Tuần 2. Câu cá mùa thu (Thu điếu)

Bài dạy văn học 11
Nguyễn Khuyến
Câu cá mùa thu
I/ TÌM HIỂU CHUNG
- Là một người tài năng, có cốt
cách thanh cao ,có tấm lòng
yêu nước thương dân nhưng
bất lực trước vận nước.
- Là một nhà thơ có nhiều
đóng góp lớn cho nền văn học
dân tộc ở mảng thơ Nôm viết
về làng quê trong văn học
Trung đại.
=> Nguyễn Khuyến là nhà thơ
của làng cảnh Việt Nam.
1/ Tác giả
Nguyễn
Khuyến
( 1835-
1909 )
2. Xuất xứ, đề tài – hoàn cảnh sáng tác - bố cục của bài thơ :
a. Xuất xứ- đề tài:
- “Câu cá mùa thu” là một trong ba bài thơ trong chùm thơ viết về cảnh thu của Nguyễn Khuyến.
b.Hoàn cảnh sáng tác: Cả ba bài thơ đều được nhà thơ viết trong thời gian sau khi cáo quan về ở ẩn tại quê nhà.
c.Bố cục : 3 phần
+ 2 câu đầu : Giới thiệu cảnh câu cá mùa thu.
+ 4 câu giữa: Cảnh thu câu cá.
+ 2 câu cuối : Tâm sự của nhà thơ.

1. Đọc và giải nghĩa từ khó :
2. Tìm hiểu nội dung - nghệ thuật của bài thơ:
a. Cảnh thu :
- Điểm nhìn của nhà thơ : từ ao thu lạnh lẽo.
- Từ điểm nhìn ấy, nhà thơ quan sát và ghi lại hình ảnh của :
II/ ĐỌC HIỂU
+ Sóng gợn nhẹ; lá vàng rơi nhanh…
+ Trời thu xanh cao, tầng mâu lơ lửng.
+ Lối vào làng quanh co, trúc mọc dày.
+ Tiếng cá đớp mồi rất khẽ dưới chân bèo
=>- Cảnh thu được nhà thơ quan sát và cảm nhận một cách tinh tế ở nhiều góc độ: từ gần tới xa; từ thấp đến cao và từ cao –xa lại thu gần và hẹp lại trong không gian của ao thu.

- Đặc biệt cảnh thu được cảm nhận gắn với gam màu lạnh của thiên nhiên : xanh ao, xanh bờ, xanh trời, xanh bèo …gợi cảm giác lạnh lẽo, u buồn và vắng vẻ của không gian tạo vật.

* Tóm lại , bằng cách lấy động tả tĩnh, cùng với cách cảm nhận thiên nhiên bằng tâm hồn tinh tế- nhạy cảm, nhà thơ đã dùng ngôn ngữ tạo hình - biểu cảm để vẽ lại một bức tranh thu đẹp nhưng tĩnh lặng và được buồn mang đặc điểm của hồn thu ở nông thôn Bắc bộ
b.Tình thu :
- Nói câu cá nhưng thực ra không phải chỉ chú ý vào việc câu cá.
- Nói câu cá nhưng thực ra nhà thơ muốn đón nhận cảnh, trời thu vào cõi lòng.
- Cõi lòng nhà thơ yên tĩnh - vắng lặng được thể hiện qua cách cảm nhận cảnh thu bằng :
+ Sự trong veo của nước.
+Cái hơi gợn tí của sóng.
+Cái độ rơi khe khẽ của lá.
+ Âm thanh rất khẽ của tiếng cá đớp động
=> Cảnh thu tĩnh lặng gợi sự cô quạnh, uẩn khúc và tâm sự thời thế của nhà thơ : buồn đau - bất lực trước thực trạng đất nước đau thương.
* Những đặc sắc về nghệ thuật của bài thơ :
- Ngôn ngữ giản dị, trong sáng , giàu sức tạo hình - biểu cảm.
- Cách gieo vần “eo” độc đáo, góp phần diễn tả một không gian thu nhỏ, khép kín của cảnh thu tù đọng ở nông thôn và cũng phù hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc của tác giả.
- Bút pháp miêu tả thiên nhiên mang màu sắc cổ điển qua cách lấy động tả tĩnh  gợi cái yên ắng của tạo vật và cũng là sự tĩnh lặng trong tâm hồn nhà thơ.
-Nguyễn khuyến là một nhà thơ có nhân cách – yêu nước nhưng bất lực trước vận nước.
- “Câu cá mùa thu” thể hiện sự cảm nhận và nghệ thuật gợi tả tinh tế của Nguyễn Khuyến về cảnh sắc mùa thu ở đồng bằng Bắc bộ. Đồng thời cho thấy tình yêu thiên nhiên, đất nước, tâm trạng thời thế và tài thơ Nôm của nhà thơ.
III/ GHI NHỚ