Tuần 19. Vợ chồng A Phủ

SỞ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO ĐĂKLĂK
TRƯỜNG THPT-BC BUÔNMATHUỘT
DẠY TỐT HỌC TỐT
Kính chào quý thầy cô và các em học sinh thân mến
Tổ Văn xin giới thiệu bài giảng:
Tiết: 35, 36



Vợ chồng A Phủ
Trích tác phẩm cùng tên của nhà văn Tô Hoài
Đọc văn:
Vợ chồng A Phủ
Nhà văn Tô Hoài
KẾT CẤU BÀI DẠY

Tiết 35: I. TÌM HIỂU PHẦN TIỂU DẪN:
1. Tác giả:
Tô Hoài, tên thật Nguyễn Sen – sinh 1920 – Hà Nội.
a. Cuộc đời:
- Trước CMT8: Phải lăn lộn kiếm sống bằng nhiều nghề
- Tham gia Hội Văn hóa cứu quốc (1943)
- Trong kháng chiến: Tham gia làm báo và hoạt động văn nghệ ở Việt Bắc.
- Sau này: Tham gia nhiều công tác; nhiều năm liền làm Tổng thư ký Hội nhà văn Việt Nam.
Đọc văn: VỢ CHỒNG A PHỦ (trích)
Câu hỏi: Hãy nêu những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp văn chương của nhà văn Tô Hoài?
b. Sự nghiệp sáng tác
Tác phẩm chính: Dế mèn phiêu lưu ký (1941), Nhà nghèo (1944), truyện Tây Bắc (1953), Ba người khác (2006) …(SGK).
Nhà văn viết theo xu hướng hiện thực và thiên về diễn tả sự thật đời sống. -> Nhà văn có số lượng đạt kỷ lục trong văn học hiện đại Việt Nam (hơn 200 đầu sách)
- 1996 ông được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật.
Câu hỏi: Trình bày những hiểu biết của em về xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác và bố cục của tác phẩm?
2. Tác phẩm: Vợ chồng Aphủ
a. Xuất xứ, hoàn cảnh sáng tác: In trong tập truyện Tây Bắc – được tặng giải nhất, sáng tác vào 1952, kết quả chuyến đi cùng bộ đội vào giải phóng Tây Bắc.
b. Bố cục: có thể chia làm 2 phần
- Phần đầu: Cuộc đời của Mị và APhủ ở Hồng Ngài, bị chà đạp, đày đọa trong nhà thống lý Pá Tra cho đến khi Mị cắt dây trói cứu Aphủ và cả hai bỏ trốn.
- Phần tiếp: Sự đổi đời của Mị và Aphủ ở Phiềng Sa, họ thành vợ chồng, gặp gỡ cách mạng, được giác ngộ và trở thành du kích
II. ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN:
1. Đọc – tóm tắt văn bản: (Học sinh đã đọc trước ở nhà)
Câu hỏi: Hãy tóm tắt đoạn trích?
Có thể tóm tắt như sau:
Mị là một thiếu nữ xinh đẹp, do gia đình thiếu nợ thống lí Pá Tra nên cô bị bắt về làm dâu nhà thống lí để trừ nợ. Tuy danh nghiã là vợ, là dâu nhưng thực chất cơ chỉ là người ở không công và bị hành hạ cả thể xác lẫn tinh thần. Vào một đêm xuân , Mị muốn đi chơi nhưng bị Asử đánh, trói vào cột. A Sử đi chơi xuân bị đánh nên Mị được thả ra để chăm sóc hắn. A phủ đánh con quan nên bị bắt phạt vạ phải ở đợ để trả nợ cho thống lí . Một lần A Phủ làm mất một con bò, thống lí trói anh vào một cái cọc cho đến chết.Trong một đêm mùa đông ngồi sưởi ấm bên bếp lửa, nhìn thấy giọt nước mắt của Aphủ , Mị đã đồng cảm với nỗi đau của A Phủ. Mị suy nghĩ và đi đến quyết định táo bạo cởi trói cho A Phủ rồi cùng anh bỏ trốn. Hai người đến Phiềng Sa , họ trở thành vợ chồng và có cuộc sống mới.
