Tuần 21. Nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuôi

Tiết 92.


NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TÁC PHẨM, MỘT ĐOẠN TRÍCH VĂN XUÔI
1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý
Đề bài:
Đề 1: Phân tích truyện ngắn Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan.
Đề 2: Hãy tìm hiểu sự khác nhau về từ ngữ, về giọng văn giữa hai văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) và Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ - Vũ Trọng Phụng). Giải thích vì sao có sự khác nhau đó.
1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý
Đề bài:
Đề 1: Phân tích truyện ngắn Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan.
a. Tìm hiểu đề
- Thao tác lập luận: Phân tích + chứng minh, bình luận, so sánh.
- Nội dung: Nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của truyện ngắn “Tinh thần thể dục”.
- Tư liệu: Tác phẩm “Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.
a. Tìm hiểu đề
b. Lập dàn ý
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
Gồm những cảnh khác nhau tưởng như rời rạc (cảnh van xin, đút lót, thuê người đi thay, bị áp giải đi xem bóng đá ...), nhưng tất cả đều tập trung biểu hiện chủ đề: bọn quan lại cầm quyền cưỡng bức dân chúng để thực hiện một ý đồ bịp bợm đen tối.
a. Tìm hiểu đề
b. Lập dàn ý
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:
 Việc xem bóng đá vốn mang tính chất giải trí bỗng thành một tai hoạ giáng xuống người dân.
 Sự tận tuỵ, siêng năng thực thi lệnh trên của lí trưởng đã gặp phải mọi cách đối phó của người dân khốn khổ.
a. Tìm hiểu đề
b. Lập dàn ý
- Mở bài:
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:
+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:
 Ngôn ngữ người kể chuyện:
Rất ít lời, mỗi cảnh có khoảng 2 dòng, như muốn để người đọc tự hiểu lấy ý nghĩa.
 Ngôn ngữ các nhân vật:
Lời đối thoại giữa các nhân vật rất tự nhiên, sinh động, ... thể hiện đúng thân phận và trình độ của họ. Ngôn ngữ của lí trưởng không mang “kiểu hành chính” nào cả ...Qua ngôn ngữ các nhân vật, người đọc có thể hình dung đó là một xã hội hỗn độn.
a. Tìm hiểu đề
b. Lập dàn ý
- Mở bài:
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:
+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:
+ Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện: Tác giả dùng bút pháp trào phúng để châm biếm trò lừa bịp của chính quyền. Nội dung truyện không phải hoàn toàn bịa đặt. Để tách người dân khỏi ảnh hưởng của các phong trào yêu nước, thực dân Pháp đã bày ra các trò thể dục, thể thao (đua xe đạp, thi bơi lội, đấu bóng đá...) để đánh lạc hướng. Do đó, truyện “cười ra nước mắt” này có ý nghĩa hiện thực, có giá trị châm biếm sâu sắc.
a. Tìm hiểu đề
b. Lập dàn ý
- Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “Tinh thần thể dục” của Nguyễn Công Hoan.
- Thân bài:
+ Đặc sắc của kết cấu truyện:
+ Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện:
+ Đặc điểm ngôn ngữ truyện:
+ Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện:
- Kết bài: Qua tác phẩm, cần thấy được mối quan hệ giữa văn học và thời sự; văn học và sự thức tỉnh xã hội.
1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý
Đề bài:
Đề 2: Hãy tìm hiểu sự khác nhau về từ ngữ, về giọng văn giữa hai văn bản Chữ người tử tù (Nguyễn Tuân) và Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ - Vũ Trọng Phụng). Giải thích vì sao có sự khác nhau đó.
a. Tìm hiểu đề
- Thao tác lập luận: So sánh, giải thích.
- Nội dung: Sự khác nhau về từ ngữ và giọng văn của hai văn bản.
- Tư liệu: Tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân và “Hạnh phúc của một tang gia” trích “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng.
a. Tìm hiểu đề
b. Lập dàn ý
- Mở bài:
- Thân bài:
+ Sự khác nhau về từ ngữ:
 Tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân: Dùng nhiều từ Hán Việt cổ, cách nói cổ…
 Dựng nên những cảnh tượng, những con người thời phong kiến suy tàn.
 Trong đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia”: Dùng nhiều từ, nhiều cách chơi chữ…
 Để mỉa mai giễu cợt tính chất giả dối, lố lăng, đồi bại của xã hội “thượng lưu” ở thành thị những năm trước Cách mạng tháng Tám.
a. Tìm hiểu đề
b. Lập dàn ý
- Mở bài:
- Thân bài:
+ Sự khác nhau về từ ngữ:
+ Sự khác nhau về giọng văn:
 Tác phẩm “Chữ người tử tù”: Giọng cổ kính, trang trọng.
 Nói đến con người tài hoa, trọng thiên lương nay chỉ còn là “vang bóng” của “một thời”.
 Đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia”: Giọng mỉa mai, giễu cợt.
 Giả dối, lố lăng, đồi bại của xã hội.
a. Tìm hiểu đề
b. Lập dàn ý
- Mở bài:
- Thân bài:
+ Sự khác nhau về từ ngữ:
+ Sự khác nhau về giọng văn:
+ Có sự khác nhau đó vì việc dùng từ, chọn giọng văn phải phù hợp với chủ đề của truyện và thể hiện đúng tư tưởng, tình cảm cũng như phong cách của nhà văn.
- Kết bài: Đánh giá chung sự khác nhau về từ ngữ, giọng văn trong hai văn bản.

1. Tìm hiểu đề và lập dàn ý
2. Đối tượng và nội dung nghị luận
- Đối tượng: Đa dạng
+ Giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm nói chung.
+ Một phương diện, một khía cạnh nội dung hay nghệ thuật của một tác phẩm hoặc của các tác phẩm, đoạn trích khác nhau.
- Nội dung:
+ Mở bài: Giới thiệu tác phẩm hoặc đoạn trích văn xuôi cần nghị luận
+ Thân bài: Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật theo định hướng của đề hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích.
+ Kết bài: Nêu đánh giá chung về tác phẩm, đoạn trích.
3. Luyện tập:
Nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc.
* Mở bài: Giới thiệu khái quát về truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc.
* Thân bài:
- Châm biếm, đả kích vua bù nhìn Khải Định và bọn mật thám Pháp.
- Châm biếm, đả kích ở các mặt:
+ Biến Khái Định Thành một tên hề.
+ Biến Khải Định Thành một kẻ có hành động lén lút.
+ Biến mật thám Pháp thành những người “phục vụ tận tuỵ” với cái nhìn hồ đồ lẫn lộn,…
* Kết bài: Nêu nhận định về giá trị tư tương và nghệ thuật của truyện ngắn “Vi hành”.