Tuần 2. Khái quát văn học dân gian Việt Nam

GV : TRẦN THỊ MAI PHƯƠNG
THPT DL NGÔ THÌ SỸ
Khái quát
văn học dân gian Việt Nam
Văn học dân gian
Văn học dân gian ( VHDG ) : là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng, sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể, thể hiện nhận thức, tư tưởng, tình cảm của nhân dân lao động về tự nhiên, xã hội nhằm mục đích phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau của đời sống cộng đồng

Đặc trưng :
Tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyền miệng
Sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể

Nội dung : thể hiện nhận thức, tư tưởng, tình cảm của nhândân về tự nhiên, xã hội

Mục đích : phục vụ các sinh hoạt cộng đồng
Em hiểu thế nào là " Văn học dân gian " ?
I. Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian
VHDG là tác phẩm nghệ thuật được cấu thành từ chất liệu chính là ngôn từ



Ngôn từ sử dụng trong VHDG đã được qua mài dũa, chắt lọc đầy nghệ thuật nên gọi là ngôn từ nghệ thuật

1. Văn học dân gian là những sáng tác nghệ thuật ngôn từ truyền miệng
I. Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian
Phương thức lưu truyền chủ yếu: phương thức truyền miệng.
Quá trình truyền miệng :
Theo không gian : từ vùng này sang vùng khác, địa phương này sang địa phương khác
Theo thời gian : từ thế hệ này sang thế hệ khác.
Nguyên nhân : VHDG ra đời từ khi chưa có chữ viết -> truyền miệng là con đường duy nhất.
Quá trình truyền miệng vẫn tiếp tục khi chữ viết và văn học viết tồn tại.

1. Văn học dân gian là những sáng tác nghệ thuật ngôn từ truyền miệng
VHDG đã được lưu giữ bằng cách nào?
I. Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian
Hệ quả :
Tạo nên quá trình diễn xướng dân gian
Ví dụ : chèo, hát dân ca, diễn tuồng, hầu đồng,....

Tạo nên các dị bản : cùng một tác phẩm lại xuất hiện những tác phẩm với sự khác nhau ở một hoặc vài yếu tố
1. Văn học dân gian là những sáng tác nghệ thuật ngôn từ truyền miệng
I. Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian
Sáng tác tập thể : sáng tác của nhiều người.
Quá trình sáng tác tập thể :








1. Văn học dân gian là những sáng tác nghệ thuật ngôn từ truyền miệng
2. Văn học dân gian là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể
Người khởi xướng
Tác phẩm
Lưu truyền
Người khác ( địa phương, thế hệ,...)

Tác phẩm tập thể
I. Đặc trưng cơ bản của văn học dân gian
Tính thực hành :
Đời sống lao động : hò chèo thuyền, hò kéo lưới, hát đối đáp,...
Đời sống gia đình : hát ru, ca dao tình cảm
Đời sống nghi lễ : khan sử thi, kể truyện thơ, mo Mường, hầu đồng,...
Đời sống lễ hội : hát quan họ, hát dân ca, diễn chèo,...
Đời sống giải trí : hát đồng dao, diễn chèo,...
=> Sinh hoạt cộng đồng là môi trường sinh thành, lưu truyền và biến đổi VHDG
1. Văn học dân gian là những sáng tác nghệ thuật ngôn từ truyền miệng
2. Văn học dân gian là sản phẩm của quá trình sáng tác tập thể
II. Hệ thống thể loại văn học dân gian
Bảng hệ thống thể loại VHDG
III. Những giá trị cơ bản của VHDG
Các lĩnh vực :
Tự nhiên : tục ngữ, thần thoại,...
Ví dụ : " Mau sao thì nắng, vắng sao thì mưa"

Xã hội : truyền thuyết, sử thi, ca dao, ngụ ngôn,...
Ví dụ : cổ tích " Thạch Sanh " là bức tranh về xã hội phong kiến

Con người : ca dao, cổ tích, tục ngữ,...
Ví dụ : " Chim khôn kêu tiếng rảnh rang
Người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe "
1. Văn học dân gian là kho tri thức phong phú về đời sống các dân tộc
III. Những giá trị cơ bản của VHDG
Thể hiện :
Nội dung : đúc kết kinh nghiệm lâu đời, trình độ, quan điểm nhận thức của nhân dân lao động từ thực tiễn.

Nghệ thuật : trình bày bằng ngôn ngữ nghệ thuật -> dễ nghe, dễ thuộc.
1. Văn học dân gian là kho tri thức phong phú về đời sống các dân tộc
III. Những giá trị cơ bản của VHDG
Tinh thần nhân đạo : tình yêu đồng loại, tôn vinh con người, tinh thần đấu tranh, niềm tin vào cái thiện,...

Hình thành phẩm chất tốt đẹp : tình yêu quê hương đất nước, tinh thần bất khuất, ...
1. Văn học dân gian là kho tri thức phong phú về đời sống các dân tộc
2. VHDG có giá trị đạo đức sâu sắc về đạo lí làm người
Nhiều tác phẩm mẫu mực về nghệ thuật
Giữ vai trò chủ đạo khi văn học viết chưa xuất hiện.
VHDG trở thành nguồn cảm hứng dồi dào cho văn học viết, làm cho văn học viết đậm đà bản sắc dân tộc.
Nhiều tác giả kế thừa VHDG làm giàu cho tác phẩm của mình
III. Những giá trị cơ bản của VHDG
1. Văn học dân gian là kho tri thức phong phú về đời sống các dân tộc
2. VHDG có giá trị đạo đức sâu sắc về đạo lí làm người
3. VHDG có giá trị thẩm mĩ to lớn, tạo nên bản sắc riêng cho VH dân tộc
IV . Tổng kết - ghi nhớ
Kiến thức cần nhớ :
Đặc trưng cơ bản của VHDG : tính truyền miệng và tính tập thể.
Hệ thống thể loại VHDG
Những giá trị cơ bản của VHDG
Ghi nhớ : Sgk - 19