2. Vị trí đoạn trích: Phần đầu của tác phẩm và cũng là phần đặc sắc nhất.
Câu hỏi: Đoạn trích trong sgk nằm ở vị trí nào trong tác phẩm?
3. Phân tích:
* Cách giới thiệu nhân vật:
- Hình ảnh người con gái “Ngồi quay sợi gai…cạnh tàu ngựa” và “lúc nào cũng vậy …cô ấy cũng cúi mặt, mặt buồn rười rượi”;
- Một cô gái lẻ loi, ân thầm lẫn vào các vật vô tri;
- Là con dâu một nhà giàu quyền thế “Nhiều nương, nhiều bạc, nhiều thuốc phiện nhất làng” nhưng sao lúc nào cũng “quần quật” với công việc.
=> Vào truyện ấn tượng, tạo ra những đối nghịch. Tạo tình huống “có vấn đề” (lối kể chuyện truyền thống)
a. Cuộc đời của nhân vật Mị: (cho học sinh đọc đoạn đầu “Ai ở xa về … Cô ấy là vợ A Sử, con trai thống lý”)
Câu hỏi: Em hãy nêu các chi tiết đặc sắc về cách giới thiệu nhân vật Mị, từ đó đưa ra ý kiến nhận xét chủ quan của em?
Câu hỏi: Qua đoạn trích miêu tả nhân vật Mỵ, theo em để khảo sát nhân vật này chúng ta phải tiến hành tìm hiểu các khía cạnh nào?

Tiết 36: * Số phận, tính cách nhân vật Mị khi ở trong nhà thống lý: (Cho học sinh đọc: từ “Cô Mị về làm dâu … đến bao giờ chết thi thôi”)
-> “Bị bắt” về làm con dâu gạt nợ, món nợ truyền kiếp từ bố mẹ Mị. Từ hủ tục của người Mèo, bọn thống lí lợi dụng để bóc lột dân chúng => Cảnh ngộ éo le
-> “Mặt buồn rười rượi” => Bị chiếm đoạt về nhan sắc
-> “Nhớ đi nhớ lại những việc giống nhau…” thân phận không bằng con trâu, con ngựa “con trâu, con ngựa… đêm nó còn đứng gãi chân, đứng nhai cỏ , đàn bà con gái nhà này thì vùi việc làm cả ngày…” => Bị bóc lột sức lao động
-> “Mỗi ngày Mị càng không nói lùi lũi như con rùa nuôi xó cửa” “ở lâu trong cái khổ, Mị quen khổ rồi”=> Bị áp chế về tinh thần:
Câu hỏi: Qua đoạn văn hãy tìm các chi tiết đặc sắc miêu tả số phận và tính cách của Mỵ? Hãy phân tích và nêu cảm nhận?
-> “ Cái buồng Mị nằm, kín mít có một chiếc cửa sổ một lỗ vuông bằng bàn tay. Lúc nào trông ra cũng chỉ thấy trăng trắng không biết là sương hay là nắng”=> Cuộc sống bị giam hãm, tù túng
-> “Đêm nào Mị cũng khóc… Mị trốn về, Mị định ăn lá ngón tự tử”, Biết tìm đến cái chết là để giải phóng nỗi đau khổ, thế nhưng thương cha Mị không đành lòng chết. Một vẻ đẹp về phẩm chất của một tấm lòng hiểu thảo.
Câu hỏi: Qua cuộc sống tủi nhục đó Mị có cam chịu không? Em có thể tóm tắt các phản kháng của Mị được miêu tả trong đoạn trích?
* Những phản kháng của Mị đó là: Không làm dâu nhà thống lý - Định ăn lá ngón tự tử - Diễn biến tâm trạng khi mùa xuân đến - Diễn biến tâm trạng khi mùa đông về dẫn đến hành động quyết liệt cắt dây trói cứu A Phủ và chạy theo A Phủ thoát khỏi nhà thống lý Pá tra.
