Tuần 20. Đại cáo bình Ngô (Bình Ngô đại cáo - tiếp theo)

Nguyễn Trãi
PHẦN I
TÁC GIẢ NGUYỄN TRÃI 1380 -1442
Hiệu là Ức Trai
Quê gốc : làng Chi Ngại, huyện Phượng Sơn, lộ Lạng Giang (huyện Chí Linh, tỉnh Hải Dương.
Xuất thân trong gia đình có truyền thống : ông ngoại là Tể tướng, cha là Tiến sĩ Nguyễn Ứng Long (Nguyễn Phi Khanh) và bà Trần Thị Thái.


PHẦN I
1407: giặc Minh xâm lược nước ta.
1418- 1428 Nguyễn Trãi tham gia khởi nghĩa Lam Sơn, góp phần to lớn vào thắng lợi.
Cuối 1427 đầu 1428, khởi nghĩa Lam Sơn toàn thắng, Nguyễn Trãi thừa lệnh Lê Lợi viết Bình Ngô đại cáo, hăm hở xây dựng đất nước.
1439 về ở ẩn tại Côn Sơn.
1440 được Lê Thái Tông vời ra giúp việc nước.
1442: oan án Lệ Chi Viên  “tru di tam tộc”.
1464 Lê Thánh Tông minh oan cho Nguyễn Trãi.
PHẦN I
II. Sự nghiệp thơ văn
1./ Những tác phẩm chính
*Chữ Hán:
Quân trung từ mệnh tập
Bình Ngô đại cáo
Ức Trai thi tập
Chí Linh sơn phú
Lam Sơn thực lục
Văn bia Vĩnh Lăng …
Địa lý:Dư địa chí.
PHẦN I
*Chữ Nôm: Quốc âm thi tập.
PHẦN I
2.Nhà văn chính luận kiệt xuất
Tác phẩm tiêu biểu: Quân trung từ mệnh tập; Bình Ngô đại cáo
Tư tưởng chủ đạo: Nhân nghĩa,yêu nước thương dân.
Nghệ thuật: đạt đến trình độ nghệ thuật mẫu mực về văn chính luận,luận điểm vững chắc,lập luận sắc bén,giọng điêu linh hoạt.
3.Nhà thơ trữ tình sâu sắc
+ Thể loại: sáng tạo thể thơ :thất ngôn xen lục ngôn
 Việt hoá thơ Đường.
+ Ngôn ngữ: dùng chữ Nôm, sử dụng từ thuần Việt, vận dụng thành công tục ngữ, ca dao, lời ăn tiếng nói của nhân dân.
“Thơ nôm Nguyễn Trãi bông hoa đầu mùa tuyệt đẹp của thơ Nôm Việt Nam” (Lê Trí Viễn).
PHẦN I
III. Kết luận
Nguyễn Trãi là bậc anh hùng dân tộc, một nhân vật toàn tài hiếm có nhưng lại phải chịu những oan khiên thảm khốc.
Nhà thơ, nhà văn kiệt xuất, danh nhân văn hoá thế giới, có những đóng góp lớn cho sự phát triển của văn hoá, văn học dân tộc:
Về nội dung: yêu nước và nhân đạo.
Về nghệ thuật: đóng góp về thể loại và ngôn ngữ, khai sáng văn học tiếng Việt.
PHẦN I
PHẦN II: TÁC PHẨM
I.TIỂU DẪN
1.Hoàn cảnh sáng tác:
Sau khi ñaùnh thaéng quaân Minh , ñaát nöôùc hoaøn toaøn thaéng lôïi, Nguyeãn Traõi ñaõ thöøa leänh Leâ Lôïi vieát baøi caùo naøy ñeå thoâng baùo neàn ñoäc laäp töï do cuûa daân toäc.
2. Thể loại “cáo”
Thể văn chính luận có từ thời cổ Trung Quốc, dùng để trình bày một chủ trương, sự nghiệp, tuyên ngôn một sự kiện để mọi người cùng biết.
Viết bằng văn xuôi hay văn vần, văn biền ngẫu.
Văn hùng biện  lời lẽ đanh thép, lí luận sắc bén, kết cấu chặt chẽ.
PHẦN II: TÁC PHẨM
3. Ý nghĩa nhan đề:

