Tuần 2. Câu cá mùa thu (Thu điếu)

Câu cá mùa thu
Nguy?n Khuy?n
(Thu điếu)
Nguyễn Khuyến (1835-1909)

Tác giả: Nguyễn Khuyến (1835-1909), hiệu Quế Sơn, tên Nguyễn Thắng

- Quê: làng Và, xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.

- Xuất thân: trong gia đình nhà nho nghèo, học giỏi, đỗ đầu ba kì thi: thi Hương, thi Hội, thi Đình nên được gọi là “Tam nguyên Yên Đổ”.

 Là người tài năng, cốt cách thanh cao, tấm lòng yêu nước thương dân

Tác giả: Nguyễn Khuyến (1835-1909), hiệu Quế Sơn, tên Nguyễn Thắng

- Quê: làng Và, xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.

- Xuất thân: trong gia đình nhà nho nghèo, học giỏi, đỗ đầu ba kì thi: thi Hương, thi Hội, thi Đình nên được gọi là “Tam nguyên Yên Đổ”.

 Là người tài năng, cốt cách thanh cao, tấm lòng yêu nước thương dân

- Sự nghiệp:
Sáng tác cả chữ Hán và chữ Nôm, hiện còn trên 800 bài (thơ, văn, câu đối nhưng chủ yếu là thơ)
- Nội dung thơ:
+ Tình yêu quê hương, đất nước, gia đình, bè bạn.
+ Cuộc sống của người nông dân khổ cực, chất phác.
+ Châm biếm, đả kích thực dân xâm lược, bọn tay sai.
Đóng góp:
Nổi bật ở mảng thơ Nôm, thơ viết về làng quê, thơ trào phúng.
 “Nhà thơ của làng cảnh Việt Nam”.

a. Xuất xứ :
b. Thể thơ :
Thaát ngoân baùt cuù Ñöôøng luaät
c. Kết cấu :
2. Bài thơ "Thu di?u":
Đề - Thực – Luận – Kết
“Thu Điếu” nằm trong chùm thơ ba bài thơ thu (Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh) “nức danh nhất” về thơ Nôm của Nguyễn Khuyến.
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
THU ĐIẾU
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Nhà thơ đứng ở vị trí quan sát mùa thu?
Điểm nhìn: từ thuyền câu -> nhìn ra mặt ao -> nhìn lên bầu trời -> nhìn tới ngõ trúc -> trở về với ao thu, thuyền câu (ga�n -> cao xa -> cao xa -> ga�n)
Từ điểm nhìn ấy, nhà thơ đã bao quát cảnh thu như thế nào?
-> T? m?t khung ao h?p, khụng gian mựa thu, c?nh s?c mựa thu m? ra nhi?u hu?ng th?t sinh d?ng.
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Cảnh sắc mùa thu được miêu tả như thế nào? (sự vật, màu sắc, đường nét chuyển động, hòa sắc tạo hình)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Không gian trong bức tranh mùa thu được miêu tả như thế nào?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Không gian trong bức tranh mùa thu được miêu tả như thế nào?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Không gian trong bức tranh mùa thu được miêu tả như thế nào?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Không gian trong bức tranh mùa thu được miêu tả như thế nào?
Tiếng cá đớp động có phá vỡ không gian tĩnh lặng trong bài thơ không? (Nghệ thuật gì?)
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
 Cảnh thu đẹp, tĩnh lặng và đượm buồn, mang nét riêng của làng quê Bắc Bộ, “điển hình hơn cả cho mùa thu của làng cảnh Việt Nam” (Xuân Diệu).
Hãy nêu nhận xét chung về bức tranh mùa thu trong bài thơ?
Cảnh mùa thu đó mang nét đặc trưng vùng quê nào?
Nhan đề bài thơ là “Câu cá mùa thu” nhưng có phải bài thơ miêu tả về cảnh câu cá không?
- Nói câu cá nhưng thực ra là để đón nhận trời thu, cảnh thu vào lòng - mượn cảnh để nói tình
Không gian tĩnh lặng đem đến sự cảm nhận về nỗi niềm gì trong tâm hồn nhà thơ?
Cõi lòng nhà thơ yên tĩnh, vắng lặng, cô quạnh, uẩn khúc
+ Cảm nhận được độ trong veo của nước, cái hơi gợn của sóng, cái khẽ rơi của lá cho thấy sự tĩnh lặng trong tâm hồn nhà thơ.
Màu xanh chủ đạo trong bức tranh thu gợi cảm giác gì?
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
+ Cái se lạnh của cảnh thu, ao thu, trời thu thấm vào tâm hồn nhà thơ hay đúng hơn chính cái lạnh từ tâm hồn nhà thơ lan tỏa ra cảnh vật.
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
Hiểu như thế nào về từ “vèo” trong câu thơ “lá vàng trước gió khẽ đưa vèo”?
+ Từ “vèo” thể hiện tâm trạng thời thế của nhà thơ, tâm sự đau buồn trước hiện tình đất nước đầy đau thương.
Câu thơ “Ngõ trúc quanh co khách vắng teo” còn có thể hiểu như thế nào?
+ Ngõ trúc vắng vẻ do người đi làm đồng cả nhưng sâu hơn là sự vắng vẻ của những con người cứu nước cứu dân.
Hãy nhận về tâm hồn, tấm lòng của Nguyễn Khuyến đối với quê hương, đất nước?
=> Tấm lòng yêu thiên nhiên, yêu nước thầm kín mà da diết, sâu sắc.
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:

- Ngôn ngữ giản dị, trong sáng có khả năng diễn đạt những biểu hiện tinh tế của cảnh vật, những uẩn khúc thầm kín rất khó giãi bày của tâm trạng.
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Tựa gối buông cần lâu chẳng được,
Cá đâu đớp động dưới chân bèo.
III. Tổng kết:
1. Nghệ thuật:

- Ngôn ngữ giản dị, trong sáng có khả năng diễn đạt những biểu hiện tinh tế của cảnh vật, những uẩn khúc thầm kín rất khó giãi bày của tâm trạng.

- Sử dụng tử vận (vần eo): góp phần diễn tả một không gian vắng lặng, thu nhỏ dần, phù hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc của nhà thơ.

- Lấy động nói tĩnh, mượn tiếng cá đớp mồi để làm bật lên sự yên vắng của cảnh vật, sự tĩnh lặng của tâm hồn nhà thơ.
III. Tổng kết:
Nghệ thuật:
Nội dung:

Bài thơ nói lên vẻ đẹp của mùa thu làng cảnh Việt Nam. Cảnh thu đẹp nhưng buồn và tĩnh lặng. Qua đó bộc lộ tình yêu thiên nhiên, yêu quê hương đất nước và tâm sự thời thế của tác giả.
Trời thu xanh ngắt mấy từng cao,
Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu.
Nước biếc trông như tầng khói phủ,
Song thưa để mặc bóng trăng vào.
Mấy chùm trước giậu hoa năm ngoái,
Một tiếng trên không ngỗng nước nào?
Nhân hứng cũng vừa toan cất bút,
Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào.
Thu vịnh
Năm gian nhà cỏ thấp le te,
Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe.
Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt,
Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.
Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt,
Mắt lão không vầy cũng đỏ hoe.
Rượu tiếng rằng hay hay chả mấy,
Độ năm ba chén đã say nhè.
Thu ẩm
CHÚC CÁC EM HỌC TỐT!