Câu hỏi: Phản kháng đầu tiên của Mị được thể hiện qua các chi tiết nào? Em có nhận xét gì về phản kháng đó?
-> “Con nay đã biết cuốc nương, trồng ngô, để trả nợ thay cho bố. Bố đừng bán con cho nhà giàu”=> Mị không muốn làm dâu nhà giàu, một vẻ đẹp về tâm hồn của một cô gái trẻ tự tin, yêu đời.
Câu hỏi: Phản kháng tiếp theo của Mỵ được thể hiện qua các chi tiết nào? Tại sao Mỵ không thể chết? Điều đó thể hiện một phẩm chất gì của nhân vật này?
Câu hỏi: (Hoạt động nhóm theo từng bàn) Mùa Xuân đến Mỵ đã có diễn biến tâm trạng như thế nào? Hãy giới thiệu một số chi tiết đặc sắc và phân tích diễn biến tâm trạng đó?
-> Mùa xuân đến Mị có diễn biến tâm trạng như sau:
+ “Trong đêm tình mùa xuân”, không khí rạo rực, niềm vui tràn khắp bản “váy hoa được đem phơi … trai gái, trẻ con tụ tập đánh pao, đánh quay, thổi sáo…”, “Tiếng sáo gọi bạn tình” (tín hiệu nghệ thuật) “Mị thiết tha bổi hổi… ngồi nhẩm thầm bài hát của người đang thổi” => Như một đốm sáng được thắp lên từ một tâm hồn đang dần mòn bị hủy diệt.

“Mị lén lấy hũ rượu, cứ uống ừng ực từng bát” -> trạng thái thật khác thường. Rượu làm cho cơ thể, đầu óc Mị say, nhưng tâm hồn thì rất tỉnh sau bao ngày bị đày đọa => Mị uống rượu như thể cô đang uống đắng cay của phần đời đã qua, như thể cô đang uống cái khao khát của phần chưa tới và cũng dường như một sự thù hận, một sự thách thức.

Mùa xuân, thiếu nữ thổi sáo
Hoa gạo - mùa xuân
=> Đây là một trong những đoạn văn miêu tả sự phát triển tâm lý của con người rất đặc sắc của nhà văn Tô Hoài. Sở trường phân tích tâm lí với những bí mật của đời sống nội tâm, phát hiện nét đẹp, nét riêng của tính cách. Rất tự nhiên với mùa xuân, tiếng sáo gọi bạn tình, bữa rượu ... đã tác động âm thầm, đã đánh thức nỗi căm ghét bất công, tàn bạo, ý thức phản kháng lại cường quyền, đánh thức cả niềm một cuộc sống tự do, làm sống dậy cái sức sống ẩn tàng trong cơ thể và tâm hồn vốn ham sống của Mị. Phản ứng này là cơ sở cho phản ứng sau này gay gắt và quyết liệt hơn.
+ Mị xắn mỡ bỏ đĩa đèn cho căn buồng sáng lên. Lấy váy áo định đi chơi xuân: Mị thấy lòng mình “phơi phới trở lại ...đột nhiên vui sướng …Mị vẫn còn trẻ …Nếu có nắm lá ngón trong tay lúc này, Mị sẽ ăn cho chết ngay, chứ không buồn nhớ lại” => Nghịch lý xung đột. Khi niềm khao khát sống hồi sinh, tự nó bỗng trở thành một mãnh lực quyết một mất một còn với trạng thái vô nghĩa lí của thực tại.
+ Bị A sử trói đứng và cuộn luôn mái tóc vào cột -> Mỵ Vẫn thả hồn theo cuộc chơi.
