kết luận:
- Đánh giá ý nghĩa của vấn đề đối với sự thành công chung của tác phẩm.
2. Cách làm bài về một đoạn trích văn xuôi:
a. Tìm hiểu đề:
- Đọc kỹ và nhận thức được khía cạnh mà đề bài yêu cầu.
- Về nội dung của đề: Nêu yêu cầu cụ thể, bài làm cần tập trung đáp ứng các yêu cầu đó.
Tìm hiểu về phương pháp nghị luận và phạm vi dẫn chứng của đề.

b. Lập dàn ý:
+ Mở bài:
Giới thiệu khái quát về tác giả; đoạn văn cần nghị luận
+ Thân bài:
- Tiến hành thuyết minh, phân tích, bình luận về các phương diện cụ thể của đọn văn theo yêu cầu của đề bài.
- Nêu dẫn chứng
+ Kết luận: Đánh giá về đoạn văn đó, đóng góp của đoạn văn vào thành công chung của tác phẩm.
Ghi nhớ
Đối tượng của bài nghị luận: nội dung, nghệ thuật, hay một khía cạnh...
Đối tượng của bài nghị luận: nghệ thuật của tác phẩm, đoạn trích
Giới thiệu tác phẩm, nêu nội dung, nghệ thuật, khía cạnh nào đó; đánh giá tác phẩm, đoạn trích.
Nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc ?
B. LUYỆN TẬP:
Nhóm 1:
- Nghệ thuật châm biếm đả kích thể hiện ở phương diện xây dựng nhân vật ?
Nhóm 2: Tìm hiểu ngôn ngữ truyện.
Nhóm 4: Giá trị của vấn đề nghị luận.
Nhóm 3: Tìm hiểu nghệ thuật tạo tình huống truyện.

a. Mở bài:
Giới thiệu khái quát về truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc

b.Thân bài:
- Vua bù nhìn Khải Định và bọn mật mật thám Pháp
- Châm biếm đả kích ở các mặt:
+ Biến Khái Định thành một tên hề
+ Biến Khải Định thành một kẻ có hành động lén lút

Ngôn ngữ truyện:
+ Lời kểtác giả xưng “ tôi”
+ Ngôn ngữ thâm túy.
+ Lối kể chuyện hiện đại

Tình huống
Nhầm tác giả - người viết thư với Khải Định
Bản chất bù nhìn tay sai của vua An Nam
Tố cáo tội ác của Thực dân Pháp
Mở bài
Thân bài
Tìm hiểu ngôn ngữ truyện
Nghệ thuật châm biếm đả kích thể hiện ở việc xây dựng nhân vật
Tìm hiểu cách tạo dựng tình huống truyện
Giá trị tư tưởng..
Giá trị nghệ thuật
c. Kết bài:
Chống đế quốc và phong kiến
Hình thức bức thư, kể, tả, hồi tưởng, đối thoại...
CỦNG CỐ BÀI HỌC
Cần đặc biệt chú ý điều gì khi lựa chọn đề tài nghị luận về tác phẩm, đoạn trích văn xuôi ?
A. Lựa chọn vấn đề đã được bàn luận nhiều.
B. Lựa chọn vấn đề chưa được bàn luận nhiều.
Lựa chọn vấn đề thực sự có giá trị, có ý nghĩa, có vai
trò quan trọng trong tác phẩm.
D. Lựa chọn vấn đề mình cảm thấy hứng thú.
Cần tránh những lỗi thường gặp gì khi nghị luận về một vấn đề của tác phẩm văn xuôi ?
A. Bình luận không đúng phạm vi đề tài: đi chệch hướng hoặc trình bày phạm vi quá rộng, quá lan man.
B. Sa đà vào trần thuật, kể lể lan man những sự kiện, tình tiết trong tác phẩm mà không phân tích được giá trị, ý nghĩa của các yếu tố này.
C. Đề cập chung chung đến mọi khía cạnh của tác phẩm, không rõ trọng tâm vấn đề chủ yếu.
D. Tất cả những lỗi nêu trong A, B, C.
CỦNG CỐ BÀI HỌC