Tuần 20. Nhân vật giao tiếp

Lớp 12A5 Chào Mừng Các Thầy Cô!
Tiết 57: Tiếng Việt
Nhân Vật Giao Tiếp
Người thực hiện: Trần Thị Điển
Tổ: Ngữ Văn
I. Phân tích ngữ Liệu
1. Ngữ liệu 1
Trong hoạt động giao tiếp trên có những nhân vật giao tiếp nào?
a.- Trong hoạt động giao tiếp trên, có những nhân vật giao tiếp: Tràng, thị, và mấy cô gái.
Những nhân vật giao tiếp trên có đặc điểm như thế nào về lứa tuổi, giới tính, tầng lớp xã hội?
- Họ đều là những người trẻ tuổi cùng trang lứa cùng tầng lớp xã hội (cùng là những người nghèo khổ) tuy nhiên họ khác nhau về giới tính.
b.- Các nhân vật thường xuyên đổi vai nói và vai nghe, nghĩa là có sự luân phiên lượt lời:
+ lúc đầu: Tràng là người nói, mấy cô gái là người nghe.
+Tiếp theo mấy cô gái là người nói, thị là người nghe.
+ Tiếp theo: Thị là người nói, Tràng (là chủ yếu) và mấy cô gái là người nghe.
+ Tiếp theo Tràng là người nói thị là người nghe.
+ Cuối cùng thị là người nói Tràng là người nghe.
Các nhân vật giao tiếp chuyển đổi vai người nói, vai người nghe và luân phiên lượt lời như thế nào?
Ngữ liệu 1
Lượt lời đầu tiên của nhân vật "thị" hướng tới ai?
- Lượt lời đầu tiên của nhân vật "thị" có hai phần
Phần 1: "Có khối cơm trắng mấy giò đấy!" Là nói với các bạn gái
Phần 2: "Này, nhà tôi ơi, nói thật hay nói khoác đấy?" Là nói với hắn (Tràng)
c. Các nhân vật giao tiếp trên bình đẳng về lứa tuổi và vị thế xã hội (họ đều là những người dân lao động cùng cảnh ngộ)
=> Cuộc giao tiếp diễn ra thoải mái, tự nhiên
Các nhân vật giao tiếp trên có bình đẳng về vị thế xã hội không?
Ngữ liệu 1
d. Khi bắt đầu giao tiếp, quan hệ giữa các nhân vật là xa lạ không quen biết nhưng họ đã nhanh chóng thiết lập được quan hệ thân mật gần gũi do cùng lứa tuổi , cùng tầng lớp xã hội.
Các nhân vật giao tiếp trên có quan hệ xa lạ hay thân tình khi bắt đầu cuộc giao tiếp?
Ngữ liệu 1
e. Những đặc điểm về vị thế xã hội, quan hệ thân sơ, lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp... Chi phối lời nói của các nhân vật khi giao tiếp:
- Ban đầu chưa quen lên chỉ trêu đùa thăm dò.
- Dần dần khi đã quen họ mạnh dạn hơn. Vì cùng lứa tuổi và cảnh ngộ nên các nhân vật giao tiếp tỏ ra rất thoải mái, tự nhiên. Họ cười đùa, nói về chuyện làm ăn, về miếng cơm manh áo. Họ nói năng luôn có sự phối hợp với cử chỉ, điệu bộ (cười như nắc nẻ, đẩy vai nhau cong cớn, lon ton chạy, liếc mắt, cười tít...). Lời nói của họ mang tính chất khẩu ngữ (này, đấy, có khối, nhà tôi ơi, đằng ấy nhỉ...), sử dụng nhiều kết cấu khẩu ngữ (có...thì, đã...thì), ít dùng từ xưng hô, thường nói trống không...
Những đặc điểm về vị thế xã hội, quan hệ thân sơ, lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp... Chi phối lời nói của các nhân vật như thế nào?
Ngữ liệu 1
I. Phân tích ngữ liệu
Đoạn trích trên có nhưng nhân vật giao tiếp nào? Trường hợp nào Bá Kiến nói với một người nghe, trường hợp nào nói với nhiều người nghe?
a.- Trong đoạn trích trên có các nhân vật giao tiếp: Bá Kiến, Chí Phèo, Lý Cường, các bà vợ của Bá Kiến, dân làng.
Khi Bá Kiến nói với Chí Phèo thì chỉ có một người nghe. Còn lại khi nói với Lý Cường, mấy bà vợ, dân làng thì có nhiều người nghe (trong đó có cả Chí Phèo)
2. Ngữ liệu 2
b. Với tất cả những người nghe trong đoạn trích Bá Kiến đều có vị thế cao hơn.