Nêu luận đề chính nghĩa.
Vạch rõ tội ác của kẻ thù.
Kể lại quá trình chiến đấu của nghĩa quân.
Tuyên bố chiến thắng, khẳng định sự nghiệp
chính nghĩa.
4. Bố cục TP: 4 phần
Bài cáo lớn tuyên bố về việc dẹp yên giặc Ngô
PHẦN II: TÁC PHẨM
Kết luận: Lập luận logic, chặt chẽ, xuất sắc
4. kết cấu:
nhân nghĩa – yên dân
điếu phạt - trừ bạo
lập trường nhân nghĩa gắn liền với chống xâm lược.
a.Tư tưởng nhân nghĩa
1./Luận đề chính nghĩa
II. Đọc hiểu
b/Chân lí độc lập
Thể hiện qua những phương diện sau:
Cương vực, lãnh thổ,lịch sử, phong tục, văn hiến,truyền thống,anh hùng hào kiệt…
Thể hiện lập trường nhân nghĩa đúng đắn, chân lí khách quan về nền độc lập dân tộc.Qua đó thể hiện niềm tự hào dân tộc của t/g NTrãi
2. Tố cáo tội ác giặc Minh
+ Mượn danh nghĩa “phù Trần diệt Hồ” để thôn tính nước ta
* Chủ trương cai trị phản nhân nghĩa:
+Tàn hại người dân vô tội.
+ Hủy hoại môi trường sống,hủy hoại cuộc sống con người.
+ Vơ vét của cải.
+ Bóc lột dã man.
2.Tố cáo tội ác giặc Minh
Quân cuồng Minh thừa cơ gây họa
Dối trời lừa dân
Gây binh kết óan.
Bại nhân nghĩa nát cả đất trời
Nướng dân đen .. Lửa hung tàn
Vùi con đỏ ..tai hoạ
Nheo nhóc thay kẻ goá bụa
Tội cướp nuớc và lừa dối dân ta.
- Tàn sát dã man, b?c l?t, v� �m muu th�m d?c
Bản cáo trạng vừa cụ thể vừa toàn diện , vừa đanh thép vừa thống thiết đồng thời có sức khái quát cao , giàu tính hình tượng. Tạo cho người đọc được lòng căm thù sâu sắc trước nỗi nhục mất nước.
Tóm lại: Cách kể tội, luận tội đặc sắc. Chỉ trong một số câu văn biền ngẫu linh hoạt, nhưng đây thực sự đã là một bản án đanh thép, đẫm máu và nước mắt .
3. Qúa trình chiến đấu và chiến thắng của nghĩa quân
a.Hình tượng chủ tướng Lê Lợi
Xuất thân: từ nông dân, từ chốn rừng núi,
vì dân mà dấy nghĩa
- Có lòng căm thù giặc sâu sắc, lí tưởng hoài bão lớn, có tinh thần, quyết tâm chiến đấu
=> Đó là những phẩm chất lớn lao, sâu sắc của người anh hùng, xứng đáng là linh hồn, lãnh tụ của nghĩa quân.
b.Qúa trình chiến đấu và chiến thắng
* Đánh viện binh của giặc
Trước: điều binh thủ hiểm…
Ta: Sau: sai tướng chẹn đường…
→ Thế trận chủ động, thể hiện sự lớn mạnh của nghĩa quân về mọi mặt.
Khiếp vía … vỡ mật, xéo lên nhau chạy thoát thân…
Giặc: Ngày 18… Liễu Thăng thất thế, ngày 20…cụt đầu.
…Lương Minh bại trận tử vong, Lí Khánh cùng kế tự vẫn.
→Thất bại thảm hại
C2.3/ Cuộc tổng phản công.
Sĩ tốt kén người hùng hổ.
Ta: Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh.
Gươm mài đá, đá núi …mòn.
Voi uống nước… sông …cạn.
Đánh một trận sạch không kình ngạc
Diễn biến: Đánh hai trận tan tác chim muông.
Nổi gió to trút sạch lá khô.
Thông tổ kiến, phá toang đê vỡ.
→Chiến thắng lẫy lừng, vang dội.
Nghệ thuật tượng trương, phóng đại, nhằm diễn đạt sức mạnh vô song của quân ta.
GIẶC:
+ Đô đốc Thôi tụ lê gối …tạ tội.
+ Thượng thư Hoàng Phúc trói tay…xin hàng.
+ Lạng Giang, … thây chất đầy đường
+ Xương Giang, …máu trôi đỏ nước.
+ …khiếp vía mà vỡ mật
+… xéo lên nhau chạy thoát thân.
+ Quân giặc các thành …ra hàng
→ Thất bại nhục nhã, ham sống sợ chết phải rút quân về nước
4.Lời tuyên bố
Lời tuyên bố trang nghiêm, trịnh trọng về nền độc lập dân tộc,chủ quyền đất nước đã được lập lại.
Đề cao truyền thống và công lao của tổ tiên
-> Khẳng định niềm tin và quyết tâm xây dựng đất nước
III. TỔNG KẾT
1/ Gía trị nội dung
- Đại cáo Bình Ngô là bản tuyên ngôn độc lập của nước Đại Việt ở thế kỉXV.Bài Cáo đã nêu luận đề chính nghĩa,tố cáo tội ác của giặc Minh , tái hiện lại quá trình kháng chiến thắng lợi để đi đến lời tuyên bố độc lập hòa bình trang trọng .
2.Gía trị nghệ thuật:
- Sự kết hợp giữa yếu tố chính luận sắc bén và yếu tố văn chương ( tự sự - trữ tình - biểu cảm) với cảm hứng nổi bật xuyên suốt là cảm hứng anh hùng ca.