Hoa ban- mùa xuân
- Mùa đông đến:
cuộc sống đơn độc, buồn tẻ, hằng đêm Mị ra sưởi ấm bên bếp lửa và gặp A Phủ;
- Hình ảnh “bếp lửa”, “tiếng sáo” vừa có giá trị nghệ thuật, vừa mang màu sắc văn hóa của người vùng cao, như có sự cộng hưởng thắp sáng trong tâm hồn Mị: là hơi ấm, là âm thanh thức tỉnh góp phần tạo nên sức sống trong tâm hồn Mị.
-> Lúc đầu “Mị vẫn thản nhiên” -> Vô cảm, Mị đã quá quen với mọi cảnh trong nhà thống lí.
-> Nhưng “khi nhìn thấy một dòng nước mắt lấp lánh bò xuống hai hõm má…cúa A Phủ -> Mị chợt xúc động, trào dâng -> sự đồng cảm với A Phủ => tình thương đã thắng sự sợ hãi.
-> Nghĩ về cảnh ngộ của mình và trong (lần đầu tiên kể từ khi vào sống trong nhà Thống lý lòng ) nổi lên sự căm thù “Cha con chúng nó độc ác thật” -> hành động táo bạo: cắt dây trói cứu A Phủ, Mị xin chạy theo A Phủ và cùng với A Phủ trốn thoát khỏi Hồng Ngài. => tự giải thoát cho cuộc đời mình.
Câu hỏi: (Hoạt động nhóm phân theo bàn) Mùa đông đến Mị có một cuộc sống như thế nào? Em có suy nghĩ gì về hình ảnh “bếp lửa” và tiếng sáo ở trên? Hãy giới thiệu một số chi tiết tiêu biểu và phân tích diễn biến tâm trạng của Mị dẫn đến hành động cứu A Phủ?
Mùa đông trên vùng cao

Câu hỏi: Qua số phận, tính cách nhân vât Mỵ được miêu tả trong đoạn trích vừa tìm hiểu, anh chị hãy nêu nhận xét và ý nghĩa?
Tóm lại: Khi sức sống tiềm tàng trong tâm hồn nhân vật được hồi sinh nó sẽ là ngọn lửa không thể dập tắt. Nó tất yếu chuyển thành hành động phản kháng táo bạo, chính họ sẽ đứng lên chống lại cường quyền, áp bức, chống lại mọi sự chà đạp, lăng nhục, vật hóa con người để cứu lấy cuộc đời mình. -> Sự cảm thương sâu sắc với số phận của Mị nói riêng và những người phụ nữ miền núi dưới thời thực dân phong kiến nói chung đã làm nên giá trị nhân đạo sâu sắc của tác phẩm.
b. Cuộc đời của nhân vật A Phủ: (Em hãy đọc Tr.12 sgk và nêu ngắn gọn số phận của A Phủ)

- A Phủ với số phận đặc biệt
+ Mồ côi cha mẹ, làm thuê, làm mướn.
+ Lớn lên giữa núi rừng
+ Chàng trai khỏe mạnh “chạy nhanh như ngựa” “biết đúc lưỡi cày, đúc cuốc, cày giỏi, săn bò tót bạo”
Câu hỏi: Qua đoạn trích em hãy giới một số chi tiết đặc sặc miêu tả nhân vật A Phủ, từ đó em có nhận xét gì?
- Cá tính đặc biệt
+ Hoàn cảnh sống đã hun đúc A Phủ trở thành một chàng trai có cá tính mạnh mẽ , táo bạo.
+ Dám đánh lại ASử một đứa “con trời” không ai dám đụng tới. Nhưng với A Phủ, nó chỉ là một đứa phá đám cuộc chơi, cần phải đánh. Trở thành con nợ không công bởi luật lệ xử phạt độc ác
+ Mất bò bị trói cho đến chết, nhưng khi có cơ hội thì vùng lên với tất cả sức mạnh.