Vị thế của Bá Kiến so với từng người nghe như thế nào? Điều đó chi phối cách nói của Bá Kiến ra sao?
2. Ngữ liệu 2
+ Trong gia đình (với mấy bà vợ và Lý Cường) Bá Kiến là chồng, là cha, nên "quát"

+ Đối với những người làng Bá Kiến từng là lý trưởng, chánh tổng (thuộc tầng lớp trên) nên lời nói có vẻ tôn trọng (các ông, các bà) nhưng thực chất là đuổi (về đi thôi chứ! Có gì mà xúm lại thế này?)
+ Với Chí Phèo, Bá Kiến có vị thế cao hơn nhưng trong cảnh này Chí Phèo đến ăn vạ nên Bá Kiến đã dùng lời nói ngọt nhạt để xoa dịu.
Đối với Chí Phèo, Bá Kiến thực hiện những chiến lược giao tiếp nào?
2. Ngữ liệu 2
C. Đối với Chí Phèo, Bá Kiến thực hiện
chiến lược giao tiếp rất khôn ngoan, gồm nhiều bước
+ Xua đuổi các bà vợ và dân làng để tránh to chuyện, cô lập Chí Phèo và để giữ thể diện
+ Dùng lời ngọt nhạt để vuốt ve, mơn trớn Chí.
+ Nâng vị thế Chí Phèo lên ngang hàng với mình để xoa dịu Chí.
+Giả vờ kết tội Lý Cường nghĩa là gián tiếp bênh vực Chí Phèo (người có lỗi để xảy ra sự việc là Lý Cường chứ không phải Chí Phèo.
2. Ngữ liệu 2
Với chiến lược giao tiếp như trên Bá Kiến có đạt được mục đích và hiệu quả giao tiếp không? Những người nghe trong cuộc hội thoại với Bá Kiến có phản ứng như thế nào khi nghe những lới nói của Bá Kiến?
2. Ngữ liệu 2
b.- Với chiến lược giao tiếp như trên, Bá Kiến đã đạt được mục đích và hiệu quả giao tiếp.
-Những người nghe trong cuộc hội thoại với Bá Kiến đều răm rắp nghe theo lời Bá Kiến. Chí Phèo cuối cùng cũng bị khuất phục, đã thấy lòng nguôi nguôi, chấm dứt cuộc chửi bới, rạch mặt ăn vạ.
2. Ngữ liệu 2
II. Nhận xét về nhân vật giao tiếp trong hoạt động giao tiếp.
Qua việc phân tích hai ngữ điệu trên, em hãy rút ra những nhận xét về nhân vật giao tiếp trong hoạt động giao tiếp?
1. Trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ các nhân vật giao tiếp xuất hiện trong vai người nói (người viết), người nghe (người đọc); ở giao tiếp dạng nói các nhân vật giao tiếp thường đổi vai và luân phiên lượt lời với nhau. Vai người nghe có thể gồm nhiều người có trường hợp người nghe không hồi đáp lời người nói.
2. Quan hệ giữa các nhân vật giao tiếp cùng với những đặc điểm (lứa tuổi, giới tính, nghề nghiệp, vốn sống, vốn văn hoá...) luôn luôn chi phối lời nói của họ về nội dung và hình thức ngôn ngữ.
3. Trong giao tiếp, các nhân vật giao tiếp tuỳ thuộc vào ngữ cảnh mà lựa chọn chiến lược giao tiếp phù hợp để đạt được mục đích và hiệu quả
Củng cố lý thuyết
- Vai trò của nhân vật giao tiếp trong việc tạo ra phát ngôn (lời nói) trong hoạt động giao tiếp.
- Chiến lược giao tiếp phù hợp (đó là sự lựa chọn và thực hiện theo từng bước một loạt những hành động nói hướng tới cùng một mục đích giao tiếp, bao gồm sự lựa chọn đề tài, nội dung, phương tiện ngôn ngữ, cách thức viết hoặc nói...)


- Nhân vật giao tiếp tham gia hoạt động giao tiếp trong vai người nói và người nghe


Xin Chân thành cảm ơn quý thầy cô đã đến dự bài giảng ngày hôm nay!