=> A Phủ là một con người tự do dù trong bất cứ hoàn cảnh nào: Dù phải sống một mình hay đi ở trừ nợ cũng như khi để hổ ăn mất bò, phải “đi lấy hổ về”. A Phủ coi đó là một chuyện dễ dàng. Hoặc cãi lại thống lí rất tự nhiên bởi không biết sợ cái uy của bất kỳ ai, A Phủ để người ta trói đứng mình đến chết để thế mạng cho con vật bị mất, A Phủ làm việc ấy một cách thản nhiên. -> tiêu biểu cho sự mạnh mẽ, gan góc, không sợ cái chết -> Hình tượng đặc sắc
Câu hỏi: Qua việc tìm hiểu tính cách nhân vật A Phủ em có nhận xét gì?
c. Sự tàn ác của cha con thống lý Pá tra:
Câu hỏi: Qua truyện em hãy nêu một số chi tiết đặc sặc miêu tả sự tàn ác của cha con thống lý Pá tra?
- Cho vay nặng lãi: cha mẹ Mị nghèo, vay nột nương ngô từ khi cưới nhau đến sinh con và con thành một thiếu nữ mà vẫn chưa trả hết nợ.
- Hành hạ người bằng cách trói đứng vào cột cho đến chết.
- Xử phạt bằng cách cho vay và chi tiêu theo ý mình, rồi sau đó làm giấy nợ biến thành con nợ “truyền kiếp”.
- Dùng hủ tục để làm tê liệt tình thần và biến con người thành công cụ để sai khiến.
Câu hỏi: Em có nhận xét, giá đánh giá gì về hai nhân vật này?
=> Cha con thống lý đại diện cho giai cấp thống trị miền núi thời bấy giờ, đại diện cho tội ác vô nhân đạo trong quan hệ người và người. Chính tội ác của bọn chúng đã thúc đẩy sự vùng lên giải phóng của con người.
III. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ GIÁ TRỊ NGHỆ THUẬT VÀ NỘI DUNG:
1. Những nét đặc sắc về nghệ thuật
- Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật với những nét riêng, mới lạ một cách sống động, chân thực tính cách của người lao động miền núi nói chung, người Mông nói riêng. Miêu tả thiên nhiên hùng vĩ, thơ mộng, con người hồn nhiên, ngay thẳng, và những nét lạ qua phong tục, tập quán xã hội.
- Nghệ thuật trần thuật, uyển chuyển, linh hoạt theo phong cách truyền thống nhưng cũng đầy sáng tạo
- Sự kiện theo trình tự thời gian, đan xen hồi ức một cách tự nhiên, có pha trộn quá khứ với hiện tại một cách ý nhị có khi vận dụng kĩ thuật đồng hiện của điện ảnh, khó phân biệt hình ảnh của quá khứ - hiện tại – tương lai.
Câu hỏi: Hãy trình bày nhận xét của em những đặc sắc về nghệ thuật của đoạn trích này?
Câu hỏi: Hãy trình bày nhận xét của em về những nội dung đặc sắc qua đoạn trích này?
2. Giá trị đặc sắc về nội dung:
Tố cáo sự bóc lột dã man,bất nhân của bọn thống trị miền núi. Sự vươn lên tự giải phóng cuả đồng bào dân tộc miền núi những ngày đầu kháng chiến.Vẻ đẹp tiềm tàng của người lao động => có giá trị nhân đạo sâu sắc
IV. HƯỚNG DẪN LUYỆN TẬP:
Trình bày suy nghĩ của em về giá trị nhân đạo qua 2 nhân vật trong đoạn trích “Vợ chồng A Phủ.
* Gợi ý
- Cảm thông, thương xót những con người bất hạnh bị chà đạp, bị lăng nhục bởi giai cấp thống trị.
- Thấu hiểu, trân trọng những đức tính cáo quí của con người trong nghịch cảnh
Vợ chồng A Phủ hạnh phúc khi ở Phiềng Sa
Tổ văn trường THPT. BC BuônMaThuột chúng tôi xin trân trọng kính chào quí thầy cô và các em học sinh. Chúc quý thầy cô khỏe, các em học sinh sẽ học tốt hơn nữa để trở thành con ngoan trò giỏi
Hẹn gặp lại ở một bài giảng khác.